Een onbekend reisjournaal
van Piet Hamel uit Bres-
kens. Achterkleinzoon Hans
Walraven stapt in zijn voet
sporen in Afrika en brengt
hem weer tot leven in een
boek en een expositie. Zo
wordt de vergeten Bressiaan-
der alsnog beroemd.
SPECTRUM
reportage
treden. In 2012 trekt hij van het vroe
gere slavenfort Elmina langs de zuid
kust van Ghana, de vroegere Goud
kust.
Dat is deel één van het sprookje. Aan
vankelijk heeft Hans het idee om een
filmdocumentaire van zijn reis te ma
ken. Hij filmt veel. Maar komt na af
loop tot de conclusie dat een boek
toch ook aardig is. Daarvoor moet hij
zich in het leven van zijn overgrootva
der gaan verdiepen. Hij gaat op zoek
in het Nationaal Archief in Den Haag
en in de krantenbanken.
Zo komen we aan deel twee
van het sprookje, dat gunstig
uitpakt voor Zeeland. Pieter
Simon Hamel namelijk blijkt
in 1845 in Breskens geboren te zijn.
Zijn vader Simon is afkomstig uit het
Brabantse Waspik. In 1836 komt hij in
Zeeland terecht, als hij naar aanlei
ding van de Belgische Opstand wordt
opgeroepen voor het Tweede Bataljon
van de Zeeuwse Mobiele Schutterij.
En zoals dat gaat: hij leert Catharina
Calandt uit Retranchement kennen.
In 1839 trouwen ze in Breskens. Daar
wordt in 1845 Pieter Simon, de voorva
der van Hans Walraven geboren.
Die Pieter is goed bij de les. Predikant
Budding, die de Afscheiding in Zee
land organiseert, zorgt dat de jongen
in Goes voor onderwijzer kan leren.
Zijn eerste standplaats wordt Dor
drecht en in 1866 kan hij terecht op
de lagere school van Groede. Daar
blijft hij tot 1869. Het ministerie van
Koloniën zoekt een hulponderwijzer
in het West-Afrikaanse Elmina. Pieter
solliciteert en wordt aangenomen.
Waarschijnlijk doet hij het voor de
verdiensten, om zo zijn weduwe ge
worden moeder te kunnen ondersteu
nen. Hoewel benoemd als onderwij
zer, neemt hij in Afrika al snel diplo
matieke taken op zich.
Zo begint - eigenlijk is dat ook een
sprookje - een fantastische loopbaan.
Pieter Hamel is ondernemend, nauw
gezet, plichtsgetrouw - precies de
kwaliteiten die een vertegenwoordi
ger van Nederland in het buitenland
nodig heeft. Er is een boek nodig om
al zijn heldendaden te verwoorden.
Achterkleinzoon Hans Walraven ont
dekt dat Pieter in Britse geschiedenis
boeken als redder van Elmina wordt
neergezet, omdat hij in 1873 net op
tijd voor een aanval van de lokale As-
hanti waarschuwt.
Het reisverslag van Pieter Hamel in
1877 langs de zuidkust van Ghana
leest als een avonturenroman. Walra
ven heeft het integraal in zijn boek op
genomen. Hamel gaat in Franse gebie
den op zoek naar lokale heersers, die
hem mannen voor het Nederlandse
leger in Indië kunnen leveren. De
mannen worden betaald en krijgen
na hun diensttijd een stukje land bij
Elmina en een pensioen. Zowel de ko-
ningen als de Franse vertegenwoordi
gers weigeren elke medewerking, zo
dat de missie behalve een mooi - door
de regentijd zeer nat - verslag niets
oplevert.
Pieter heeft een relatie met de
Elminese Ellen Vickerman,
een vrouw met Europees en
Afrikaans bloed. Als hij in 1880
definitief vertrekt, laat hij zijn vrouw
achter maar neemt zijn zoon mee en
brengt hem onder bij zijn broer in
Breskens. Hij is nu een ervaren diplo
maat en wordt consul-generaal in
Bangkok, toen het koninkrijk Siam,
tegenwoordig Thailand. Het succes
verhaal zet zich voort, hij raakt be
vriend met de koning. In 1883 krijgt
hij de allerhoogste onderscheiding:
Commandeur in de Kroonorde van
Siam, beter bekend als de Orde van
de Witte Olifant. Het is niet bewe
zen, maar wellicht zit er aan die
vriendschap een rafelig randje. Hamel
is inmiddels getrouwd met de Middel
burgse Marie Bouwmeester. Ze krij
gen een dochter: Rie. Nazaat Hans
vangt in de familie geruchten op, die
verband houden met de 'Indische' ge
laatstrekken van Ries kinderen en
kleinkinderen. Het verhaal wil dat Ma
rie Bouwmeester een affaire heeft ge
had met de koning van Siam, en dat
Rie diens dochter is. De koning voelt
Je hebt van die sprookjes. Hans
Walraven (1948) was zes jaar
toen hij bij het overlijden van
zijn opa een doos met papier
kreeg. Heel zijn leven heeft hij
die bewaard, in een plastic zak
weggestopt in de la van een bu
reau. Nadat hij zijn baan als kunst- en
eindredacteur bij dagblad De Gelder
lander vaarwel heeft gezegd, krijgt hij
tijd om zich in de paperassen te ver
diepen. Wat blijkt: het pakket bevat
een handgeschreven verslag van zijn
overgrootvader Pieter Simon Hamel
(1845-1900), die consul in El Mina
was. Het handschrift vertelt over een
geheime missie naar een Afrikaanse
koning in Ghana in 1877, met als doel
het werven van soldaten voor het
KNIL, het Nederlandse leger in Neder-
lands-Indië. Dat treft. Achterklein
zoon Hans is al jaren 'gek' van Afrika,
hij gaat de laatste tien jaar 's winters
naar Gambia en ook wel Mali. Het
idee is snel geboren: Hans wil in de
voetsporen van zijn overgrootvader
door Jan van Damme
Vrouwen in Elmina, circa 1872.
collectie Hans Walraven
International
uit Breskens
