'Bij worst telt de smaak,
niet de ingrediënten'
Vrij briljante
roman verstopt
in veel te veel
bladzijdes
DIZZIE 27
UZ
KOUD
Nieuw avontuur met
Jessica Haider valt goed
Belangstelling voor
vergeten oorlogsboek
het het veiligst is om het eenvoudig te hou
den. Zelfreflectie is niet de bedoeling. De
collectieve psyche moet benadrukt wor
den, niet de individualiteit."
Ze vond het ook prettig, zegt ze, om een
hoofdpersoon te bedenken die niet al te
slim is. „Roxane heeft veel dingen niet
door. Ze tettert overal vrolijk tussendoor
en denkt dat iedereen haar geweldig vindt.
Tja." Haalt schouders op. „Arm kind!"
Ze heeft een denkbeeldige samenleving
met akelige kenmerken beschreven, zou je
kunnen zeggen: een dystopie. „Maar wel
eentje die niet voldoet aan de verplichte
punten." Ook op allerlei andere manieren
is het niet een boek zoals mensen dat ge
wend zijn. „Het is een wat weerbarstig
boek, gecompliceerder dan de doorsnee ro
man. Mensen zijn gewend geraakt aan de
eenvoud. Aan het einde weet je nóg niks.
Zo gaat het soms in het leven. Deal with
it" Bozig: „Er zijn allerlei ongeschreven re
gels voor wat literatuur mag zijn en hoe je
je als schrijver hoort te presenteren. Een
echte schrijver doet zich voor als intellec
tueel en woont liefst in Amsterdam". Bo
zer: „Nou, dat doe ik dus allemaal niet."
Ingrid Hoogervorst en Atte
Jongstra zijn op een minder pret
tige manier gescheiden. Zij
schreef er een boek over. De
echtscheiding zit nu ook in de
nieuwe roman van Atte Jong
stra. Samen met veel worst.
Is jouw nieuwe roman 'Worst' een
reactie op het boek dat jouw ex over
jullie huwelijk heeft geschreven?
Zou je het hebben geschreven als zij
het niet had gedaan?
„Daar kan ik eenvoudig over zeg
gen dat de eerste versie van Worst
rond was op het moment dat haar
boek Privédomein plotseling ver
scheen. Plotseling, want ik wist er
helemaal niks van dat ze ermee
bezig was."
Jouw vrouw heeft jou het huis uitge
stuurd. Je noemt dat herhaaldelijk
'heenzending'. Het eerste deel van
'Worst' draagt die titel. Dat is een
verwijzing naar de heenzending uit
het paradijs. Maar was het in jouw
geval wel een paradijs?
„Mijn vrouw was bepaald geen
Eva meer om het zo eens te zeg
gen. Ze dacht ook dat ik in een an
dere boomgaard was gaan appel
eten. Sommige oeroude verhalen
zeggen trouwens dat Eva de twee
de vrouw van Adam was. De eer
ste zou Lilith hebben geheten.
Die was altijd met macht bezig,
zij moest en zou bovenliggen.
Een vrouw met losse handjes ook.
Dat werkte natuurlijk niet; Lilith
werd veranderd in de slang die ze
al was. Toen heeft God een rib uit
Adam getrokken en daar een lief
lijker type van geboetseerd. Maar
VAN EIGEN BODEM
Aan prachtige ideeën geen ge
brek. Maria Stahlie (1955) laat het
eerste van de drie delen van haar
roman Egidius spelen in 1972. In
dat jaar werden de Olympische
Spelen gehouden in München. Pa-
lestijnen gijzelden Israëlische atle
ten. Joden werden opnieuw be
laagd op Duits grond. Het eindig
de op 5 september in een gruwe
lijk bloedbad.
Die datum is belangrijk voor de
10-jarige Annette, de hoofdper
soon van de roman. Haar moeder
heeft in het voorjaar verteld dat
zij een abortus heeft laten uitvoe
ren, toen nog illegaal in Neder
land. Annette gokt dat ze een
broertje zou hebben gekregen. In
een flits bedenkt ze een naam
voor hem: Egidius. En ze rekent
uit wanneer hij zou worden gebo-
het leek er de laatste drie jaar op
dat ik zelf met een soort Lilith
was getrouwd."
Wat is dat met jou en worst?
„Worst is lekker en je kunt worst
gebruiken als beeld voor heel veel
dingen. Een beetje slager houdt
het recept van zijn worst geheim.
Je weet niet wat erin zit. Het kan
van alles zijn. Je moet er maar op
vertrouwen, voor hetzelfde geld
zit er rattengif in. De smaak telt,
niet de ingrediënten. Dat gaat ook
op voor de psychologie van huwe
lijkspartners. Niet de hele tijd in
eikaars 'worst' poeren, dat verpest
de smaak.
„De boeken die ik schrijf, lijken
ook op worst: er zit van alles in.
De hele werkelijkheid kun je trou
wens als worst zien. Ook daarvan
zou je kunnen zeggen dat je de
helft van de bestanddelen niet
kent. En toch moet je die slikken.
ren: 5 september. Ze kijkt uit naar
die dag. Een fantasiebroertje, wat
een prachtig gegeven. De harde
werkelijkheid van München die
door het veilige pantser van een
kind breekt: ook goed.
Maar waarom verdoet Maria Stah
lie toch zoveel bladzijden aan be
schrijvingen van tuinen en ande
re overbodige uitleg in kinder
stijl? 'De deur van de schuur
stond open. Oom Joop was iets
aan het doen in de schuur.' Zo
jammer, omdat bijvoorbeeld de
De smaak verschilt van dag tot
dag."
Bij een discussie met Duitse studen
ten in het boek zeg je dat alles wat
je schrijft over jezelf gaat. Is dat zo?
Je laat ook voortdurend in het mid
den ofje iets meent of niet. Dat doe
je in je hele oeuvre. Je wilt ongrijp
baar zijn.
„Al mijn boeken gaan over ie
mand die worstelt met de on
overzichtelijkheid van de wereld.
En of ik zelf onoverzichtelijk wil
zijn? Tja eh.Ik vind mezelf ei
genlijk nogal simpel. Geef mij een
fijne vrouw, gezondheid en een
huis om te vertimmeren en je
hebt geen kind meer aan me. Dat
meen ik echt. In mijn boeken be
weer ik dingen via de omweg van
de humor en soms weet ik zelf
niet eens of ik een grap maak of
dat het ernst is. Misschien heb
ben mensen daar moeite mee.
Maar spannend is het ook, vind
ik. Het leven moet niet saai wor
den en hét lezen evenmin."
Waf is jouw favoriete worst?
„Drentse Kosterworst, maar voor
al gerookte ossenworst van slager
Zikking in Amsterdam. Op de pre
sentatie van Worst kreeg ik trou
wens een Hongaarse salami kado
waar ik mijn vingers bij opeet."
Nergens noem je de beroemdste
worst van het landdie van Hema.
„Die is te zout en te kartonachtig
bij het vel. Maar ze doen er alles
aan. Hema gaat binnenkort over
op de biologische worst. Ze pro
moten dat met worst-USBsticks
en worst-T-shirts. Daar ben ik al
vast erg enthousiast over."
schildering van het linkse milieu
waarin Annette opgroeit zo goed
getroffen is.
In het tweede deel is ze 21 jaar en
studeert ze in de VS. Ze is gebiolo
geerd geraakt door een stilleven
van Pieter Claesz. Als dit een knip
oog is naar Hetputtertje van Don
na Tartt is dat gewaagd. Tartt
houdt het wel vol haar grote ro
mans tot op zinsniveau spannend
te houden en Stahlie niet.
Het is een cliché geworden te be
weren dat dikke boeken steevast
te dik zijn, maar dat is hier echt
het geval. Een strenge eindredac
teur had wonderen kunnen ver
richten. Wie in de boekhandel
een vrij briljante coming-of-
ageroman van 337 pagina's hoort
kermen dat hij wil worden be
vrijd uit een boek van 508 pagi
na's staat bij de stapel van Egidius
in de buurt.
Tessa de Loo maakt
een einde aan illusie
MAANDAG 3 NOVEMBER 2014
MENING
H A T M
'Scherp, meedogenloos en vooral ijs
koud!' Op Dizzie.nl wordt deel vier van
de serie psychologische thrillers met Jes
sica Haider goed ontvangen. De onortho
doxe rechercheur moet infiltreren in een
bedrijf dat klinisch dode mensen invriest.
SCHUIM
HERUITGAVE
Schlump van Hans Herbert Grimm is een
vergeten oorlogsboek. Uitgegeven in
1928, verboden door de nazi's, al die tijd
goed bewaard geweest en nu opnieuw
ontdekt. Lees meer over dit bijzondere
boek op Dizzie.nl
Floortje Zwigtman foto Barry Marré
INTERVIEW
Worst
Atte Jongstra
303 blz.
Arbeiderspers
21,95 euro
Maria Stahlie
508 blz.
Prometheus
19,95 euro
door Theo Hakkert
door Theo Hakkert
Atte Jongstra, foto Carlo ter Ellen
INTERVIEW
„Mensen willen graag horen dat het al
lemaal écht is." Tessa de Loo maakt
een einde aan die illusie in Een goed
nest, de roman en het toneelstuk over
grote onenigheid tussen twee zussen.
Lees het interview op Dizzie.nl
