i
Schrijven
tussen
ratio en
gevoel
DIZZIE 15
Boekenbranche maakt
zich al op voor 2016
Haalt een vertaling de
glans van het boek af?
'Als ik blijf en 'De vrouw
op de trap' zijn populair
vormende jaren te veel doordesemd ge
raakt." Uitdagend voegt hij eraan toe: „Ein
delijk weer een katholieke roman. Na al dat
gereformeerde gedoe van Jan Siebelink en
Oek de Jong schrijf ik eens een katholieke
roman. Dat is al in geen vijftig jaar voorge
komen, vermoed ik. Dan moet je terug
naar de tijd van Anton van Duinkerken, An-
toon Coolen."
Een kritische roman, een afrekening, met
zowel het geloof als de instituties erom
heen, de kerk, de kloosters. Brouwers ziet
het dubbelzinnige in zijn houding heel
goed. „Ik ben doortrokken van orthodoxe
katholiekheid. Maar dat wil niet zeggen dat
ik het nog ben."
Op zondagochtend kijkt hij naar de heilige
mis op televisie, altijd. „Daar blijf ik naar
kijken. De gezangen die je daar hoort, die
ken ik en kan ik zo meezingen. Per woord,
dat blijft bij je. Zo blijf ik toch katholiek.
Nou, laat ik zeggen: rooms. Als je zegt
'rooms', dan heb je iets met de religie die
in Rome wordt gepropageerd. Ik ben daar
niet meer bij betrokken, maar ik weet daar
nog zo veel van dat ik mij nog rooms kan
noemen. Het hout kan alleen geschreven
zijn door een ooit katholiek gewezen zijn
de auteur."
Jeroen Brouwers steekt weer een Caballero
op. „Die zijn hier in België niet te koop.
Eens in de zoveel tijd rijd ik naar Maas
tricht en koop ik tien sloffen. Dan kan ik
weer een tijd door. Zuipen doe ik niet
meer, maar roken kan ik niet laten. En bo
vendien heb ik een leeftijd dat je denkt:
het zal wel. Vijftig jaar geleden verscheen
mijn literaire debuut. Sindsdien heb ik elke
dag geschreven."
Hij wijst naar Het hout. „Zeven dagen per
week, doe dat anderhalfjaar en je hebt een
roman als deze. Het gaat om de regelmaat.
Het moet elke dag gebeuren. Elke dag
schrijven, het is de roeping die de Here Je
zus in mij heeft geplant. Om het gerefor
meerd te zeggen: je moet woekeren met je
talenten. Je moet iets doen om bevestiging
voor jezelf te krijgen en voor mij is dat
schrijven."
Andermaal wijst hij naar Het hout. Jeroen
Brouwers ziet en weet dat het goed is. „Het
monument was er nog niet."
Niet dat het hiermee voorbij is.
„Het is nu eenmaal mijn leven geworden.
Er komt nog wel weer wat. Je gaat door.
Een schrijver moet sterven aan zijn werkta-
fel. Zoals Louis Paul Boon. Hij viel met
stoel en al op de grond en was dood. Prach
tig. Zo moet het."
Eigenlijk is het merkwaardig dat
in literaire romans niet vaker rech
ters voorkomen. Alsof de afwegin
gen rond goed en fout, rond schul
dig en niet schuldig en vooral ook
het grote, grijze gebied daartus
sen zijn voorbehouden aan thril
lers. In De kinderwet voert Ian Mc-
Ewan (66), Engelse schrijver van
moderne klassiekers als Boete
kleed, Zaterdag en Aan Chesil
Beach, rechter Fiona Maye ten to
nele, een magistraat van grote
faam. Op het moment dat haar
man haar laat weten een open hu
welijk te willen omdat hij thuis
veel tekort komt, raakt ze ver
strikt in een ingewikkelde zaak. J
Adam, de 17-jarige zoon van een
echtpaar van Jehovahs
getuigen, heeft acute leu
kemie en hij, nog min
derjarig, en zijn ouders
weigeren op religieuze
gronden een bloedtrans
fusie. McEwan beschrijft
het proces en het vonnis
even precies als prachtig.
Adam krijgt tegen zijn
wil een bloedtransfusie,
maar niet voordat Fiona
Maye hem in het zieken
huis heeft bezocht om
zijn kant van het verhaal
te horen. Elke nuance
moet nu eenmaal wor
den meegewogen, ze
gaat altijd zeer consciën
tieus te werk. Ook al
weet ze dat de wet haar
verplicht het welzijn
yan het kind voorop te plaatsen,
wat het motto is van het boek.
Maar daar, aan het ziekbed, ge
beurt iets wat typisch McEwan
mag heten. Adam heeft de laatste
weken viool leren spelen en hij
schrijft gedichten. Het brengt Fio
na, die zo nu en dan tijd heeft om
concerten te geven, en Adam na
der tot elkaar op een manier die
meteen McEwans roman Zaterdag
in herinnering roept. Daar weet
een jonge vrouw door middel van
een poëzievoordracht een gijze
ling te beëindigen. Een scène
waarop McEwan destijds veel kri
tiek heeft gekregen, maar hij ge
looft in de kracht van kunst.
Hoe de bloedtransfusie Adam ver
andert en waarom hij daardoor
van zijn ouders vervreemdt, is
iets waarmee niemand rekening
heeft gehouden.
Somber van toon, maar zoals al
tijd fraai van stijl, toont Ian
McEwan wat literatuur, en ook al
leen literatuur, kan in het vrije
veld tussen ratio en gevoel.
DE KINDERWET
wringt overal. De jongetjes worden daar ge
slagen. Men weet dat, maar men zwijgt.
Kan niet anders. Wie zijn mond opendoet,
brengt de hiërarchie in gevaar. Is Bonaven-
tura daarmee een lafbek? Nee. Hij is voor
zichtig. Is dat laf, nee, dat is niet laf. Hij
houdt het voor zichzelf in evenwicht."
Naarstig zoekt de man, letterlijk, naar een
uitweg. Die vindt hij bij een vrouw, zo
waar. Hij ontmoet haar bij de tandarts.
„Hij heeft geworsteld over de waarden van
het geloof, maar dat was voordat het boek
begint. Hij loopt er wel rond, maar hij voelt
dat hij daar niet hoort. Om in die tijd uit
een klooster te treden, vergt een moed die
hij niet heeft. Toen gaf ik hem een moor
dende kiespijn, de enige manier om buiten
het klooster te komen."
Het hout is een mokerslag. De roman da
vert binnen. „Zo mag je dat wel zeggen",
zegt hij grijnzend. „In de Brouwers-stijl.
Krachtig, zo schrijf ik."
Vanaf de openingszin is er geen weg terug.
„De beginzin moet de hele roman in zich
dragen." Op plechtige toon dreunt hij hem
op: 'De pij irriteert mijn huid.'
„Hier gaat verder die hele roman over.
Waarbij de pij staat voor het klooster, het
kloosterleven, alles. Alles schuurt en
wringt."
Waarbij Brouwers er geen twijfel over laat
bestaan dat het seksueel misbruik in dit
pensionaat geen uitzondering is. „Het
moet een verschijnsel zijn geweest van eeu
wen. Het gebeurde heus niet alleen in de ja
ren vijftig dat kloosterlingen zich vergre
pen aan kinderen. Allemaal vanwege het ce
libaat. En laat ik het zo zeggen: Christus
heeft het celibaat niet bedacht."
Misbruik is aan hem persoonlijk voorbijge
gaan, maar hij heeft genoeg gezien, zeg
maar gerust veel te veel. „Het kostte me
weinig moeite om die sfeer terug te halen
en op papier te zetten."
Toch heeft het hem niet helemaal van zijn
geloof gebracht. „Daarvoor ben ik in die
VRIJDAG 10 OKTOBER 2014
BLOC
Terwijl op de Buchmesse de handel in
rechten en vertalingen van boeken welig
tiert, is schrijver Bart Moeyaert (foto) in
Frankfurt al bezig met 2016, het jaar
waarin Nederland en Vlaanderen gast
land zijn. Theo Hakkert was er en blogt.
RECENSIE
Gaat er echt zoveel verloren in de Neder
landse vertaling?, vraagt een Dizzie-lid
zich af, zonder Harry Pallemans tekort te
willen doen. Hij vertaalde Professor in de
poëzie van Grace McCleen uit het Engels.
Lees meer recensies op Dizzie.nl
ETALAGE
Op Dizzie.nl vind je veel interessant lees
voer. De meest bekeken boeken van de
ze week zijn onder meer Afs ik blijf van
Gayle Forman en De vrouw op de trap van
Bernard Schlink. Bekijk op Dizzie.nl welke
verhalen nog meer populair zijn.
ROMAN
door Theo Hakkert
Ian McKwan
De kinderwet
Ian McEwan
Vertaling
Rien Verhoef
205 blz.
De Harmonie
22,50 euro
Jeroen Brouwers foto Annaleen Louwes
