i
Eetregels
66 Alexithymie heeft
een erfelijke
factor vooral
vanuit de
vaderlijke lijn
4 GEZOND
VOEDING
Frank van Berkum
Miljoenen mensen be
ginnen het nieuwe
jaar met goede voorne
mens. Afvallen en
meer sporten staan steevast bo
venaan de lijst. Maar het pro
bleem is dat we door die vele dië
ten en adviezen niet meer weten
wie en wat moeten geloven.
In de komende columns zal ik
voor u het kaf van het koren
scheiden wat betreft afVal-fabel-
tjes en wat wetenschappelijk be
wezen is.
Afvallen is als autorijden tijdens
het spitsuur. Van alle kanten
komt het verkeer op je af en als je
de verkeersregels niet toepast,
maak je brokken.
Zo is het ook met afvallen, want
de hele dag worden we gecon
fronteerd met dikmakende voe
ding. Gezelligheid is synoniem
met meer eten. Het vele eten dat
beschikbaar is, is vaak ook nog
eens heel goedkoop en bevat
meer dikmakende ingrediënten
dan vroeger.
Verkeersregels maken het ver
keer overzichtelijk en veilig, zo is
het ook met eetregels. Graag wil
ik in 2015 een aantal eetregels aan
u voorstellen. Bijvoorbeeld over
hoe vaak je moet eten op een dag.
Het is een fabeltje dat mensen
vijf a zes keer kleine beetjes moe
ten eten om af te vallen. Onlangs
toonde Amsterdamse onderzoe
kers wederom aan dat meerdere
kleine hapjes ongezonder zijn
dan één grote maaltijd, je kunt
dus beter drie keer per dag eten
dan de hele dag kleine beetjes
snaaien.
Dus eetregel 1 luidt: 'Eet drie
Gezelligheid is
synoniem met
meer eten
maal daags en stop met snacken
of snaaien'.
Hoe zit het nou met dat ontbijt?
Ie zou zeggen dat als je het ont
bijt overslaat je beter afvalt. Maar
anderen beweren juist dat de lij-
ners die hun ontbijt overslaan in
de loop van de dag gaan overcom
penseren en zo zwaarder wor
den. Op dit punt zitten de weten
schappers elkaar al jaren in de ha
ren. En ondanks al dat onder
zoek, weten ze het nog steeds
niet.
Bij gebrek aan bewijs, mogen we
teruggrijpen op een ervaringsfeit:
mensen die onregelmatig eten of
hun ontbijt overslaan, zijn vaker
ongezond en hebben meer ge
wichtsproblemen dan mensen
die wel regelmatig ontbijten.
We weten niet precies wat nu de
kip of het ei is. Namelijk, leidt
een goed ontbijt tot een betere ge
zondheid of ontbijten gezondere
mensen gewoon vaker?
Ik wil niet nog vele jaren wach
ten op het wetenschappelijke ant
woord en stel daarom de tweede
eetregel voor: begin de dag met
een gezond en lekker ontbijt en
eet daarna tot de lunch niets.
De volgende keer vertel ik u hoe
je met een gezonde lunch kunt af
vallen.
Op de begrafenis van
zijn moeder zag ik
geen verdriet. Hij
huilde niet en toon
de geen emotie. Al
tijd als ik vraag: 'wat
voel je nu?' blijft het
stil. Onze relatie is kil en zakelijk. Hij kan
niets met mij delen, zodat ik hem ook niet
kan steunen. Dat geeft problemen in ons
huwelijk", zegt Carla.
Zij is getrouwd met Leo en meegegaan tij
dens een sessie met de psychiater. Leo is in
behandeling voor zijn alcoholverslaving en
heeft ook alexithymie. Hij kan zijn gevoe
lens moeilijk benoemen. Die twee dingen
hangen soms met elkaar samen.
Leo zou ook zomaar een patiënt van Hein
de Haan, psychiater bij Tactus Verslavings
zorg te Deventer, kunnen zijn. De Haan:
„Mensen met deze karaktertrek hebben
moeite met introspectie en de eigen zielen
roerselen. Ze zijn vaak praktisch ingesteld,
hebben een beperkte fantasie en dromen
zelden."
Volgens De Haan, net gepromoveerd op dit
onderwerp waarover nog weinig bekend is,
mag je het geen psychiatrische stoornis
noemen, maar is het een persoonlijkheids
kenmerk. Alexithymie staat ook niet in de
DSM, de 'bijbel' van de psychiatrie. De
term is overigens al in 1973 opgeëist door
de Amerikaanse psychiater Peter Sifneos
en betekent letterlijk 'geen woorden voor
gevoelens'. Ongeveer 10 procent van de
mensen zou eraan lijden, iets meer man
nen dan vrouwen.
Deze eigenschap is geen lichte vorm van
autisme, benadrukt De Haan, hoewel er
wel een overlap mee is. „Een belangrijk ver
schil is dat alexithyme personen vaak wel
kunnen begrijpen wat de ander zegt en de
gedachtegang daarachter, maar de bijhoren
de emotie moeilijk of niet kunnen door
gronden. Zij zijn soms volledig emotieloos.
Of ze hebben wel emoties, maar kunnen
die dan geen plek geven, niet benoemen.
Ze zijn bijvoorbeeld bang, boos of verdrie-
Sommige mensen
kunnen hun gevoelens
niet goed benoemen.
Zij hebben daar veel
last van in de sociale
omgang. „Het helpt om
te zeggen dat iemand
echt niet anders kan."
tig en kunnen dat niet onder woorden
brengen. Ze kunnen ook driftbuien heb
ben zonder te weten waarom. Door al die
gevoelens niet te kunnen delen met ande
ren leiden ze vaak een armer sociaal le
ven."
Opvallend is dat een derde tot de helft van
aan alcohol verslaafde mensen alexithym
is, volgens de meest gebruikte vragenlijst
daarvoor. Ook mensen met een depressie,
eetstoornis, angststoornis of maagklachten
en andere psychosomatische ziekten verto
nen vaak alexithyme kenmerken. „Maar je
mag het beslist niet omdraaien en zeggen
dat alexithyme personen eerder een psy
chosomatische stoornis kunnen krijgen of
verslaafd worden. Daar is nog geen causaal
verband tussen gevonden", zegt De Haan.
Zo is er onder zijn verslaafde patiënten die
tevens pijn in de bovenbuik hadden, geke
ken of dat niet verklaard kon worden door
de aanwezigheid van helicobacter pylori,
de bacterie die leidt tot maagzweren. Dit
bleek niet het geval. Maar de bovenbuik
klachten waren wel sterk gerelateerd aan
alexithymie. „Maar ook hier is het lastig
om te beweren dat alexithymie een ver
hoogde kans geeft op een maagzweer of an
dere bovenbuikklachten. Dat verband kun
je pas met meer zekerheid leggen als je de
patiënten in de tijd volgt".
Dat geldt ook voor verslaving. De Haan:
„Wat je zou willen, is een groep mensen
nemen en kijken wie er in het begin alexi
thym is en of daaruit na verloop van tijd
een verslaving kan ontstaan. Maar zo'n
soort onderzoek is nog nooit gedaan".
Desgevraagd kan hij zich wel voorstellen
dat het voor mensen die niet goed met hun
gevoelens kunnen omgaan aantrekkelijk is
om naar verdovende middelen te grijpen.
„Deze middelen dempen de gevoelens,
waardoor ze zich minder ongemakkelijk
voelen en zich minder hoeven af te zonde
ren. Maar nogmaals, dat is geen goed onder
bouwde theorie".
De psychiater heeft gekeken of het persoon
lijkheidskenmerk stabiel is of een tijdelijke
toestand. „Uit mijn onderzoek blijkt dat
het geen sterk stabiel persoonlijkheidsken
merk is. Op het ene moment scoort de pa
tiënt hoger op de alexithymie-vragenlijst
dan op een ander moment, bijvoorbeeld
een paar maanden later. Dat kan verklaard
worden door tijdelijke invloeden. Iemand
met een depressie, een ernstige ziekte of
net een traumatische ervaring achter de
rug, zoals misbruik, scoort meestal tijdelijk
hoger dan iemand die dat niet heeft. Uit
mijn onderzoek blijkt tevens dat alexithy
mie een erfelijke factor heeft, vooral vanuit
de vaderlijke lijn. Wanneer die het heeft,
bestaat de kans dat zijn kinderen het ook
krijgen."
Er bestaan geen medicijnen die het pro
bleem oplossen. Ook is er geen gerichte
psychologische therapie. „De meeste alexit
hyme personen komen niet voor alexithy
mie in behandeling, maar voor andere psy
chische klachten. Bovendien moet je geen
therapie geven om dat gevoelsleven bloot
te leggen, want dat lijkt volstrekt niet effec
tief bij alexithymie."
Daarom is het handig als de partner of een
van de kinderen aanwezig is bij de sessies,
vertelt De Haan. „Dan leg ik uit hoe het in
elkaar zit. En dat het geen zin heeft om die
persoon op dat gebied proberen te verande
ren. Het verwachtingspatroon van de fami
lie of partner moet worden bijgesteld, zo
dat er niet constant gedoe en ergernis ont
staat over hetzelfde emotiebeperkte ge
drag. Het verontschuldigt ook een beetje
de patiënt, van wie de partner meent dat
hij het niet goed doet. Het helpt om te zeg
gen dat hij niet anders kan. Sorry, maar
zonder benen kun je nu eenmaal niet lo
pen. Het is als iemand met een laag Iff
toch koste wat kost naar het gymnasium
willen sturen. De kans van slagen is dan
erg klein. Het gaat vooral om begrijpen en
leren accepteren van de situatie."
Dr. Frank van Berkum is internist.
Geen woorden voor
gevoelens
door Peter de jaeger foto Tom van Dijke
Hein de Haan, psychiater
reageren?
gezondheid@depersdienst.nl
