De twee
oerknallen
van Haruki
Murakami
44
DIZZIE 19
I
Veelbelovende start
met allereerste roman
Ontmoet auteur David
Mitchell in Den Bosch
Kroonprinsen van de
Nederlandse literatuur
en omdat hij ook niet weet hoe om te gaan
met vrijheid in een land dat naar zichzelf
zoekt. Bij een overval gaat het mis, maar
Ignacio ontspringt de juridische dans. La
ter, als Ignacio advocaat is geworden, komt
Tere hem weer opzoeken. Met het verzoek
de Blauwe bij te staan in een rechtszaak
om hem vrij te krijgen.
„Die tijd, toen Spanje de dictatuur
omzette in een democratie, was
heel bijzonder. Een land vol met
jonge mensen. In de buitenwijken
was er geen geld, geen onderwijs.
Bendes als die van de Blauwe gin
gen banken beroven." Wat Cercas
ruim drie decennia later boeit, is
hoe op de nieuwe criminelen werd
gereageerd. „De media maakten
helden van hen. Dat was voor het
eerst. Onder Franco kon dat uiter
aard niet. Zo werden mythen ge
schapen rond criminelen. Fascine
rend hoe welwillend de media om
gingen met de nieuwe, andere
slechtheid. Voor mij heeft dit alles
te maken met de hoop en angst
van hoe Spanje toen naar de toe
komst keek. Niemand wist hoe om
te gaan met de toekomst."
Het heeft wel tien jaren geduurd, deze over-
gangs- en gewenningsperiode, zegt Cercas.
„Na tien jaar ging het voorbij. Een heftige
tijd. Wat gingen er veel dood, door geweld,
door gangs, door drugs. Met name heroïne.
Heroïne was de oorlog van mijn generatie.
Duizenden gingen eraan dood."
De spanning tussen de twee, door de rivier
gescheiden werelden van Gerona zette Cer
cas aan het werk, maar hij zag het boek on
der zijn handen veranderen. „Het is een
liefdesverhaal geworden, zo bleek toen ik
klaar was. Ik was niet moedig genoeg om
de rivier over te steken. Ik was bang voor
bendeleiders als de Blauwe. Tegelijkertijd
had ik bewondering voor hen. Om
dat ze vrij leken. Geld, meisjes, au
to's, ze hadden alles. Jonge mannen
als de Blauwe kende ik genoeg. Wie
ik niet kende, helaas, was een meis
je als Tere. Daarom is zij voor mij
de held van het boek, de centrale fi
guur. Ik heb het boek geschreven
om haar te leren kennen. Ze is het
meest complexe karakter. Zij be
waart alle geheimen. Alle morele di
lemma's in het boek komen bij haar
samen."
Een roman die tijdens het schrijven
een eigen weg gaat, dat is Javier Cer
cas niet alleen gewend, hij vindt
het zelfs essentieel. Met grote stel
ligheid: „Mijn onderwerpen kiezen
mij. Iets spreekt je aan. Je gaat vragen
stellen. Je gaat onderzoeken, omdat
je wilt weten wat jou obsedeert. Je schrijft
niet het boek dat je schrijven wilt, je
schrijft het boek dat je vindt."
Niet dat het onderzoek tot eenduidigheid
leidt, zo legt hij in een fraaie cirkelredene
ring uit: „Een boek is de zoektocht naar
een antwoord. En wat is dat antwoord aan
het einde van het boek? Dat er geen ant-
lk hou niet
van mooie
zinnen, lite
ratuur moet
op de waar
heid lijken
woord is. Het antwoord is de zoektocht
naar het antwoord. Het antwoord is het
boek zelf. Het antwoord is de vraag." Javier
Cercas is een schrijver die zijn boeken al
tijd tegen de werkelijkheid aan laat schur
ken.
Zijn nieuwste boek is in Spanje net ver
schenen, El impostor. „Een non-fictie ro
man", volgens de auteur. Over een man die
door het leven ging als een held ten tijde
van de Holocaust, maar pas in 2005 als pa
thologische leugenaar werd ontmaskerd.
Vóór Outlaws schreef Cercas Anatomie van
een moment, een even minutieuze als bril
jante reconstructie van de poging tot staats
greep, in februari 1981, door kolonel Tejero.
Ook in fictie blijft hij dicht bij huis. „Je
moet liegen op basis van wat je weet. Je
moet een illusie creëren. Zodat de lezer
denkt dat het echt zo is gebeurd. Pure fic
tie bestaat niet. Fictie is altijd op werkelijk
heid gebaseerd. Werkelijkheid voedt fictie,
anders zou zij niet interessant zijn. Ik
neem iets uit de werkelijkheid en dat vorm
ik om tot iets wat er nog niet was."
Dit heeft zijn weerslag op de stijl. „Voor
mij hoeft het niet sierlijk. Ik hou niet van
mooie zinnen. Literatuur moet op de waar
heid lijken en de lezer het gevoel geven dat
dit nü gebeurt, dat dit nü aan de hand is."
Maar niets is waar, niets is eenduidig. En
dat, vindt Cercas, is inherent aan hoe boe
ken in essentie in elkaar steken. In mei gaat
hij naar Oxford om daar op de universiteit
vijf gastcolleges te geven, in het kielzog
van George Steiner en Mario Vargas Llosa.
Dan gaat hij spreken over 'de blinde vlek'
in de literatuur.
„Het idee is dat alle goede boeken in de
kern een blinde vlek hebben. Het is door
deze blinde vlek dat de roman kijkt. Het is
deze stilte in het hart van het boek die wel
sprekend is. Tegenstrijdigheid is essentieel
voor de roman."
Graag mag hij naar Cervantes verwijzen,
zijn idool en voorbeeld. „De grote vraag
van Don Quichot is: is hij gek of niet? Daar
gaat het hele boek over. Uiteindelijk is hij
zo gek als een cent en tegelijkertijd is hij
de meest wijze man op de hele wereld. Al
les wat mogelijk is met de roman zit al in
Don Quichot. Eigenlijk ontwikkelen we nog
altijd de ideeën die daar inzitten. Prachtig
toch, ik ben daar wel trots op: een Spaanse
militair creëerde met Don Quichot een lite
rair genre. Een genre zonder regels. Op één
na. Dat er geen regels zijn. En dat genre
heeft eeuwen later nog niets aan kracht en
mogelijkheden verloren."
Op een lentemiddag in 1978 lag
de toen 29-jarige, onbekende Ja
panner Haruki Murakami op zijn
rug in het gras buiten een honk
balstadion. Zoals hij het zelf be
schrijft, zie je als vanzelf de gras
spriet in zijn mondhoek. Het alle
daagse voorval zou onbekend zijn
gebleven als hij niet ter plekke
had bedacht schrijver te worden.
Of zijn schrijverschap echt zo ach
teloos is begonnen of dat hij ook
dit uit zijn duim heeft gezogen?
Feit is dat hij een jaar na deze co
ming-out een debutantenprijs
won met zijn eerste verhaal. Kort
daarna schreef hij nog een ver
haal. Samen hebben ze de om
vang van een gemiddelde roman.
Lange tijd waren die verhalen,
Luister naar de wind en Flipperen in
1973, niet te krijgen. Nadat hij met
Norwegian wood tot de internatio
naal meest vermaarde schrijver
van Japan was uitgegroeid, kon
hij vertalingen van zijn twee eer
stelingen tegenhouden. Er beston
den Engelse vertalingen, maar die
waren alleen in Japan verkrijg
baar en mochten niet worden her
drukt. Antiquarisch waren ze pe
perduur of niet te vinden. Dat Mu
rakami alsnog toe
stemming heeft gege-
ven tot vertaling,
i_ heeft mogelijk te ma-
ken met het gegeven
1 s V dat hij aan de redac
tie van zijn Verza
meld werk bezig is.
Of is het omdat hij
wat losser is gewor
den, minder de klui
zenaar die hij leek te
zijn? Zo dook hij in
november in Lon
den op in een boe
kenwinkel om een
uurtje te signeren.
'Vingeroefeningen'
noemt hij beide ver
halen. Boven dat niveau stijgen ze
niet uit, schrijft hij in het voor
woord. Dat klopt. En wat hij ver
der schrijft, is ook waar: hier dui
ken allerlei motieven op die in
zijn latere werk werden uitge
diept. Veel van de thema's waar
mee hij zijn universum heeft ge
schapen, zijn hier te vinden. Kat
ten, een meisje met vier vingers,
jazz, de onbereikbare liefde, het
studentenleven. 'De kracht ligt in
de onrijpheid', schrijft hij. Ook
dat is zo. Maar vooral zijn het de
twee oerknalletjes van zijn werk.
Bij een schrijver die zo veel met
parallelle universums werkt, moe
ten het er ook wel twee zijn.
VRIJDAG 16 JANUARI 2015
DEBUUT
ACHTER DE RECENBOOC
Een succesvolle debuutroman is de
droom van iedere schrijver. Op Dizzie.nl
tref je een selectie veelgeprezen debutan
ten. Neem Solomonica de Winter. Haar
Achter de regenboog vertelt over het turbu
lente bestaan van de 13-jarige Blue.
LEZERSMIDDAG
De Britse auteur David Mitchell Tijdme
ters, Wolkenatlaskomt 18 januari naar de
Verkadefabriek in Den Bosch. Hij geeft er
een exclusieve lezersmiddag. Wil je daar
bij zijn? Kijk op Dizzie.nl/mitchell voor
het programma en bestel je kaarten.
BLOG
Redacteur Merel Dado ging in Nijmegen
naar een avond met Philip Huff (foto),
Thomas Heerma van Voss en Joost de
Vries. Zijn zij de kroonprinsen van de Ne
derlandse literatuur? Lees op Dizzie.nl de
blog daarover van Dado.
Javier Cercas
foto Russell G Sneddon/Writer Pictures
DEBUUT
Outlaws
Javier Cercas
Vertaling
Jos den Bekker
384 blz.
De Geus
24,95 euro
door Theo Hakkert
Luister naar de wind
Flipperen in 1973
Haruki Murakami
Vertaling Jacques
Westerhoven
286 blz.
Atlas Contact
19,99 euro
