SPECTRUM 3
The salt of the earth
Sebastiao en Lélia Salgado
een blauwgroen bloemmotief.
„Rodrigo werd geboren met een kei
zersnede", vertelt ze, nadat een assis
tente koffie heeft gebracht. „De artsen
zagen meteen dat er iets niet goed
was. Hij had een te lage bloeddruk,
aparte ogen." Dat ging langs moeder
Lélia heen, omdat zij nog onder narco
se was. Toen ze wakker werd, viel het
woord trisomie. „Ik wist niet waar de
dokters het over hadden; we spreken
over 35 jaar geleden. De uitleg mongo-
lóide begreep ik wél. Het was een enor
me klap."
Lélia vroeg of ze het kind mocht vast
houden. De baby voelde slap, heel an
ders dan haar eerste zoon Juliano.
„Zijn armen en beentjes hingen er
maar een beetje bij. Rodrigo was geen
levenslustig kind." Drie weken duur
de het voor de diagnose Down defini
tief werd gesteld. Die periode was ver
schrikkelijk, herinnert Lélia zich. „De
twijfel is het ergst. Je wilt het niet, je
geeft jezelf hoop. Alles wat Rodrigo
kon, ging ik benadrukken. Van wat hij
niet kon, dacht ik: 'daar kunnen ze
vast iets aan doen'. Op een dag heb ik
hardop gezegd: 'Ik wilde een kind. En
dit is het kind.' Ik heb het geaccep
teerd."
Gemakkelijk was de opvoeding niet.
Rodrigo had de eerste jaren ademha
lingsproblemen. Hij sliep niet. Lélia
moest hem rechtop houden, zodat hij
lucht kreeg, 's Nachts liep ze met hem
door het huis om niet in slaap te val
len. Als hij ziek was, bracht ze hem
naar het ziekenhuis. „Ik ben gestopt
met mijn werk als architect. Ik hield
het niet vol. Sebastiao was altijd weg,
mijn familie zat in Brazilië en in
Frankrijk kreeg ik geen hulp."
Ze assisteerde haar man bij zijn werk,
verkocht zijn beelden en maakte hem
groot. Ook andere fotografen hielp ze.
Een bevriend journalist begon een fo
tomagazine en vroeg haar de contac
ten met de fotografen te regelen. „Van
af dat moment ben ik met niets an
ders meer bezig geweest. Fotografie
werd mijn vak."
Lélia Salgado organiseerde haar leven
om haar kinderen heen. Rodrigo was
altijd in de buurt. Als hij sliep, kon
zijn moeder werken. Vrienden ont
ving ze bij haar thuis. Later kwam er
een hulp uit Sri Lanka. Zij past al 25
jaar op Rodrigo, als zijn moeder op
reis is, want Sebastiao trekt niet in
zijn eentje de aardbol over voor zijn
aangrijpende fotoprojecten. Ook Lélia
zag de hongersnood in Ethiopië. Het
project Exodus was haar idee. Dat
gaat over mensen die wereldwijd op
de vlucht zijn voor soortgenoten met
een beestachtig karakter. Voor dat pro
ject wandelde haar man 400 kilome
ter over het Afrikaanse continent met
de camera op zijn buik. Zij liep de laat
ste 250 kilometer mee.
Zij was het ook die hem opving, toen
hij ziek terugkwam van zijn laatste
verblijf in Afrika, midden jaren negen
tig. De gruwelijkheden die hij in
Rwanda vastlegde, omdat hij vond dat
Zijn armen
en beentjes
hingen er
maar een
beetje bij.
Rodrigo
was geen
levenslustig
kind
de wereld die moest zien, hadden zijn
ziel vergiftigd. Lélia stelde voor een
bos te planten in Brazilië. Op de plek
waar hij was opgegroeid, stond vroe
ger een prachtig woud. Het ging hem
aan het hart dat het was verdwenen.
Samen keerden ze de mensheid de
rug toe. Niet alleen plantten de Salga-
do's in vijftien jaar tijd 2,5 miljoen bo
men op hun grondgebied Instituto
Terra, hun nieuwe fotoprojecten toon
den enkel nog planten, dieren en in
heemse volken.
Inmiddels is zoon Rodrigo (35) zelf
ook kunstenaar. Hij schildert. Vorig
jaar hing zijn werk in een expositie
van kunstenaars met een beperking
in Hotel de Ville in Parijs. Rodrigo
vraagt zich nooit af wat anderen van
zijn werk vinden. Hij denkt in kleu
ren. Soms heeft hij angsten, omdat hij
de wereld niet begrijpt. Het liefst is
hij thuis, bij zijn moeder. „Hij wil
niet naar een tehuis. Ik weet niet waar
om, maar hij zegt steeds 'nee'."
Af en toe is Lélia bang om oud te wor
den. Wie zorgt er voor Rodrigo als
zijn ouders er niet meer zijn? Stille
tjes - ze praat opeens zacht in het afge
sloten kantoor - hoopt ze dat hij eer
der gaat. Ze zou dan met een gerust
hart kunnen sterven.
Rodrigo was niet alleen bepalend
voor de carrière van de Salgado's, hij
liet zijn ouders ook anders kijken. Lé
lia: „Hij heeft ons geleerd respect te
hebben voor iets wat anders is. Met
een kind als hij is er geen ruimte
meer voor egocentrisme."
ZATERDAG 10 JANUARI 2015
De documentaire The salt of the earth
(2014) van Wim Wenders en Juliano
Salgado over fotograaf Sebastiao
Salgado is nog te zien in verschillen
de filmhuizen.
Informatie: www.cineart.nl
Braziliaan Sebastiao Salgado werkte
voor de fotopersbureaus Sygma, Gam
ma en Magnum. Enkele van zijn foto
boeken: Workers (1983), Migrations
(2000), Africa (2007) en Genesis
(2013). Lélia werkte onder meer als
stedenbouwkundige.
In 1994 richtte het echtpaar het pers
agentschap Amazonas Images op. Lé
lia stelt fotoboeken en exposities sa
men. Sinds 1998 is in Brazilië Insti-
tuto Terra te bezoeken.
Informatie: www.institutoterra.org
Hoofdfoto: Rodrigo en Lélia Salgado tijdens een familietreffen
in Brazilië (1993).
Hierboven: in 1984 en 1985 bracht Sebastiao Salgado de cata
strofale droogte en burgeroorlogen in Mali, Tsjaad, Ethiopië,
Soedan and Eritrea in beeld. Dit beeld maakte hij in Mali, regio
Lake Faguibine (1985).
foto's Sebastiao Salgado/Amazonas images
Linksboven: Salgado aan het werk, still uit de documentaire The
salt of the earth.
reageren?
spectrum@depersdienst.nl
