fl
Het rode gevaar staat in de achtertuin.
Elke film over de Koude Oorlog ver
sterkt die vrees. Hollywood klopt het
patriottisme maar wat graag op. Tot
op de dag van vandaag.
14 DE MUUR
mg -mmmm
Je kunt hem de winnaar van de Kou
de Oorlog noemen: James Bond, de
Britse filmheld die meer dan eens
Russische tegenstanders een kopje
kleiner maakte. Vanaf begin jaren zes
tig liet hij regelmatig de kassa rinke
len. En meer nog: hij droeg een stevig
steentje bij aan het in stand houden
van de spanningen tussen Oost en
West. „Het is ingewikkeld te meten,
maar ik heb de indruk dat films als Ja
mes Bond de stereotype denkbeelden
versterken", zegt Beerd Beukenhorst,
deskundige in Amerikanistiek en In
ternationale Betrekkingen aan de Uni
versiteit van Amsterdam.
„Ik denk dat veel westerlingen meer
'Russen' in de bioscoop hebben ge
zien dan in hun eigen leven", vervolgt
hij. „Die films, gekoppeld aan de beel
den van de journaals, versterken de
manier waarop je kijkt naar jouw vij
and. Hetzelfde gebeurt nu met de radi
cale islamieten. Wat je op het jour
naal ziet, heeft invloed op hoe je oor
deelt over specifieke groepen mensen.
Films kunnen dat beeld intensiveren.
Dat kun je beïnvloeding van de pu
blieke opinie noemen."
Filmjournalist Fritz de Jong klinkt re
soluter. „James Bond heeft de grootste
invloed gehad op die beeldvorming.
In zijn films werden Russische spion
nen altijd aangestuurd door het Krem
lin en ze opereerden als moordmachi
nes. Koppel dat aan de tv-beelden van
militairen die spatgelijk marcheren
over het Rode Plein en de vooroorde
len worden versterkt. Bond daarente
gen was altijd een man die zijn eigen
beslissingen nam; dat staat symbool
voor het vrije Westen."
Hollywood raakte gefascineerd door
de immense dreiging die uitging van
de Koude Oorlog. De angstfactor
speelde daarbij een grote rol. „De
angst dat iets van buiten de Ameri
kaanse manier van leven overneemt
of vernietigt", legt De Jong uit. „Dat is
voedingsbodem genoeg voor griezel
films. Na de Tweede Wereldoorlog
werd in Amerika de strijd tegen het
communisme aangejaagd door de
overheid. Veel mensen kregen het
idee dat de Russen al in hun tuin ston
den. En dan is het heel plat: als er iets
leeft in de maatschappij, speelt de
filmindustrie daar graag op in. Want
dan verkoop je kaartjes."
Direct na afloop van de laatste grote
oorlog manipuleerde de regering in
Washington bewust de manier waar
op er naar het rode gevaar werd geke
ken. De propaganda-machines die in
de Tweede Wereldoorlog waren inge
zet, draaiden nog op volle toeren. On
derdeel daarvan vormden de filmstu
dio's die tijdens die oorlog de ene pro
ductie na de andere afleverden met de
nazi als dé vijand. Na het tekenen van
de vrede werden de nazi's direct inge
ruild voor de Russen.
„De Amerikaanse overheid is altijd be
zig met beïnvloeding van de publieke
opinie", legt Beukenhorst uit. „Een ne
gatiefbeeld van de communistische
vijand versterkt en stimuleert de posi
tieve kijk op het patriottisme in eigen
land. Alle vormen van cultuur zijn in
gezet als wapen tijdens de Koude Oor
log. De Amerikaanse droom werd zo
als een aantrekkelijk exportproduct
de wereld over gestuurd. Een vorm
van publieke diplomatie waarvan het
effect lastig te meten is."
Wie dacht dat die propaganda-oorlog
voorbij is, heeft het mis, benadrukt
Beukenhorst. „Het Pentagon inves-
d~
FROM RUSSIA WITH LOVE «1963
KASKRAKERS
DANKZIJ DE
ANGST VOOR
RODE GEVAAR
door Martin Hermens
