Programma
In het duister zie je meer
De nacht brengt balans
De mens kan niet
zonder licht, maar ook
niet zonder duisternis.
Urenlang tv-kijken of
computeren 's avonds
is slecht voor de
nachtrust, 's Nachts
moet het donker zijn.
Licht en donker zijn zo natuurlijk
als wat. Maar 'natuurlijk' is de
verdeling daarvan enorm beïn
vloed door mensen, in ieder ge
val in welvarende landen als Ne
derland. Sinds de komst van de elektrische
lamp zijn mensen gemiddeld anderhalf
uur korter gaan slapen. Het zou vreemd
voor ons zijn om met de kippen op stok te
moeten wanneer het donker is. We kun
nen door onze omgeving te verlichten on
ze activiteiten veel meer naar eigen hand
zetten. Maar heeft dit ook nadelen, bijvoor
beeld voor onze gezondheid?
Mensen en dieren hebben een biologische
klok. Die is niet spreekwoordelijk, maar be
staat echt en wel uit een verzameling ze
nuwcellen aan de basis van de hersenen.
De cellen hebben elk een afzonderlijk rit
me met een cyclus van ongeveer 24 uur. Ze
kunnen door verschillende prikkels van
buitenaf worden beïnvloed, maar dit ge
beurt in de eerste plaats door licht en don
ker. Hierdoor komt het dat vrijwel al onze
lichaamsfuncties en gedragingen een ritme
van ongeveer 24 uur hebben. Voorbeelden
hiervan zijn de lichaamstemperatuur, hor-
moonafgifte en slapen en waken. Menig
een heeft er last van als dat normale ritme
wordt ontregeld: bij een jetlag of bij ploe
gendienst.
Een Wageningse studie naar de effecten
van lichtbelasting wijst er op dat versto
ring van het dag-nachtritme bij de mens
negatieve lichamelijke en psychische gevol
gen heeft, al gebeurt dat alleen bij relatief
veel licht. In dat onderzoek worden geen
definitieve conclusies getrokken, maar wel:
'Er kan op dit moment eigenlijk niet veel
meer van worden gezegd dan dat verlich
ting nog veel meer diep ingrijpende risico's
voor mens en dier kan hebben dan men tot
voor enkele jaren meende'.
Al wel wordt gesteld dat een door extra
licht verkorte avond en nacht leiden tot ver
moeidheid en stress (in combinatie met an
dere stressfactoren). En dat kan op den
duur aantasting van de gezondheid opleve
ren. Bovendien leidt vermoeidheid door
concentratieverlies tot grotere kans op on
gelukken, en meer problemen met sociale
contacten.
Een voorbeeld van invloed van licht op
mensen is gevonden in ziekenhuizen, op
zalen waar te vroeg geboren baby's lagen.
Uit praktische overwegingen brandde het
licht daar vroeger voortdurend. De baby's
ervoeren dit als onprettig en daarom ging
het licht grotendeels uit. Uit recent onder
zoek blijkt dat het voor de baby's het pret
tigst is als ze een dag- en nachtritme erva
ren. Dus wanneer het buiten licht is, zijn
de lampen binnen aan, en 's nachts is het
donker.
Slaapproblemen komen tegenwoordig
maar al te veel voor, maar voor een deel
zijn ze goed te verklaren uit te veel, te wei
nig, of op de verkeerde tijden blootstelling
aan licht en donker.
Zo helpt het om overdag aan veel licht
Oostkapelle, van 20 tot 22 uur: nachtwan
deling met de boswachter en bezoek aan
de sterrenwacht. Een spannende en ge
heimzinnige wandeling met de boswach
ter van Staatsbosbeheer door het bosgebied
van De Manteling van Walcheren, één van
de donkerste plekjes van Zeeland. Op het
programma staat ook een bezoek aan de
sterrenwacht van Klaas Jobse, waar twee te
lescopen, een tiental camera's en compu
ters staan die data verzamelen. Tijdens de
Nacht van de Nacht zal een professionele
lichtmeter in gebruik worden genomen,
die deel gaat uitmaken van het landelijke
Naam: Marijke Lieman
Woonplaats: Koudekerke
Wat betekent de nacht voor u?
De nacht betekent vooor mij dat planten en dieren zich nog scherper la
ten zien. Wie denkt dat juist bij (dag)licht alles helder is, die heeft nog
nooit het bos in de nacht bezocht. Met het invallen van de duisternis ver
dwijnen allerlei storende zaken naar de achtergrond. En zo zie je juist
meer! Al je andere zintuigen raken veel meer geprikkeld en je beleeft al
les om je heen veel intenser. Je gaat meer en beter horen, elk kraakje
van een takje, het gescharrel van dieren, je ruikt de vochtige grond en
bepaalde planten en je voelt de nerfjes van bladeren en de structuur van
een boombast veel beter. Zelfs je smaak wordt intenser als het donker
is. Tijdens de Nacht van de Nacht assisteer ik de 'schemerschim', een
sprookjesachtige figuur die kinderen meeneemt om tijdens de overgang
van de dag naar de nacht het bos te ervaren. Een onvergetelijke erva
ring.
foto Peter Nicolai
Marijke Lieman, boswachter
Niels Smits, directeur Veiligheid, Gezondheid en Milieu bij Dow
Duisternis is
door Gerda Spaander
Naam: Niels Smits
Woonplaats: Terneuzen
Wat betekent de nacht voor u?
Veiligheid en continuïteit zijn voor Dow van groot belang. Verlichting,
ook 's nachts, speelt daarbij een cruciale rol. Desondanks probeer ik
lichthinder voor de omgeving tot een minimum te beperken. De nacht
betekent voor mij persoonlijk rust en balans. Zo pas ik dat ook toe bij
Dow. Zo hebben we waar dat kan bewegingsmelders aangebracht, zo
dat het licht pas aangaat als dat echt nodig is. Ook gebruiken we ener
giezuinige verlichting. Heel belangrijk voor ons is, dat we het fakkelen
zoveel mogelijk voorkomen. Want die vlam is tot in de wijde omtrek te
zien. De Nacht van de Nacht is voor ons niet een jaarlijks evenement.
Het is een blijvende stimulans voor ons om na te denken over manieren
waarop we de nacht zo donker als mogelijk kunnen houden,
foto Peter Nicolai
