Het originele idee voor De muur paste op een A4-tje. Menno
Bentveld vroeg zich af hoe mensen leven rond muren die bevol
kingsgroepen scheiden. „We proberen het echt te begrijpen."
te op een A4-tje en werd vrijwel meteen opge
pikt. „De publieke omroep wilde aandacht be
steden aan de herdenking van de val van de Ber-
lijnse Muur, op 9 november 25 jaar geleden. Het
viel prachtig samen."
Dus ging hij op reis naar plekken die niet altijd
makkelijk te bereiken waren. In de eerste afleve
ring doet hij Belfast aan, dan volgen Mexico, de
Westelijke Sahara, Israël, Slowakije en Korea.
Bentveld koos voor muren met verschillende
achtergronden. Het doel was uitdrukkelijk om
aan beide kanten naar verhalen te zoeken. „We
wilden begrijpen waarom die muren nodig
zijn. Bij de val van de Berlijnse Muur hoopten
we met z'n allen dat er een nieuwe tijd aan
brak, waarin zulke muren ongewenst en overbo-
Afschuwelijke
plekken. Je gelooft
niet dat dat in
Europa bestaat,
het is middeleeuws
dig zouden zijn. Die wens bleek voorbarig."
Het werden bijzondere verhalen met bijzonde
re beelden. Een Koreaan die ballonnen oplaat
om zo de muur tussen Noord en Zuid te slech
ten. En een Mexicaans-Amerikaanse veteraan
die dagelijks in zijn Amerikaanse legeruniform
bij de grens staat, nadat hij vanwege één mis
stap werd uitgezet naar Mexico, het land waar
hij als baby slechts een maand heeft gewoond.
Of Marokkaanse militairen, op wacht in het
niets. Naast die zandmuur van ruim 2.500 kilo
meter lang, dwars door de Sahara. Die moet ver
zetsbeweging Front Polisario, die een onafhan
kelijke Westelijke Sahara wil, buiten houden.
„We hebben er als eerste tv-ploeg aan beide
kanten mogen draaien", zegt Bentveld. Hij trof
er een totaal vergeten situatie aan, met vluchte
lingen die al veertig jaar in kampen wonen.
Maar ook met mensen die er naar eigen zeggen
een goed leven hebben opgebouwd.
In Slowakije zijn op veertien plaatsen betonnen
muren opgebouwd tegen de 'overlast' van Ro-
mazigeuners. „Het zijn afschuwelijke plekken.
Je gelooft niet dat dat in Europa bestaat, middel
eeuws gewoon. Mensen wonen in flatgebou
wen zonder ramen en deuren, zonder elektrici
teit. Met potkachels waarin ze alles wat ze vin
den verstoken, om zo de koude winter door te
komen. Onvoorstelbare armoede."
Overal praatte hij met voor- en tegenstanders
van de muren en stuitte op veel ogenschijnlijk
onoverbrugbare kloven tussen mensen. Ze
staan er dus nog wel even. „Het was soms om
heel mismoedig en droevig van te worden. Het
is te simpel te denken: praat met elkaar en dan
met een jaar of vijf a tien moet het langzaam
aan beter gaan. Deze conflicten gaan vaak zo
ver terug, gaan zo diep. Moed en vergevingsge
zindheid zijn dan echt het allermoeilijkst. De
haat en de roep om wraak zijn groot."
De binnenstad is opgefrist en da
nig verhipt. Maar nog steeds
staan er 99 dikke, hoge muren
tussen de katholieke en protes
tante wijken in de Noord-Ierse
stad Belfast. Hard nodig, vinden
de meeste burgers die er dicht
bij wonen.
Vara-presentator Menno Bentveld reisde een
dik halfjaar de wereld over, op zoek naar verha
len van mensen die rond zulke muren wonen.
Hij viel van de ene verbazing in de andere. Zo
als de Ieren die hij in de eerste aflevering be
zoekt, in hun woning pal naast die 6 meter ho
ge muur. „Hun tuintje is volledig omkooid, van
wege de stenen en flessen die er nog steeds
overheen worden gegooid. Daar zitten ze dus te
barbecueën, er liggen kinderfietsjes. Wij den
ken: wat afschuwelijk, hoe kun je hier gelukkig
zijn? Maar zij zeggen: 'We wonen hier prima.
Als die muur weggehaald zou worden, ga ik de
zelfde dag nog verhuizen'."
Het is maar één van de verbazingwekkende ont
moetingen die Bentveld had met bewoners van
plekken die worden beheerst door een muur.
Het idee voor de serie ontstond toevallig, een
jaar of twee geleden. „Ik praatte met een collega
over de toestand in het Midden-Oosten en over
de Israëlische muur, die al voor een deel ge
bouwde constructie in de Westelijke Jordaanoe-
ver. Hoe ver het daarmee was, wist ik niet.
Toen bedacht ik me dat er veel meer van zulke
muren zijn die mensen tegenhouden en van el
kaar scheiden. Sterker nog, er komen er in hoog
tempo meer bij."
Bentveld begon zich af te vragen hoe het leven
is voor mensen die er omheen wonen. „Wat
doet dat met je? Wat zijn hun dromen, hoe is
het er? Muren creëren ook monsters. Want dat
ding staat er niet voor niets. Wat er achter zit,
moet wel eng en gevaarlijk zijn. Een muur gaat
in de hoofden zitten. Waarom lukt het jullie
niet eens door die bril van die ander te kijken?"
Het door hem bedachte programmaformat pas-
Roep
klinkt
om
bij-
wraak
de muren
Presentator Menno Bentveld
De muur. Vanaf vrijdag 7 november, NPO 2,
21.00 uur.
©reageren?
media@depersdienst.nl
door Monique Brandt
