Walcheren
een Eden
A
DIZZIE 17
aarom k n et?
Jan J.B. Kuipers heeft de essays, die hij in de
periode 1989-2006 publiceerde, gebundeld
in Methoden tegen de helderheid.
i\
la?d groen doemt boven
Zwarte Piet gaat niet bij de pakken neerzitten
De titel roept meteen
vragen op. Methoden
tegen de helderheid:
wat moet je je daar
als lezer bij voorstel
len? Manieren om te
zorgen dat zaken en
voorvallen in vaagheid gehuld blijven?
Afgelopen dinsdag was Jan J.B. Kuipers
(1953) als medewerker van de Stichting
Cultureel Erfgoed Zeeland (SCEZ) aan
wezig bij de presentatie van het rapport
Probleemloos Toegankelijk. Toen ging het
even over zijn nieuwe bundel. Voor de
schrijver was dat aanleiding om een
warm pleidooi te houden voor 'aange
klede feiten en werkelijkheid'. Cijfers
en jaartallen krijgen volgens hem pas
echt betekenis, als je er gevoelens en fan
tasie bij kunt hebben. In de toelichting/
verantwoording van zijn boek schrijft
hij: „Het gaat uiteindelijk om 'liegen
met open vizier: het geneeskrachtige lie
gen van het zelfbewustzijn, de cultuur
en de kunst'."
De bundel bevat 21 essays, die eerder ge
publiceerd zijn in de literaire tijdschrif
ten Optima, Hollands Maandblad, Ballus-
trada en de Slibreeks.
Lang niet alle essays hebben Zeeland als
onderwerp. De 'romantische versluie
ring van de werkelijkheid' is wel een
goed verankerd thema. Binnen dat ka
der trekt een indrukwekkende stoet fi
guren uit de literatuurhistorie en idee
ëngeschiedenis voorbij: Max Stirner, Ro
bert Graves, Germaine de Staël, Johan
Huizinga, Ilja Leonard Pfeijffer.
Kuipers is niet altijd de toegankelijkste
schrijver. Opgaand in zijn enthousias
me voor fantasie en verbeelding ver
schijnen er zinnen, waarvoor de niet in
de materie doorgewinterde lezer de tijd
zal moeten nemen. Zoals (pagina 304):
„Onze spiritualiteit is niets dan de krin
gelende rook van het lichaam dat aan
zichzelf wil ontsnappen. Aangezien het
lichaam op zijn minst coproducent is
van zijn eigen dood en vernietiging,
moest het - weliswaar na miljoenen ja
ren - wel op de proppen komen met de
ze toverspiegel waarin het zichzelf kan
waarnemen als aan de grond en de mod
der van het alverbondene ontstegen: als
fantoom dus, als verschijning, bewoner
van een elfenrijk zonder kwellende wet
matigheden."
Dat zijn, voorzichtig gezegd, zware zin
nen en woorden. En het zijn niet eens
de zwaarste in het boek. Toch is het een
onderhoudend geheel. Het essay 'Van
Zeeland naar oneindig' gaat over de Vlie
gende Hollander en kapitein Van der
Decken uit Terneuzen. Kuipers maakt
er een inspirerende wandeling van door
de wereldliteratuur. In 'Juiste verkeerde
verbanden' duiken zelandica-uitgever
Jan Bruijns en de Zeeuwse cultuurhisto
ricus Hein Kluiver op. Beiden overle
den, maar voor Kuipers tastbaar levend.*
ltijd wanneer ik langs kas
teel Westhove bij Dom
burg rijd, moet ik even
aan haar denken. Aan Jonkvrou-
we Maria Agatha Boddaert, gebo
ren op 6 februari 1844, overleden
op 12 april 1914. Ik veronderstelde
tot voor kort dat zij daar alle zo
mers van haar jeugd had doorge
bracht. Maar door de enthousiaste
studie die Marlijne Hemelaar in
1991 aan de schrijfster wijdde, ben
ik deze illusie kwijt.
Marie Boddaerts vader kocht
Westhove pas in 1862, om het in
1880 weer af te stoten. In die jaren
was ze er vaak en leerde ze Wal
cheren nog beter kennen. Eerder
bewoonde de familie een buiten
bij Oostkapelle, de wintermaan
den bracht men in Middelburg
door, waar vader Boddaert rechter
was.
'Ik weet niet of gij Walcheren
kent. Voor mij was het een Eden',
schreef ze later in een brief. 'Een
eiland, zooals je er een tweede
met moeite vindt', laat ze iemand
opmerken in De schipper van de ]a-
comina, verschenen in 1913. Het
verhaal speelt een eeuw eerder,
als er een einde komt aan de Fran
se bezetting. Marie Boddaert is
haar literaire loopbaan pas laat be
gonnen, nadat ze weduwe was ge
worden. Haar eerste bijdragen aan
tijdschriften verschenen onder de
naam 'Luctor'. Vanwege dit alles
reken je in haar werk op
veel Zeeland en op veel
Zeeuws. Om vervolgens
in die verwachting te
worden teleurgesteld. In
haar poëzie valt slechts
één keer een Zeeuwse
aardrijkskundige naam,
te weten Walcheren, in
Naar lichte hoogten
(1916), een bundel met
^ana g nagelaten verzen: 'Een ei-
1 0 3 j zilvrenzee.
Zij mag dan een vrijwel
vergeten dichteres zijn,
m Tu if haar Proza raakte in nog
Naar lichte hoogten diepere vergetelheid. Ze
(poëzie) en schreef jeugdboeken, of
Buiten de wet boeken waaraan achteraf
die status is toegekend.
Het decor van haar gedichten
bleef meestal vaag, dat van haar
proza krijgt scherpere contouren.
Duidelijk Zeeuws is het decor van
Buiten de wet (1890), gebaseerd op
een Middelburgse strafzaak. En
dan is er dus De schipper van Jaco-
mina met een weesjongen die
naar Walcheren vaart: 'Veere was
in 't zicht, laag, even boven den
zilverigen watereinder Een
hoofdstuk heet 'In 't duin achter
kasteel Westhoven.' Ik blijf in die
heerlijke contreien mijn stille
groet aan Marie Boddaert toch
brengen.
Methoden tegen de
helderheid
VRIJDAG 28 NOVEMBER 2014
Francisca
wifWDAnn'
PRENTENBOEK OP RIJM
Zwarte Piet raakt zijn baan kwijt. Wat een ramp! Ja
renlang deed hij trouw dienst voor Sinterklaas. En
nu mag hij niet meer: Er is een nieuwe kleurenwet, keu
rig zwart op wit gezet zwart mag niet meer, Piet moet
in kleur. Zoals de regenboog, wat een gezeur! Door de
ze nieuwe kleurenwet word ik aan de kant gezet
De uit Middelburg afkomstige Francisca Bongaerts
schreef en illustreerde het boek Waarom ik niet? Het
is een prentenboek op rijm (48 pag., 9,95 euro).
Sinterklaas moppert, de kleurenPieten maken er
een potje van.
De moraal van het verhaal, volgens Francisca:
„Kleur doet er niet toe, het gaat erom wat je pres
teert, en: je mag best verdrietig zijn, maar je moet
daarna actie ondernemen en bij de juiste mensen
goede raad vragen."
Liegen met open vizier
door Jan van Damme
ZEEUWSE SCHRIJVERS
door Mario Molegraaf
Jan J.B. Kuipers kiest voor 'een romantische versluiering van de werkelijkheid', foto Lex de Meester
Jan J.B. Kuipers
Uitgeverij Liverse
Paperback
312 pagina's
17,50 euro
