Als KGB-agent maakte Poetin de om
wenteling in de DDR mee. Het bepaal
de zijn huidige politieke denkbeelden.
16 DE MUUR
In de villa aan de Angelikastras-
se 4 in Dresden is tegenwoor
dig de Antroposofische Gesell-
schaft ondergebracht. Toen de
DDR nog bestond, was dit het
lokale hoofdkwartier van de
KGB, de gevreesde Sovjet-veilig
heidsdienst. Een van de KGB-officie-
ren die hier werkten, heette Vladimir
Poetin.
Vijfentwintig jaar geleden was Poetin
er in Dresden getuige van hoe de
Oost-Europese revolutie de DDR be
reikte. Begin oktober 1989 vochten
duizenden Oost-Duitsers rond het
treinstation van de stad aan de Elbe
een veldslag uit met de politie. Zij wil
den mee op de - afgesloten - treinen
die DDR-burgers vanuit Praag, waar
ze naar toe waren gevlucht, via
Oost-Duits grondgebied naar
West-Duitsland brachten.
Het doorlaten van die 'treinen naar de
vrijheid' was onderdeel van een af
spraak die de bejaarde Oost-Duitse
partijleider Erich Honecker had ge
maakt met de West-Duitse autoritei
ten. Honecker dacht de DDR zo van
enkele treinwagons lastpakken te be
vrijden. Maar hij bleek de ernst van
de situatie te hebben onderschat.
Niet alleen in Dresden, overal in het
land gingen honderdduizenden de
straat op. Een maand later, op 9 no
vember, viel in Berlijn de Muur. Vladi
mir Poetin was in Dresden niet alleen
ooggetuige van de spectaculaire om
wenteling in de DDR, 'kleine Volod-
ja', zoals Poetin door zijn collega's
werd genoemd, zou er zelf onderdeel
van worden. Hij trok lering uit de ge
beurtenissen.
Poetin was in 1986 naar Oost-Duits-
land gekomen. Nadat hij een jaar eer
der de spionnenopleiding aan de Ho
geschool van de KGB in Moskou had
afgerond, kwam de jurist uit Lening
rad in aanmerking voor uitzending
naar het buitenland. Het lag voor de
hand dat Poetin, gezien zijn goede
kennis van het Duits, naar West- of
Oost-Duitsland zou worden gestuurd.
Het werd Dresden, in de DDR.
Het gezin Poetin - met i-jarige doch
ter Masja en een tweede kind, Katja,
op komst - zou in Dresden blijven tot
1990. Het waren de jaren van glasnost
en perestrojka die de Sovjet-samenle
ving in ijzingwekkend tempo open
braken.
Dissidenten werden vrijgelaten, voor
heen verboden boeken, films, muziek,
beeldende kunst werden vrijgegeven,
Sovjet-burgers mochten naar het bui
tenland reizen, in de economie wer
den privé-initiatieven mogelijk, etni
sche minderheden begonnen hun
rechten op te eisen, mensen keerden
terug tot het Russisch-orthodoxe ge
loof.
Alles gebeurde tegelijkertijd en bin
nen die kakofonie van veranderingen-
raakte de communistische eenheids
partij steeds verder in het gedrang. De
oude Oost-Duitse garde rond Erich
Honecker wilde van die nieuwlichte
rij niets weten. Het was een van de ta
ken van agent Poetin, die bij de KGB
had geleerd 'mensen te bewerken',
om Oost-Duitse communisten en me
dewerkers van de Stasi te observeren
en te winnen voor Gorbatsjovs over
tuigingen.
Poetin probeerde in Dresden ook om
buitenlandse studenten over te halen
voor de Sovjets te werken. De Poetins
woonden vlakbij kantoor, in een klei
ne flatwoning. Vladimir bracht 's och
tends de kinderen naar de opvang en
zette zich vervolgens tegenover colle
ga Vladimir Oesoltsjev, die later in
een boek Poetin zou beschrijven als
een 'pragmatische conformist'.
In de beslotenheid van de sauna, in
de kelder van het KGB-gebouw, bleek
Poetin er echter opmerkelijk verlichte
standpunten op na te houden. Zo had
hij respect voor de moed van de dissi
dente natuurkundige Andrej Sacharov
en Poetin was, mede doordat hij op
z'n judoclub in Leningrad Joodse
vrienden had gemaakt, geen anti-se
miet. Wat binnen de KGB uitzonder
lijk was.
Maar Poetin was wel een echte
gosoedarstvennikeen typische Sov
jet-ambtenaar die heilig gelooft in de
noodzaak van een sterke Russische
staat. Dat geloof kreeg een enorme
knauw in december 1989.
Wat was er gebeurd? Uiteindelijk was
ook Honeckers stalinistische kaarten
huis in elkaar gedonderd. De Muur in
Berlijn was gevallen en de onrust be
reikte op 6 december het KGB-kan-
toor aan de Angelikastrasse. Poetin en
diens collega's waren dag en nacht be
zig geweest om documenten te ver
branden, totdat de kachel door de hit
te barstte. En nu stonden ze tegen
over een woedende menigte.
Het gevaar was acuut, besefte Poetin.
„Die massa's vormden een serieuze
bedreiging", vertelde hij later aan zijn
biografen. „Zij hadden het Oost-Duit
se ministerie van Staatsveiligheid al
bestormd. Goed, dat was een binnen
landse aangelegenheid. Maar wij wa
ren geen interne aangelegenheid. Er
lagen nog documenten in ons ge
bouw. En er was niemand om ons te
beschermen."
Poetin en de bewakers van het com
plex waren gedwongen om hun wa
pens te trekken. 'Ik ben bereid om te
doden!', zou Poetin de menigte heb
ben toegebeten. Maar de activisten
bleven agressief en dreigend. Toen be
sloot Poetin om de militaire Sovjet
vertegenwoordiging in Oost-Berlijn
te bellen en te vragen om militaire bij
stand. Het antwoord kwam als een
schok. „We kunnen niets doen zon
der orders uit Moskou,' klonk het. 'En
Moskou is stil."
Dit moment is voor Poetins latere we
reldbeeld bepalend. „Die mededeling:
'Moskou is stil' gaf mij het gevoel dat
mijn land niet meer bestond. Dat het
was verdwenen. Ik begreep dat de Sov
jet-Unie leed aan een terminale ziek
te: verlamming. Een verlamming van
de macht."
Uiteindelijk kwamen de Sovjet-troe
pen opdagen en de massa verspreidde
zich. Maar Vladimir Poetin had zijn
les geleerd. Nooit meer, nam hij zich
voor, zou hij zich in een confrontatie
met buitenlandse tegenstanders zo
machteloos voelen. Wat zich in Dres
den voor zijn ogen had afgespeeld, de
ineenstorting van het Sovjet-rijk, zou
hij beschrijven als 'de grootste geopoli
tieke catastrofe van de 20e eeuw'. Te
leurgesteld, kwaad, vernederd zag Poe
tin het als zijn toekomstige opdracht
om, als hij daartoe ooit de gelegen
heid kreeg, de macht en het aanzien
van Moskou te herstellen.
Het zou tien jaar duren, toen werd
'kleine Voldoja' president van de Rus
sische Federatie. Poetins project, het
versterken van de Russische staat,
kon beginnen.
door Wierd Duk
BEGON IN DRESDEN
Vladimir Poetin
foto Corbis
Foto boven:
De zogenoemde
Zug der Freiheit
bracht Oost-Duit
sers vanuit Praag
naar het Westen.
De trein reed via
Dresden.
foto
Hollandse Hoogte
