Roman als een ekster
zonder staartpennen
Verhaal achter
waardig zwijgen
DIZZIE 27
Volop herkenning bij
verhaal over oma worden
Opbeurende boeken op
een deprimerende dag
Ze besefte dat ze die kennis moest gebrui
ken voor een roman. Tan is gestopt met het
boek waarmee ze op dat moment bezig
was en schreef De vallei van verwondering.
Het verhaal begint in 1912 in Shanghai,
wanneer Violet Minturn wordt gedwon
gen om een maagdelijke courtisane te wor
den. Als half-Chinese, half-Amerikaanse
ontpopt ze zich als een zakenvrouw die
handelt in verleiding en illusie. Ook haar
moeder Lulu worstelt met haar identiteit.
Vergeving speelt een belangrijke rol in het
boek. „Violets moeder heeft haar verlaten.
Zal ze dat haar moeder vergeven? Je wilt na
tuurlijk graag lezen dat Violet haar moeder
vergeeft en aan het eind iedereen herenigd
is. Een happy end. Maar tijdens het schrij
ven ontdekte ik dat Violet haar moeder
nooit echt kan vergeven. Ze moet haar ver
geven met het hart van een kind, maar kan
niet terug in de tijd en weer dat kind wor
den. De enige mogelijkheid is dat ze een
nieuwe relatie begint met haar moeder."
Amy Tan heeft zusjes in China. Haar moe
der was daar eerder getrouwd en liet de
meisjes er achter om in Amerika te trou
wen met haar echte liefde. „Het lijkt alsof
mijn zussen mijn moeder hebben verge
ven", zegt Tan. „Maar soms komt hun woe
de eruit. Dan zie ik ze denken hoe anders
hun leven zou zijn geweest wanneer mijn
moeder hen niet in China had achtergela
ten. Ze zien in mij hoe anders ze dan wa
ren geweest."
Haar zusjes hadden het zwaar. Tijdens de
culturele revolutie werden ze naar het plat
teland gestuurd om te werken. Hun vader
was piloot en stond aan de 'verkeerde' kant
van het communisme. „Ze dachten dat
mijn moeder naar Amerika ging om rijk te
worden en te dansen met Fred Astaire. In
werkelijkheid werkten mijn ouders heel
erg hard. Ze verbeeldden zich dat ik heel
close met haar was en dat hun moeder mij
troostte, beschermde, mij elke dag vertelde
dat ik zo'n mooi meisje was en mij van goe
de adviezen voorzag."
Lang verzon Amy Tan allerlei excuses.
Ssommige daarvan waren waar. „Ze zat ge
vangen in een huwelijk waarin ze mishan
deld werd. Toen ze haar man verliet, kreeg
ze de kinderen niet mee. Intussen namen
de communisten de macht over en kon ze
niet meer terug."
Ze vindt het nog steeds fijn om te geloven
dat haar moeder niet wist dat ze nooit zou
terugkeren toen ze China in 1949 verliet.
„Ik wil geloven dat ze dacht dat ze ooit
haar dochters zou ophalen. Maar de relatie
tussen China en de VS werd zo slecht, dat
ze niet terug kon." Als ze zou geloven dat
een moeder haar dochters zomaar zou ver
laten voor een andere man, zou dat beteke
nen dat ze haar ook zou kunnen verlaten.
Haar moeder, die in 1999 overleed, is nog
steeds sterk aanwezig. „Later, toen ze Alz
heimer kreeg, zei ze in een helder moment
dat ze spijt had van alles waarmee ze mij
pijn had gedaan. Dat ontroerde mij zo. Dat
is wat ieder kind van zijn moeder moet ho
ren. Mijn zussen hadden het moeten ho
ren. Maar ze weigerde zich schuldig te voe
len."
Van Ellen Ombre verscheen tien
jaar geleden de roman Neger jood
in moederland. Sindsdien was het
stil. Dus een nieuwe roman van
de Surinaams-Nederlandse schrijf
ster is een gebeurtenis op zich.
Ellen Ombre (66) publiceerde in
de jaren negentig vier verhalen
bundels, voordat ze zich in 2004
waagde aan haar eerste roman.
Haar thematiek is door de jaren
heen niet veranderd. Zij schrijft
op fijnzinnige wijze over mensen
die familiebanden en culturele
grenzen als knellend ervaren en
daar willen uitbreken. Mensen
ook voor wie hun verleden vaak
geheimen heeft.
Dat was in Negerjood in moeder
land zo, dat is zo in Erfgoed.
Lakshmi Kanhai is de 30-jarige
dochter van een Surinaamse moe
der die in Nederland is gaan wo
nen. Over de achtergronden hier
van heeft ze altijd gezwegen. Moe
der en dochter lezen veel, ook een
vorm van zwijgen. Een leraar op
school was moeders zwijgzaam
heid ook al opgevallen. 'Zelden
heb ik iemand zo waardig zien
zwijgen'.
Tot Lakshmi op een dag in het
Mauritshuis, bij Vermeers Meisje
met de parel, kennismaakt met een
charismatische, oudere man, die
haar even omstandig als vasthou
dend het hof maakt. Zonder zijn
achtergronden te kennen, begint
ze een relatie met hem. Als ze
zwanger raakt van de man, die ge
trouwd blijkt, lijkt het er warem
pel op dat haar moeder hier op
heeft zitten hopen. Reden voor
de dochter uit te zoeken hoe de re
latie van haar moeder en haar bio
logische vader in elkaar zat.
Ombre ontrafelt deze geschiede
nis op subtiele wijze, met een
fraaie, klassieke toon in haar stijl.
Helemaal onderaan de eerste pagi
na van Liefde bij wijze van spreken,
de zesde en meest ambitieuze ro
man Yves Petry (47), strijkt 'een
ekster die zijn staartpennen er
gens aan is kwijtgeraakt' neer op
een grasveld.
Dezelfde vogel komt zeventig pa
gina's verderop opnieuw voorbij
vliegen. Rond pagina 200 fladdert
de ekster nog altijd rond in de
geest van Jasper Fielinckx. Zoals
hij ook een vlinder, zo groot als
een kinderhand, maar niet uit
zijn gedachten krijgt.
Alex Jespers vindt al die dieren
maar lastig. Hij werkt aan
een roman over Jasper Fie
linckx en diens zuster
Kristien. 'De trend om
mensen te verdierlijken
en hun gedrag te duiden
in biologische termen,
was destijds al in opmars
maar nog niet zo domi
nant als tegenwoordig. Ik
had me er altijd verre van
gehouden. Hij wrong met
mijn literaire oriëntatie',
schrijft Jespers.
Een aardig voorbeeld van
het ingenieuze Droste-ef-
fect waar Petry de lezer
op trakteert. Jespers is de
schrijver van één zeer suc
cesvolle roman, die niet re
presentatief is voor zijn
hele werk, maar de kachel
rookt er goed van. Een ka
chel die hij deelt met zijn
uitgever. De heren zitten er warm
pjes bij. Maar nu heeft Jespers het
op zich genomen zijn vriend, in
de vorm van zijn volgende ro
man, uit te leggen wat hem zo fas
cineert aan Jasper en Kristien. Die
kent hij nog van de basisschool.
Broer en zus verliezen hun
ouders bij een auto-ongeluk. Wan
neer Jasper weer uit het zieken
huis komt, blijkt dat het ongeval
hem heeft veranderd. Hij ziet zich
zelf (volgens Jespers) als derde
slachtoffer en 'hij doet of hij met
hen is gestorven'.
Het zou zelfs zomaar kunnen zijn
dat ook zijn seksuele geaardheid
een andere is geworden. Er ont
spint zich een lastige
driehoeksverhouding
tussen hem, Kristien
en Alex Jespers, waarin
de drie telkens van rol
wisselen. Dat is mooi
gedaan.
Liefde bij wijze van spre
ken, de roman over de
niet zo heel goede ge
fingeerde roman Liefde
bij wijze van spreken, is
een gelaagd monster.
Petry heeft Jespers tus
sen het kernverhaal en
zichzelf geschoven.
Een interessant spel,
maar het maakt ook
dat de vele als serieus
geponeerde literatuur
opvattingen van Jes
pers als hol en preten
tieus in de lucht blij
ven hangen.
OMA
GEBOORTE
VAN EEN
Hilary Mantel: 'Ik
simuleer de vrije wil'
MAANDAG 19 JANUARI 2015
RECENSIE
De geboorte van een oma is de biografische
roman van Rita Spijker, die voor het eerst
oma werd. Lezers kunnen zich vinden in
de persoonlijke beschrijvingen: „Zeer in
nemend, integer en herkenbaar geschre
ven", aldus recensies op Dizzie.nl
BLUE MONDAY
Het is Blue Monday vandaag, de meest
deprimerende dag van het jaar. Op Diz-
zie.nl vind je opbeurende boeken. Zoals
Sjeumig, het debuut van Pepijn Lanen, be
kend als Faberyayo van De Jeugd van Te
genwoordig.
Amy Tan foto Hollandse Hoogte
ROMAN
door Theo Hakkert
Ellen Ombre - Erfgoed. 221 blz.
Nijgh Van Ditmar, 19,90 euro.
VAN EIGEN BODEM
door Theo Hakkert
Liefde bij wijze
van spreken
Yves Petry
334 blz.
De Bezige Bij
19,90 euro
RITA SPIJKER
INTERVIEW
Wolf Hall van Hilary Mantel (foto) is een
historische roman over Thomas Crom
well (1 485-1540), de manipulator aan
het hof van de Britse koning Hendrik VIII.
De BBC maakte er een tv-serie van. „Ik si
muleer de vrije wil", zegt ze op Dizzie.nl.