VERDIEPING 15
ders welkom zijn op de rampplek. „Ze
hoeven alleen een brief te schrijven
met de juiste aanduiding van onze re
publiek", stelt vicepremier Poergin.
De werkelijkheid op de grond lijkt
weerbarstiger dan een juist geadresseer
de brief Maar in oktober doen ook de
Oekraïners een duit in het zakje. Minis
ter Klimkin van Buitenlandse Zaken
zegt dat Nederland best direct met de
rebellen had mogen onderhandelen.
„Maleisië tekende zelfs formele docu
menten met de Volksrepubliek Do
netsk, maar die hadden geen politieke
of wettelijke consequenties. Als het
werkt, vinden wij dat prima", zegt hij
tegen Nieuwsuur.
Na felle kritiek uit Den Haag draaien
de Oekraïners weer: nee, natuurlijk
zijn directe onderhandelingen met de
rebellen geen optie.
Maar waarom geven de rebellen niet
volledig toegang tot de rampplek? Is
het de veiligheid van de onderzoekers
waar ze zich zorgen over maken of heb
ben ze iets te verbergen? De separatis
ten zeggen niets met de crash te ma
ken te hebben. Maar de onderzoekers
van de OW zeggen begin december,
nadat de wrakstukken in Nederland
zijn gearriveerd, dat er 'dingen ontbre
ken': delen van het vliegtuig en bepaal
de elektronica. Opzet wordt niet uitge
sloten. En: „We hebben er ook dingen
aangetroffen die we niet meer op de
crashsite verwachtten te vinden." De
Oekraïnse legerwoordvoerder Ansdri
Lysenko zegt dat de rebellen direct na
de ramp wrakstukken en lichamen
hebben weggehaald. De lichamen wer
den weer teruggebracht, de wrakstuk
ken niet. „Getuigen hebben dat tegen
ons gezegd. We hebben ook informa
tie dat er al snel na de crash mensen
van de FSB (de Russische geheime
bij gevochten wordt of simpelweg om
dat de muts van de rebellen er niet
naar staat. „Elke dag stonden we een
soort motorkapoverleg te houden met
mannen met bivakmutsen over waar
we wel en waar we niet heen moch
ten", zegt Joop de Schepper, convoy
commander van de repatriëringsmissie.
Andere missieleden wijzen op de be
langrijke rol van de OVSE die 's nachts
onderhandelde met de rebellen, waar
na de zoekers (soms) overdag hun
werk konden doen. Buitenlandse Za
ken vindt de rol van de OVSE cruciaal.
Hadden zij niet bemiddeld, dan had
den de separatisten het hele wrak mis
schien wel in brand gestoken. Maar
zelfs de OVSE vindt het inmiddels raar
dat er nog steeds geen leden van de of
ficiële onderzoeksmissie van de Neder
landse Onderzoeksraad voor Veilig
heid (OW) ter plekke zijn. De OW
doet het onderzoek naar de oorzaak
van de crash, maar vindt de rampplek
nog steeds te gevaarlijk. Er zijn al ge
noeg slachtoffers gevallen, stellen zij.
In het Catshuis in Den Haag legt
Commandant der Strijdkrachten
Tom Middendorp de opties voor
een militaire missie op tafel. Send
in the marines, roept het volk. Nee, zeg
gen de ministers, het gebied is daar
voor te groot en het leger sturen kan
er toe leiden dat de strijd daar alleen
nog maar verder escaleert. Daarmee ac
cepteert het kabinet ook dat het nog
weken zal duren voordat alle menselij
ke resten terug zijn en nog maanden
voordat de wrakstukken in Nederland
zijn.
De diplomatieke oorlog woedt voort.
Keer op keer zeggen de vertegenwoor
digers van de rebellen dat de Nederlan-
dienst) ter plekke zijn geweest, ver
kleed als rampenbestrijders. Ze heb
ben bewijsmateriaal verwijderd." Daar
heeft het telefoontje van Rutte naar
Poetin niets aan veranderd, volgens
hem. „Ze hebben gebeld. Ja, en? Dat
heeft dus niets opgeleverd."
FSB'ers op de rampplek? Het zou niet
de eerste ongefundeerde propaganda
uit Kiev zijn, maar ondenkbaar is het
ook niet.
In Maleisië groeit in de maanden de
wrevel. Nu de lichamen terug zijn en
de wrakstukken worden geborgen, val
len de Aziaten een beetje buiten de
boot. Ze maken van het begin af aan
geen volledig deel uit van het team dat
het strafrechtelijke onderzoek doet
naar de daders. Omdat Maleisië de
doodstraf kent en Nederland, Austra
lië, Oekraïne en België (de andere
teamleden) niet, zo luidt de officiële
verklaring. In Maleisië zien ze het als
een straf van de westerse landen om
dat hun overheid wel direct met Boro
dai onderhandelde en niet meteen
met de beschuldigende vinger naar
Rusland zwaaide.
De kritiek blijft aanzwellen tot Mark
Rutte in november naar Kuala Lum
pur vliegt. Daar wordt de zaak gere
geld. Begin december treedt Maleisië
als volwaardig partner toe tot het on
derzoeksteam. Het belooft, als een
rechtszaak in dat land zou worden ge
houden, geen doodstraf op te leggen.
Mark Rutte zei op 18 juli
'dat de onderste steen bo
ven moet komen'. „Als
het een aanslag is moeten
de daders worden opgespoord en hun
gerechte straf krijgen. Eerder zullen we
niet rusten." Maar hij offerde de poli-
tieke belangen van Nederland daar
niet voor op.
Nu, ruim vijf maanden na de ramp,
zijn de meeste menselijke resten in Ne
derland en zijn op vier na alle 298
slachtoffers geïdentificeerd. De belang
rijkste brokstukken liggen voor onder
zoek in een hangar in Gilze-Rijen. Het
strafrechtelijk onderzoek van het OM
loopt, maar duurt nog zeker een jaar.
Conclusie: de doelen die Nederland op
de avond van 17 juli stelde zijn voor
een flink deel bereikt. Maar de vraag
blijft wat er in die eerste dagen na de
crash allemaal is gebeurd op de ramp
plek. Is er die eerste dagen cruciale in
formatie verdwenen? Had Nederland
dat kunnen voorkomen door direct
met de rebellen te onderhandelen en
zo eerder ter plekke te zijn? De nabe
staanden van vlucht MH17 zullen moe
ten leven met de wetenschap dat de
onderste steen nog lang niet boven is.
Voor deze reconstructie zijn achtergrond-
gesprekken gevoerd met politici en amb
tenaren. Maleisië en de OVSE gingen
niet in op interviewverzoeken. De cita
ten van Van Vliet en De Schepper ko
men uit het politievakblad Blauw.
ZATERDAG 27 DECEMBER 2014
De zwarte dozen
worden in de
nacht van 21 op
22 juli overhan
digd aan de Ma-
leisiërs. De man
met het blauwe
jasje is rebellen
leider Borodai.
foto Capucine
Granier-Deferre
Nederlanders in
specteren 21 juli
op het station in
Torez de treinwa
gons met de li
chamen van de
slachtoffers. Een
dag later mag de
trein vertrekken
naar Charkov.
foto Andrey
Stenin/HH
Terwijl separatis
ten de wacht
houden, krijgt
een Maleisisch
team op 22 juli
de gelegenheid
onderzoek te
doen op de
rampplek, foto
Dai Tianfang/HH
De eerste vlucht
met slachtoffers
arriveert op 23
juli op vliegveld
Eindhoven, waar
een sobere
plechtigheid
wordt gehou
den. foto Bram
Saeys/HH
Zondag 27 juli
Zaterdag 27 december
Van de incheckbalie tot de ramp
plek: bekijk de reconstructie van
'MH17, vlucht naar het noodlot'
op www.digiverhaal.nl/mh17.
mmv Joost Bosman en Remko Tanis
