In Nederlands-Indië
zijn duizenden kin
deren bij hun alleen
staande moeders
weggehaald en in
weeshuizen gestopt.
Inmiddels hoog be
jaard, zijn de kinde
ren nooit over het
verlies van hun moe
der heen gekomen.
12 SPECTRUM
buitenland
p de muur van
haar huisje hangt
de enige familiefo
to van Jane Hardy
(79). Ze staat er
tussen haar twee
broers en twee
zussen wat onwennig en met een ern
stig gezicht op. Niemand lacht. Haar
hoog bejaarde Javaanse moeder kijkt
eveneens streng in de lens.
De foto is een paar jaar geleden tij
dens een familiereünie genomen. Har
dy's moeder is inmiddels overleden.
Net zoals haar broers. „Mijn vader ver
dronk als matroos nadat zijn schip in
1942 door Japanse torpedo's tot zin
ken werd gebracht", vertelt ze mono
toon. Ze heeft haar vader nooit ge
kend. Dan breekt ze. „Ik heb zo'n in
tens verdriet gehad."
Haar hele leven is een aaneenschake
ling van ellende. De rampspoed be
gon in 'de rangen- en standenmaat
schappij Nederlands-Indië' waar In
do-Europeanen (met gemengd Indo
nesisch en Europees bloed), zoals Har
dy, bijna de laagste plek op de maat
schappelijke ladder hadden. Ze vertelt
over haar vader wiens grootouders
ooit vanuit Groot-Brittannië via India
naar Nederlands-Indië moeten zijn ge
komen. Haar moeder, een lavaanse ge
boren in Jakarta, was 14 toen haar va
der verliefd op haar werd. Ze kregen
zes kinderen.
Als haar vader wordt opgeroepen voor
zijn dienstplicht bij de marine, stort
het leven voor de familie in. Hardy is
3 wanneer de sociale dienst haar en
haar broertjes en zusjes bij hun moe
der weghaalt. „Mijn moeder was een
inheemse vrouw die niet kon lezen
en schrijven. Volgens de koloniale
wet mocht ze daarom geen kinderen
in haar eentje opvoeden."
Gescheiden van elkaar komen de kin
deren in verschillende weeshuizen te
recht. In het Hollandse tehuis blijkt
Hardy niet het enige blonde kind te
zijn. Ze leert er tante Elly (86) ken
nen, zoals het oudere meisje wordt ge
noemd. Tante Elly herinnert zich zus
ter Betteke. Op de fiets reed de zuster
door de stad van kampung naar kam-
pung op zoek naar Hollandse kinde
ren. „Ze werden gewoon bij hun brui
ne moeders weggehaald. De kinderen
waren nog zo klein. Ik hoor ze nog 's
nachts huilen en om hun moeder roe
pen."
Tante Elly's vader is een rijke Holland
se advocaat afkomstig uit een adellijke
familie in Surabaya. Hij wordt tegen
de zin van zijn ouders verliefd op El
ly's moeder, een dochter van een een
voudige lokale Chinees. Als Nederlan
der mag hij niet trouwen met een 'in
heemse vrouw'. „Daar verzetten voor
al de Hollandse snobs zich tegen. Ze
voelden zich te goed om met Javaanse
vrouwen aan de dinertafel te moeten
zitten." Elly's vader erkent zijn kind
en schrijft haar onder zijn eigen naam
in bij de burgerlijke stand. Maar nadat
eerst haar moeder overlijdt en daarna
haar vader, brengt de huisarts haar op
haar 6e naar het weeshuis. „Ik hoorde
mijn Hollandse tantes nog zeggen dat
ze weigerden om voor die Chinees te
zorgen".
Uit documenten van het Nationale Ar
chief in Jakarta blijkt dat duizenden
Indo-Europese kinderen tijdens het
koloniale bewind bij hun moeders
zijn weggehaald. Het Nederlandse be
stuur vreest dat de kinderen in de
kampungs te Indisch zouden worden
en ooit in opstand tegen de 'bezetters'
zouden komen. „De Indische opvoe
ding komt hun loyaliteit aan het kolo
niale gezag en de Europese prestige
niet ten goede", valt in een document
te lezen. In de tehuizen krijgen de kin
deren een Nederlandse opvoeding. Te
gelijkertijd worden ze gewezen op
hun lagere plek in de samenleving.
Hardy's broertjes komen in een van
de weeshuizen van de legendarische
Johannes 'Pa' van der Steur terecht.
Als zendeling was Van der Steur ooit
begonnen verwaarloosde kinderen in
zijn huis op te nemen. Kinderen die
door Nederlanders bij Indische vrou
wen waren verwekt en vaak aan hun
lot waren overgelaten. In totaal heeft
Van der Steur zich over 70.000 van de
ze verschoppelingen ontfermd.
De vader van Estelita
Amanda wordt niet
van straat opgepikt. Hij
wordt samen met zijn
broers en zussen bij
zijn inheemse moeder weggehaald.
„Mijn vader kreeg dat pas op latere
leeftijd te horen. Hij dacht al die jaren
dat zijn moeder hem niet meer wilde.
Toen hij uiteindelijk naar haar ging
zoeken, was ze al overleden. Mijn
oma heeft geen van haar kinderen
ooit teruggezien. Het moet bijzonder
traumatisch zijn geweest. Eerst ver
loor ze haar man, daarna alle kinde
ren", vertelt Amanda in een volks
buurt van Surabaya.
In heel Indonesië haalt de sociale
dienst kinderen bij hun Javaanse moe
ders weg. Maar zo gemakkelijk als het
koloniale bestuur de kinderen afpakt,
zo eenvoudig stuurt zij de kleintjes tij
dens de Japanse bezetting terug naar
huis. „Nadat onze directrice van het
weeshuis in een Japans internerings
kamp verdween, kwam ik weer bij
mijn moeder in de kampung terecht",
'Nederland pakte
onze moeders af
door Wilma van der Maten
