ft
i
I
I
I
I
I
P
44 Maar wat moet
ik dan? Op mijn
rug gaan liggen
met mijn pootjes
omhoog?
44 Het motto is, ik
44 Ik verzet me tegen
het beeld van
een zuchtende
ploeg die tegen wil
en dank in Mali zit
14 VERDIEPING
JEANINE HENNIS-PLASSCHAERT
interview Jeanine Hennis (WD) is twee jaar minister van Defensie. De problemen stapelen zich
op bij de krijgsmacht. Heeft ze grip op haar ministerie?
EF z'
De ramp met MH17 bete
kende dag en nacht door
werken afgelopen zo
mer. De aanleiding was
dramatisch; het maakte
minister Jeanine Hennis
van Defensie ook trots
op haar mensen. „Alles komt dan in hoog
tempo in beweging, er is een ongekende
toewijding. Op een warme avond zijn we
met zijn allen buiten op de binnenplaats
gaan zitten, gewoon op de stoep, en heb
ben pizza's besteld. Iedereen was druk aan
het praten, hard aan het werk." Hennis
dacht: dit is wat defensie groot maakt.
Als puber droomde ze soms van een car
rière bij de krijgsmacht. Nu ze twee jaar
aan het roer staat van het departement
weet Hennis dat de praktijk weerbarstig is.
Kwesties met gifverf, haperende ICT, roes
tende heli's en tekorten op allerlei fronten
plagen de minister. Ze verdedigt zich:
„Luister, defensie is een grote organisatie
met 60.000 mensen en vestigingen in bin
nen- en buitenland, plus een groot verle
den. Je kunt niet alles weten. Het is niet zo
dat ik hier de eerste dag het ministerie bin
nenstapte en vroeg: is er in het verleden
met chroomverf gewerkt? Snap je?"
Ze had het liever wel geweten natuurlijk.
„De volgende keer dat ik bij zo'n grote orga
nisatie binnenkom, wil ik een onderzoek
om van sommige onderwerpen de status
beter te kennen. Zodat feiten worden beves
tigd en ik weet wat ik overneem."
In een week met lastige debatten, een be
zoek aan de Fi6-missie tegen IS en de start
van de cao-onderhandelingen blikt de mi
nister in haar werkkamer vol antiek, een
schilderij van Michiel de Ruyter aan de
muur, terug op haar eerste periode. Twee
jaar op Defensie heeft de extraverte politi
ca voorzichtiger gemaakt. Hennis doseert
haar spontaniteit. Bewust. „Alles maar zeg
gen, wat verleidelijk is voor een flapuit, is
nu niet altijd even handig."
Waarom niet?
„Het heeft te maken met de rol die je hebt,
met het moment of het onderwerp. Ik heb
veel verantwoordelijkheid en dan geeft het
geen pas als ik voortdurend loop te roeptoe-
teren."
Want dat past niet bij het voorname ambt
vol decorum?
„We hebben hier inderdaad veel tradities
en ceremonieel, we kennen een bepaalde
hiërarchie. Maar daarom hoefje op zich
niet al te formeel met elkaar om te gaan. Er
heerst hier een open en directe sfeer. Wat
wel meespeelt, is dat we allemaal een dagje
ouder worden. Door de jaren heen leer je
dat het niet altijd helpt om spontaan te
zijn."
Wat was een leermoment?
„Nou, meer in het algemeen. Ik hoef toch
niet altijd te lachen en jolig te zijn? Kom
op zeg."
Achter de schermen zeggen politici: ze is inte
ger en werkt hard. Maar Kamerleden zeggen
ook: de minister is voorzichtig en lijkt niet vol
doende grip te hebben op het apparaat, is niet
'in control'. Doet die kritiek u wat?
„Kijk, ik ben niet van suiker, maar ook niet
van steen. Ik ben ervan overtuigd dat ik de
juiste weg bewandel. Weet je: er gaat heel
veel goed. Natuurlijk gaan er ook dingen
mis. Ik baalde als een stier toen ik erachter
kwam dat de modernisering van ICT was
achtergebleven. Dat mag u best weten.
Maar wat moet ik dan? Op mijn rug gaan
liggen met mijn pootjes omhoog? Nee. In
grijpen, dat is het devies geweest. Ben je
dan 'in control'? Het antwoord is ja."
Toen Hennis in 2012 aantrad als eerste vrou
welijke minister van Defensie was er wei
nig publiek debat over de krijgsmacht.
Haar voorganger Hans Hillen (CDA) had
voor meer dan 1 miljard aan bezuinigingen
in gang gezet; de politieke discussies op
het Binnenhof gingen over andere onder
werpen zoals het begrotingstekort, de zorg
en sociale zekerheid. Een van Hennis'
grootste opdrachten, een besluit nemen
over de koop van de Joint Strike Fighter,
voerde ze vorig jaar uit.
Intussen draait de krijgsmacht het record
aantal van negentien missies. En nu brand
haarden in Afrika en het Midden-Oosten
de grenzen van Europa bereiken en het con
flict tussen Oekraïne en Rusland na 'MH17'
ook een Nederlands probleem is gewor
den, ligt Defensie steeds meer onder een
vergrootglas. Er kwam zelfs mondjesmaat
geld bij.
Hennis: „Je ziet een breed besef dat het af
gelopen moet zijn met de bezuinigingen.
Omdat we in Nederland al lange tijd zo
vrij en veilig leven hebben we te vaak ge
dacht: er kan nog wel wat af. Bezuiniging
op bezuiniging, reorganisatie op reorganisa
tie hebben hun impact gehad. Gezien de in
ternationale veiligheidssituatie en de risi
co's moet de krijgsmacht zich nu stabiel
kunnen ontwikkelen, we moeten af van de
zwabberkoers. Het motto is nu, ik hoorde
'm laatst van een oud-marinier: 'het roer
recht, kruit droog'."
hoorde 'm laatst
van een oud
marinier: 'het roer
recht, kruit droog1
Wat wilt u er volgend jaar extra bij?
„Ik ga geen minimumbedrag noemen.
Maar het ambitieniveau moet omhoog, we
willen meer. Op een aantal plekken is het
ijs dun. Het knelt bijvoorbeeld bij de tech
nische, medische en logistieke ondersteu
ning. Deze eenheden worden bij iedere
missie ingezet. De komende maanden gaan
we hierover in gesprek met de Tweede Ka
mer. Tegelijk moeten we ook eerlijk zijn
over de economie. Er komt langzaam licht
aan het einde van de bezuinigingstunnel.
Dat betekent niet dat je ineens miljarden
kunt spenderen. Zo werkt het gewoon
niet."
Dan de kwestie met de gifverf. Uit stukken
van uw ministerie blijkt dat Defensie op de
hoogte was van potentieel gevaar van de verf
en niet of onvoldoende maatregelen nam.
„Ik merk dat de verleiding groot is, en dat
begrijp ik ook, om er één stuk uit te pak
ken en conclusies te trekken. Eerst willen
we nu alle informatie. Als ik alles al zou we
ten, dan zouden we geen onderzoek hoe
ven te doen."
Koopt u niet gewoon tijd met het RTVM-on-
derzoek van ïai jaar?
„Ik ga niet over het RIVM, dat doet onaf
hankelijk onderzoek. Het is niet voor de
bühne en het is geen vertragingsactie. We
weten van vergelijkbare zaken dat het vaak
zo'n anderhalfjaar duurt voordat er conclu
sies getrokken kunnen worden. Daarbij
heb ik wel gezegd: als het mogelijk is, pre
senteren we eerder al deelonderzoeken."
Er zijn mensen ernstig ziek en die willen gehol
pen worden. Is er geld voor een regeling?
„Iedereen vertaalt alles meteen in euro's.
Als het RIVM straks zegt dat er een relatie
is tussen de omstandigheden op de werk
vloer en de klachten van mensen dan moet
en zal Defensie verantwoordelijkheid ne
men. Maar geld is vaak niet het eerste waar
de mensen aan denken. Ze zijn ziek, willen
praten, begeleid worden. Die ondersteu
ning is er en kan uit veel dingen bestaan.
We hebben informatiebijeenkomsten ge
houden, daar kwamen 450 mensen op af.
Ik vind het belangrijk dat zij zich gehoord
voelen. Verder wil ik niet vooruitlopen op
het Kamerdebat volgende week."
Het beeld rijst dat er een verband is tussen de
werkomstandigheden en de klachten.
„In 1980 waren er andere omstandigheden,
was het arbobewustzijn van een andere or
de dan in 2014. Het grote risico is dat we
met de maatschappelijke bril van nu naar
de omstandigheden van toen kijken."
EF
'Ik hoef toch niet altijd te lachen
en jolig te zijn? Kom op zeg'
door Sandra Donker en Niels Klaassen
