Neeltje Jans zou een trekpleister
worden van wereldfaam. Zes jaar
later was Zeeland enkele miljoenen
guldens lichter. En bleken er alleen
frietkramen te staan.
24 ZEELAND
MISLUKTE PLANNEN
TUSSEN DROOM EN DAAD
Reusachtige paraplu's hadden er
moeten staan: 'eischaaldunne
koepels', glooiend achter de dui
nen, zich 'spiegelend aan het fir
mament boven de zilverblauwe
zee'. Niet eerder en ook nooit later dan mid
den jaren tachtig van de vorige eeuw is in Zee
land een plan gepresenteerd met meer verbeel
dingskracht, meer oog voor de Nederlandse
historie, en dieper respect voor de Zeeuwse
natuur.
Aan de vooravond van de bekroning van de
Deltawerken - de officiële opening van de
Oosterschelde-stormvloedkering - ontvouw
de Louis van Gasteren, Amsterdams filmer,
beeldend kunstenaar en ontwerper, een op
zienbarend plan. In opdracht van het provin
ciebestuur bedacht hij hoe je van Neeltje Jans
- het werkeiland in de stormvloedkering - een
trekpleister zou kunnen maken dat 's wereld
beroemdste attracties naar de kroon steekt. Of
zoals Prof dr A. van Gent (voorzitter van de ad
viescommissie Toeristisch Nederlands Pro
duct) had gezegd: „In Zeeland is iets groots
verricht op het vakgebied van de waterbouw
kunde. Laten we dat nu ook doen op het vak
gebied van de vrijetijdskunde. Maar pas op!
Geen Torremolinos-ellende!"
Dat was Van Gasteren niet aan dovemansoren
gezegd. „Als de mens astronauten op de maan
kan zetten, als Rijkswaterstaat met eenzelfde
precisie een stormvloedkering kan bouwen,
dan kan Neeltje Jans de mens kennis laten ma
ken met de drijvende kracht achter tien eeu
wen waterbouwkundige prestaties: de wel
haast religieuze drang van de Nederlander om
beide voeten droog te houden." Die 'ziel van
elke rechtgeaarde Nederlander', zou op Neel
tje Jans 'worden blootgelegd'. Met slechts het
firmament als grens. Daartoe omringde Van
Gasteren zich met experts als de Duitse archi
tect Frei Otto (Olympisch Stadion München)
de Oostenrijkse architect Wilhelm Holzbauer
(Stopera Amsterdam) en het Engels construc
tiebureau Ove Arup (Centre Pompidou/Opera
van Sydney).
Drie 'aërodynamische' koepels, elk een opper
vlakte van minstens acht voetbalvelden om
spannend, moesten er verrijzen. Met in één
van die koepels een Nationaal Museum, toege
spitst op tien eeuwen Nederlandse water
bouw, met een belangrijke rol voor de VOC, 's
werelds eerste multinational, die voor al die
dijken, polders en gemalen het geld binnen
bracht. „Want zo is dit land ontstaan: het
oudste technologische land van Europa. Maar
hebben we daar ooit mee te koop gelopen?
Nee. In plaats daarvan laten we de toerist naar
een paar molens en wat tulpenvelden kijken
Onder de tweede koepel zouden bedrijven en
wetenschappelijke instellingen hun indruk
wekkendste prestaties etaleren, terreinen be
strijkend als offshore, visserij en waterbouw.
Onder de derde koepel zouden bezoekers in
een subtropisch klimaat ontspanning vinden.
En dan is daar op Neeltje Jans nog die pijler
voor de stormvloedkering, de enige die achter
bleef nadat de 66 andere 'met wonderlijke pre
cisie in de Ooststerscheldemond waren gezet
„Dat die reservepijler niet gebruikt hoefde te
door Henk Postma
Aan de vooravond van de officiële ope
ning van de Oosterschelde-stormvloed-
kering presenteert gedeputeerde Jaap
Ventevogel (links) trots de plannen die
van het werkeiland Neeltje Jans een
'toeristisch speerpunt van internationa
le allure' moeten maken.
In zijn gezelschap plannenmaker Louis
van Casteren (rechts) met twee van
zijn belangrijkse helpers: de Oostenrijk
se architect Wilhelm Holzbauer van de
Amsterdamse Stopera (links in het mid
den) en constructeur Martin Manning,
betrokken bij het ontwerp van de Ope
ra van Sidney.
Bij de plannen is ook de architect Frei
Otto betrokken, ontwerper van het
Olympisch stadion in Miinchen.
foto Jaap Wolterbeek/Beeldbank Zeeland
