GEZOND 7
HUISARTS
Jos van Bemmel
Recent kreeg ik op een co
lumn over vitamines be
halve adhesiebetuigingen
ook felle kritiek. Of ik
wel op de hoogte ben van de hui
dige wetenschappelijke stand van
zaken rond vitamine D? Ik denk
het wel, maar desondanks plaats
ik vraagtekens bij het advies van
gezaghebbende instanties om zo
massaal extra vitamine D te ge
bruiken. Ook gaat het er bij mij
niet in dat zo veel Nederlanders
cholesterolverlagers slikken. Zijn
deze adviezen nog wel geloof
waardig? Natuurlijk zijn ze geba
seerd op veel en gedegen dubbel
blind, gerandomiseerd onder
zoek, liefst op basis van goed uit
gevoerde meta-analyses. De waar
heid en niets dan de waarheid.
De waarheid? Toen ik als huisarts
begon, waren er ook waarheden
gebaseerd op onderzoek dat we
destijds ook als gedegen be
schouwden. Als jonge huisarts
gaf ik benauwde astmatische pa
tiënten multergan-injecties en
tot voor kort schreef ik atenolol
voor bij hoge bloeddruk. Beide
therapieën blijken nu, na onder
zoek volgens de huidige gouden
standaard, het placeboniveau niet
te ontstijgen. Nu denken we, net
als destijds, opnieuw de waar
heid in pacht te hebben, bogend
op onze moderne onderzoeksme
thoden. Ik vrees dat het huidige
vitamine D- en cholesterolbeleid
binnen een generatie eenzelfde
lot beschoren is. Wetenschappe
lijk onderzoek is niet zo eendui
dig als we graag geloven. Eenvou
dig herkenbare verbanden - ro
ken verhoogt de kans op longkan
ker - zijn makkelijk bewijsbaar
en inmiddels allang gelegd. Maar
tegenwoordig houdt de weten
schap zich steeds vaker bezig met
kleine onderzoeksgebieden waar
van je van tevoren vaak geen idee
hebt wat de uitkomst zal zijn.
Krijg je van bananen kanker of
juist niet?
Helaas is wetenschappelijk onder
zoek minder betrouwbaar dan
we hopen. De Griekse epidemio
loog John Ioannidis heeft hier
veel naar onderzoek gedaan. Hoe
groot is de kans dat de conclusie
van een onderzoek waar is? Bij
kleinere studies is volgens hem
de kans dat de uitkomst overeen
komt met de waarheid kleiner
dan 50 procent. Bij de best uitge
voerde onderzoeken is de kans
op waarheid volgens Ioannidis
ongeveer 85 procent.
Deze tegenvallende percentages
zijn onder andere het gevolg van
fraude, belangenverstrengeling,
publicatiedwang en de neiging al
leen positieve resultaten te publi
ceren.
Volgens Ioannidis moeten artsen
meer nadenken over de geloof
waardigheid van een behande
ling en onzekerheden beter com
municeren met de patiënt. De
vraag kan natuurlijk gesteld wor
den hoe groot de kans is dat de
uitkomsten van zijn onderzoeken
wel waar zijn. Ik denk dat die
kans veel groter is dan dat Neder
land over 25 jaar nog zo massaal
vitamine D en cholesterolverla
gers slikt. Maar dan moet de du
bieuze hoofdrol die de farmaceu
tische industrie hierin speelt wel
met man en macht bestreden
worden.
Wie de kans op een
gezond kind zo groot mogelijk
wil maken, eet gezond met
veel fruit, groente en vette vis.
„Als je hier tijdig mee begint, is
de baarmoeder er optimaal
klaar voor."
0 oede voeding is heel
belangrijk, zowel voor
m de kans om zwanger
te worden als voor het
I krijgen van een ge
zond kind", vertelt
arts en hoogleraar Re-
gine Steegers-Theunissen (ErasmusMC).
Zij doet al vele jaren onderzoek naar de pe
riode rond de conceptie en de eerste we
ken van de zwangerschap. Ze ontwikkelde
ook Slimmer zwanger en Slimmer eten
met je kind, beide coachingprogramma's
op de mobiele telefoon.
„Het belangrijkste advies voor iedereen die
een kind wil krijgen, is voldoende groente
en fruit te eten. Zo'n 80 procent van de
mensen eet veel te weinig groente en fruit
en juist veel te veel verzadigde vetten en ei
witten en koolhydraten. Mensen die er op
letten dat ze genoeg groente en fruit bin
nenkrijgen, gaan automatisch minder ande
re ongezonde dingen eten. Hierdoor wordt
het eetpatroon vanzelf beter. Ook adviseer
ik zwangere vrouwen regelmatig vette vis
te eten. Dat is belangrijk voor de celmem
branen van het embryo."
Behalve een extra tabletje foliumzuur
raadt ze aanstaande moeders ook dringend
aan al vóór de zwangerschap te stoppen
met roken en het drinken van alcohol. Dat
roken slecht is, weet iedereen. „Alcohol is
lastiger; mensen denken vaak dat één glaas
je geen kwaad kan. We zullen inderdaad
niet snel kunnen aantonen dat af en toe
één glaasje de oorzaak is van een aangebo
ren afwijking of een groeistoornis, maar
weten wel dat alcohol drinken niet gezond
is. Aanstaande moeders zouden het risico
gewoon niet moeten nemen."
Verse groente en vers fruit, noten, olijfolie,
vis en mager vlees zijn de hoofdingrediën
ten van het mediterrane dieet. „Uit onder
zoek is gebleken dat vrouwen die een sterk
mediterraan dieet volgen 60 tot 70 procent
minder kans hebben op het krijgen van
een kind met een open ruggetje of aangebo
ren hartaandoening", zegt Steegers-Theu
nissen. „De kans dat de baby een groeiver
traging heeft, is drie keer kleiner dan nor-
ETEN TIJDENS DE ZWANGERSCHAP
WAT WEL
WAT NIET
maal. Een baby die wordt geboren met een
groeiachterstand heeft later in het leven
een groter risico op het krijgen van ouder
domsziekten, zoals diabetes type 2 en hart
en vaatziekten. Bij aanstaande moeders die
het ongezonde westerse voedingspatroon
volgen - met veel verzadigde vetten, snelle
koolhydraten en dierlijke eiwitten - is de
kans op het krijgen van een kind met een
hazenlip twee keer zo groot. Ook voor aan
staande vaders is het belangrijk gezond te
eten. Onderzoek heeft aangetoond dat met
het eten van vooral veel groente, aardappe
len en een beetje vlees het aantal zaadcel
len toeneemt met 40.0000."
Volgens Steegers-Theunissen is het belang
rijk dat aanstaande ouders al vier maanden
vóór de zwangerschap beginnen met ge
zond te eten. „Cellen in het lichaam reage
ren niet direct op meer vitamines of extra
foliumzuur. De ei- en zaadcellen waaruit
een embryo uiteindelijk wordt gevormd,
beginnen al veertien weken voor de be
vruchting in het lichaam te rijpen. Juist de
eerste weken van de zwangerschap zijn be
langrijk, eigenlijk nog voordat een vrouw
weet dat ze zwanger is. In die periode wor
den alle organen aangelegd. Een open rug
getje of een hartafwijking ontstaat in de
tweede week dat de vrouw over tijd is. Een
ontbrekend armpje of beentje ook al in de
eerste twee maanden van de zwanger
schap. De placenta wordt eveneens in het
begin gevormd. Als daar iets niet goed
gaat, heeft het embryo er de rest van de
zwangerschap last van. Daarom ben je laat
als je je pas bij aanvang van de zwanger
schap een gezonde levensstijl aanmeet. Als
je tijdig begint, is de baarmoeder er opti
maal klaar voor. Bovendien wordt daarmee
de kans op een zwangerschap groter. Paren
met een gezond voedingspatroon vergro
ten hun kans op zwangerschap met 40 tot
60 procent. Bij stellen die niet zwanger ra
ken, zou zelfs een ivf-behandeling achter
wege kunnen blijven als ze anders eten."
DINSDAG 13 JANUARI 2015
foto Getty Images
Goede kost, gezonde baby
door Arwen Kleyngeld
Groente en fruit: bevat belangrijke vitami
nen.
Vette vis: belangrijk voor de ontwikkeling
van de hersenen bij ongeboren baby's.
Foliumzuur: verkleint de kans op een baby
met open ruggetje of hazenlip.
Calcium: zorgt voor goede botopbouw van
de baby. Vitamine D: zorgt ervoor dat cal
cium goed wordt opgenomen. Ijzer: voor
komt bloedarmoede bij aanstaande moeder.
Vitamine A: te veel vitamine A, meer dan
3.000 microgram, verhoogt kans op aange
boren afwijkingen. Neem geen supplement.
Lever: bevat vitamine A.
Rauw vlees of gedroogde vleeswaren als
parmaham: kan toxoplasmose veroorzaken.
Gerookte kant-en-klare vis uit de koeling
(zalm, paling), rauwe vis en roofvissen zo
als zwaardvis en tonijn: in gerookte kant
en-klare vis uit de koeling en rauwe schaal-
en schelpdieren kan de bacterie listeria zit
ten. Sommige vis kun je beter niet of be
perkt eten omdat er grote hoeveelheden
dioxines of zware metalen in kunnen zitten.
Rauwe melk, rauwmelkse kaas en rauwe ei
eren: in rauwe melk en zachte kaas van rau
we melk kan de bacterie listeria zitten. In
rauwe eieren kan salmonella zitten.
Bron: Het Voedingscentrum
www.slimmerzwanger.nl
www.slimmeretenmetjekind.nl
reageren?
gezondheid@depersdienst.nl
