dèktom.
Piepjong, net ge
trouwd en wanho
pig op zoek naar on
derdak betrokken
Jan en Bibiche van
Hoften op 2 januari
1965 illegaal een
woning. Daarmee
begon - vijftig jaar
geleden - de kraak
beweging.
14 VERDIEPING
50 JAAR KRAKEN
Het pand aan de Generaal
Vetterstraat in Amster
dam stond, net als veel
andere huizen in de
straat, al een tijd leeg in
afwachting van sloop.
Het begrip 'kraken' be
stond in 1965 nog niet, maar zonder het te
weten markeerden Jan (23) en Bibiche (19)
met hun 'bezetting' het begin van de Ne
derlandse kraakbeweging.
Al jaren voor de actie van het jonge echt
paar betrokken mensen, gedreven door
ernstige woningnood, geregeld leegstaan
de woningen in grote steden. Maar nooit
eerder trok zo'n illegale verhuizing zoveel
media-aandacht. Op 4 januari 1965 publi
ceerde De Telegraaf een uitgebreide repor
tage over de bezetting, die afsloot met de
zin: 'Er staan in de Generaal Vetterstraat
nog 63 woningen leeg.Dat bleek niet
aan dovemansoren gericht. Binnen een
aantal dagen waren zeker acht andere wo
ningen in de straat bezet. Allemaal zonder
geweld. Jan van Hoften maakte zelfs geld
voor de huur over aan de gemeente en
bood aan het geforceerde hangslot op de
deur te vergoeden. Toen de politie na een
week een einde maakte aan de kraakactie,
vertrokken de bewoners. Zonder verzet.
Na de particuliere kraakacties in de Gene
raal Vetterstraat en andere sloopwijken in
Amsterdam kreeg de kraakbeweging on
der leiding van Provo en zijn nazaten een
georganiseerder karakter. Na de mislukte
bezetting in 1969 van een pand aan de
Oudezijds Achterburgwal, dat bewoond
bleek, ontstond de term 'kraken' als afgelei
de van het woord inbraak. Initiatieven als
het Koöperatief Woningburo de Kraker zet
ten zich in voor het begeleiden van bezet
tingen.
Begon het kraken puur uit noodzaak door
het gebrek aan woonruimte, met de profes
sionalisering van de kraakbeweging kreeg
het bezetten van panden steeds meer een
ideologische drijfveer. Uit protest tegen de
sloop van goede woningen voor de aanleg
van de Amsterdamse metrolijn werden in
1975 langs het geplande traject panden be
zet. De ontruimingen, die gepaard gingen
met de inzet van bulldozers, traangas en
waterkanonnen, leidden tot hevige rellen.
De krakers en sympathisanten belaagden
de politie met stenen en rookbommen.
Het liep vaak uit de hand. In 1980 ontaard
de de ontruiming van een pand aan de
Vondelstraat in de hoofdstad in een meer
daagse veldslag tussen krakers en ME. Jon
geren keerden zich uit onvrede over hun
maatschappelijke kansen en het machtsver
toon van de politie tegen de autoriteiten.
Anarchie werd steeds meer een leidend
thema en krakers werden actievoerders. Te
gen het kapitalisme, tegen kernenergie, te
gen de monarchie. De massale demonstra
ties tijdens de inhuldiging van koningin
Beatrix op 30 april 1980 liepen compleet
uit de hand. Door het toenemende ge
bruik van geweld nam de sympathie voor
de kraakbeweging snel af. De veldslag na
de ontruiming van kraakpand Lucky Luijk
in Amsterdam in 1982 luidde het einde in
van de grimmige kraakacties.
Daarna bleef het jaren relatief rustig. Het
kraken ging door, maar met minder
machtsvertoon en op minder grote schaal.
Verschillende bekende krakersbolwerken,
zoals Ruigoord in Amsterdam en De Grote
i
Wonen als strijdmiddel
door Joeke Berg
