Spiegels tegen spoken
4 GEZOND
In Almere wonen veertig
mensen met schizofrenie al
jarenlang succesvol bij elkaar
in de straat. Dat ontlast niet
alleen de buurt, maar ook de
patiënten zelf.
GRIJS GEBIED
Verkleurde en vallende
bladeren kondigen Hallo-
ween aan. Overgewaaid
uit Amerika, doen ook
hier pompoenlampionnen en af
schrikwekkende maskers van
geesten het steeds beter. Kinde
ren vieren zo ons eeuwenoude
verbond met heilige geesten en
onze dierbare overledenen.
Ook iedere arts heeft zo zijn ei
gen verbond met de dood, hoe
wel de moderne Nederlandse ver
sie van de eed van Hippocrates er
geen woorden meer aan vuil
maakt. Dat verbond is intensiever
naarmate die dokter meer op het
scherpst van de snede werkt. Een
intensivecare-arts of geriater
heeft immers vaker een afspraak
met magere Hein, dan een reuma
toloog of bedrijfsarts.
Toch heeft iedere arts een eigen
kerkhof van patiënten, bij wie hij
een fout of verkeerde inschatting
heeft gemaakt. Gelukkig is er vrij
wel nooit sprake van dood door
schuld. Toch blijven die mensen
door je geest spoken, omdat je
graag had gezien dat het anders
was gelopen. Het zou een uitgele
zen kans zijn op Halloween rond
deze patiënten besprekingen te
organiseren, waarbij dokters, ver
pleegkundigen en naasten probe
ren beter te begrijpen wat er is ge
beurd.
Als dokter zou ik bijvoorbeeld
graag zo'n bespreking organise
ren rond een zeer magere oudere
patiënt die ons dit jaar ontglipte.
Hij was agressief omdat hij naast
zijn lichamelijke ziekte leed aan
een ernstige psychiatrische ziek
te.
Voor hemzelf, zijn familie en ons
was het een moeizame lijdens
weg. Hij overleed op een bed in
een andere regio, omdat palliatie-
ve psychiatrie nog slechts op en
kele plaatsen in Nederland be
schikbaar is.
Met een van zijn dochters had ik
op haar verzoek maanden later
een spiegelgesprek. Deze terug
blik gaf zowel haar als mij veel
meer begrip van wat er gebeurd
was. In de praktijk hebben we
echter veel te weinig besprekin
gen, waarin artsen en families,
open en lerend terugkijken op
hun spannendste momenten.
Emoties, tijdgebrek en angst om
ons kwetsbaar op te stellen staan
vaak in de weg.
De nazorg en nascholing op dra
matische ziektegeschiedenissen
zou er echter sterk door kunnen
verbeteren. Artsen, verpleegkun
digen, studenten en nabestaan
den kunnen veel van elkaar le
ren, nadat de grootste rouw ver
werkt is. Het medische verhaal
kan voor de familie worden aan
gevuld met voor hen nog onbe
kende gegevens over het ziektebe
loop. Hulpverleners kunnen er
van leren hoe de zorg is beleefd
door de nabestaanden.
De vaak pijnlijke herinneringen,
die als spokende geesten ronddo
len in de beleving van zowel dok
ters als partners en kinderen,
kunnen weer een menselijke ge
stalte krijgen. Op Halloween.
Maar je kunt je arts ook meteen
vragen het spook een spiegel
voor te houden.
Huisraad dat naar beneden
wordt gegooid, lawaaiover
last en dreigbrieven in de
bus; een psychiatrisch pa
tiënt in de straat of het por
tiek veroorzaakt nogal eens
burenoverlast. Maar ook
mensen met schizofrenie, een ziekte waar
bij mensen hallucinaties en wanen heb
ben, ondervinden bijzonder veel last van
hun buren. Dat vertelt 'noem mij maar Al-
bert', een nieuwkomer aan het Kick
Wilstraplantsoen in Almere.
Hij prijst zich gelukkig met de extra dikke
muren van het huis waar hij sinds een half
jaar woont. „Hiervoor woonde ik in een ge
horig huis in Utrecht. Daar werd ik hele
maal gek. Als ik tegen een psychose aanzit,
heb ik extreem veel last van geluiden. Mijn
vorige woning stond aan een drukke door
gaande weg. Ervoor was ook nog een bus
halte, waar wachtende passagiers een praat
je met elkaar maakten. Ik ging aan de haal
met wat zij vertelden. Ik dacht dat het over
mij ging."
Het is verre van vanzelfsprekend dat Al-
bert (50) de verslaggever in zijn huis laat.
Hij is in de speciale straat 'met sprongen
opgeknapt', maar nog steeds zit hij angst
vallig achter zijn met dichte vitrages bedek
te ramen. „Onbekende mensen, daar heb
ik altijd een beetje moeite mee. Ik zit nu
ook te zweten. Als ik aldoor prikkels krijg,
raak ik heel gespannen. luist dan, dat is on
derzocht, word ik psychotisch."
De rust in het carrévormige huizenblok
blijkt een weldaad voor Albert. Weliswaar
hoort hij zijn buren weieens schreeuwen,
maar daar heeft hij alle begrip voor. „Het is
juist leuk dat de mensen hier allemaal wat
hebben." Verder mijdt hij de overige bewo
ners het liefst, al lukt hem dat niet tijdens
de avondmaaltijden in de gezamenlijke
ruimte. „Ook dan is het voor mij snel te
druk."
„Dat is nü jouw ervaring", benadrukt zorg-
assistente Anneke Wignand, die bij het ge
sprek is. „Jij bent hier nog maar net. Er zijn
het laatste jaar enkele mensen vertrokken
om ergens anders in de wijk te gaan wo
nen. Die waren toe aan een nieuwe fase."
Zojuist heeft ze geholpen bij de afwas, tot
Alberts grote vreugde. „Ik had een hele gro
te vaat staan en dan zeg ik 'sorry, maar ik
zie het even niet zitten', en dan helpt ze
mee." Wignand, of een van haar collega's,
komt twee keer per week een uur bij de be
woners langs. „Voor hulp bij een huishou
delijk karweitje. Maar het kan ook zijn dat
we gaan fietsen, als iemand te angstig is
om alleen buiten te komen. Ondertussen
luister ik en kijk hoe het met iemand gaat;
eigenlijk is dat mijn functie."
Vrijheid om een eigen leven op te bouwen
met waar nodig assistentie, omschrijft Wig
nand de ondersteuning die er voor de be
woner is. Die kan daar dag en nacht een be
roep op doen. Dat zorgt ervoor dat eventue-
Hiervoor woonde
ik in een gehorig
huis in Utrecht
Daar werd ik
helemaal gek
De straat waar
schizofrenie
normaal is
Marcel Olde Rikkert
door Dora Rovers
Albert
Marcel Olde Rikkert is professor in de
geriatrie.
