Na de kerstcrisis
weten veel politieke
waarzeggers het
zeker: dit kabinet
overleeft 2015 niet.
Toch zijn er een
paar reddingsboeien
voor Rutte en zijn
ploeg.
I woensdag 31 december 20141 vooruitblik 2015
oor veel spindoc
tors en waarne
mers is het zeker:
de coalitie van
WD en PvdA sneu
velt. Dit verstands
huwelijk, inclusief
de lossere relatie met drie constructie
ve oppositiepartijen D66, Christen-
Unie en SGP, zal niet standhouden.
De risico's worden moeiteloos opge
somd. Allereerst is er een vertrou-
wensprobleem sinds de afgewende ka
binetscrisis voor kerst. Partijen kun
nen er niet zomaar van uitgaan dat
een afspraak met de PvdA werkelijk
staat. Het moment dat PvdA-leider
Samsom meent dat hij het herstel van
zijn partij in de weg staat, zou steeds
dichterbij komen.
En het vijfpartijenverbond kan zijn
meerderheid verliezen bij de senaats
verkiezingen, zodat regeren praktisch
onmogelijk wordt.
Daarnaast is het nieuwe belasting
stelsel een potentieel gevaar. WD en
PvdA willen de lasten op arbeid verla
gen, maar pas als er meevallers zijn.
D66 en CDA willen daar nu al mee be
ginnen en extra bezuinigen. Voor het
kabinet is dat onbespreekbaar. De stel
selwijziging is het grootste agenda
punt voor de rest van de kabinetsperi
ode, dus falen kan leiden tot vallen.
In de coalitie wordt intussen met
argusogen gekeken naar D66-chef
Alexander Pechtold en CDA-voorman
Sybrand Buma. Pechtold vindt al tij
den dat het kabinet treuzelt. Nu D66
klimt in de peilingen, klinkt de vrees
dat hij de winst wil verzilveren. Pech
told kan zijn steun aan het kabinet
eenvoudig intrekken door regeringsbe
leid af te serveren als 'te weinig, te
laat'.
CDA-voorman Buma is niet van
plan Rutte II uit de brand te helpen.
De christendemocraten steunen veel
kabinetsvoorstellen, maar belangrijke
onderdelen kregen een 'nee'. Dat gaat
niet zomaar veranderen, de oppositie
modus levert stemmen op. Zonder de
hulp van het duo 'WachtNiet/Wil-
Niet' (Pechtold/Buma) kan Rutte II er
beter mee stoppen, lijkt het.
Maar tegelijkertijd kan het kabinet
het ook zomaar nog een poosje uitzin
gen. Vier redenen.
1 Niemand wil het
feestje verstoren
Begin deze maand meldde het Cen
traal Planbureau dat het economisch
weer een beetje meezit. Met dank aan
de goedkope euro en de lage olieprijs.
Het is prettig campagne voeren met fi
nanciële wind in de rug. De economie
groeit komend jaar met 1,5 procent, ge
noeg reden voor een klein feestje.
Welke spelbreker wil dat feest ver
storen? Met dat verhaal gaan WD en
PvdA straks de boer op. 'Laat ons het
karwei afmaken'. Nu geen experimen
ten, in de woorden van premier Mark
Rutte. Niet nu net alle grote hervor
mingen zijn doorgevoerd, de econo
mie aantrekt, het tekort daalt, de belas
tinginkomsten weer wat stijgen en de
werkloosheid daalt. Daarbij biedt de
groeiende economie ruimte voor ca
deautjes aan de oppositie. Knappe ke
rel die dan het kabinet in problemen
brengt, luidt het dreigement. Als
Pechtold en Buma niet meedoen, is
het verwijt dat ze met nieuwe verkie
zingen het herstel van de economie in
de weg zitten. Ze kijken wel uit.
2 De coalitie houdt
de meerderheid
Bij elke verkiezing zijn er verrassin
gen. Denk aan de wederopstanding
van de PvdA in 2012. De vraag is of
het Samsom bij de komende Staten
verkiezingen (die bepalend zijn voor
de samenstelling van de Eerste Ka
mer) lukt nog een keer zo'n truc uit
te halen. Ook als een eindsprint van
VVD en PvdA te weinig oplevert, kan
het kabinet blijven. D66/Christen-
Unie/SGP kunnen met extra winst
het verlies van de coalitie goedmaken.
Met een sterkere positie valt er wel
meer te eisen voor de oppositie. Maar
daar is wel ruimte voor, zie r.
3 Senaat is amper
nog nodig
Zelfs als de vijf partijen samen geen
meerderheid halen, is er geen man
overboord. 2025 wordt namelijk het
Ook veel
oppositiepartijen
zitten niet op
nieuwe
verkiezingen
te wachten
jaar van de uitvoering. De overheve
ling van sociale regelingen en
(jeugd)zorgtaken naar gemeenten
vergt alle energie van de ministers. In
het eerste kwartaal zal de ene na de
andere rel passeren. Cliënten in ge
meente X die plotseling ten onrechte
geen huishoudelijke hulp meer krij
gen? Spoeddebat! Mensen in stad Y
die de stoep bij het gemeentehuis
moeten schrobben in ruil voor hun
uitkering? Minister op het matje!
Het kenmerk van de decentralisatie
is dat veel lokaal geregeld wordt, maar
bij incidenten is de boeman 'Den
Haag'; daar wordt verhaal gehaald.
Een meerderheid in de Eerste Kamer
is dan het laatste waar de regering
wakker van ligt. Het aangepaste zorg
plan moet nog door de senaat, maar
de ruggengraat van dat voorstel kan
door een list van het kabinet (de bekri
tiseerde Algemene Maatregel van Be
stuur) desnoods ook zonder goedkeu
ring van het parlement worden inge
voerd. Het enige waarvoor de Eerste
Kamer komend jaar dan nog echt no
dig is, is de begroting. Omdat daarin
waarschijnlijk ook aanpassingen van
het belastingstelsel zitten, schuilt hier
in de redding. Wanneer oppositiepar
tijen vanwege de opkrabbelende eco
nomie inderdaad geen obstructie dur
ven te plegen, steunen ze waarschijn
lijk ook de begroting waarin de afge
sproken maatregelen zitten om die be
lastingen te hervormen.
4 (Bijna) niemand
wil verkiezingen
De impasse rond het zorgplan maakte
één ding duidelijk: WD en PvdA heb
ben nu geen trek in nieuwe Tweede
Kamerverkiezingen. Een kabinetsval
dreigde even. Toch kwam bij de coali
tie al snel het besef dat ze de crisis
moest overleven. De partijen willen
na twee jaar van hervormen en het
land overhoop halen in 2025 gaan oog
sten. Voor veel oppositiepartijen geldt
trouwens evenzeer dat ze niet op nieu
we verkiezingen zitten te wachten. Er
is geen winnaar voor wie nu al een en
keltje naar het Torentje klaarligt, veel
partijen schommelen tussen de 20 en
30 zetels. Bovendien: voor D66 bete
kent regeren nogal eens halveren. Dus
kan het raadzaam zijn voor Pechtold
om eerst nog wat te groeien in de op
positie, voordat de partij aan een rege-
ringsavontuur begint.
Als het allemaal toch anders uit
pakt, kan het kabinet ook nog hopen
op een groot GroenLinks in de Eerste
Kamer. De partij van Bram van Ojik
zit in de lift en dat is goed nieuws
voor Rutte-II. GroenLinks hielp het
kabinet uit de brand met de invoering
van het sociaal leenstelsel. En als eni
ge niet-meewerkende oppositiepartij
stemde GroenLinks toch in met het
belastingplan. Zo ontpopte Van Ojik
zich tot heimelijke, vierde constructie
ve partner.
Reddingsboeien
van Rutte II
door Niels Klaassen
V
Deze vooruitblik kwam tot stand na ge
sprekken met bronnen in (en rond) coali
tie en oppositie.
