Zee land - Pee land
De kerk die
twee keer zijn
toren verloor
nieuwe raadkaart
BUITEN 21
De inzenders van de oplossing
van de Raadkaart deze week zijn
bijna zonder uitzondering una
niem in hun oplossing: Burgh,
het broertje van Haamstede.
Maar waar ze het niet over eens kunnen
worden, is wie de woning rechts bewoonde
en welk ambacht er gevestigd was. Hans Ge-
leijnse uit Kapelle meldt dat het gaat om de
smederij van Verwest (een voorvader van
DJ Tiësto), die later werd overgenomen
door de heer Van 't Hof die fietsenmaker
was en een taxibedrijf runde. Marjolijn de
Graag uit Goes houdt het er op dat het om
bakkerij Sonnemans gaat en daarvoor bak
kerij Van Dongen. De heer H. Bouwman uit
Zierikzee schrijft ook dat Verwest er woon
de, maar dat hij elektricien was. Ook hij
noemt voor de latere jaren taxibedrijf Van 't
Hof.
Over de geschiedenis van de kerk van
Burgh, uit 1674, zijn de inzenders het wel
eens. De kerk verloor twee keer zijn toren.
De eerste keer was negentig jaar geleden op
25 september 1924 toen een loodgieter wat
onvoorzichtig was tijdens dakwerkzaamhe
den en de toren afbrandde. Architect Hoo-
genboom uit Renesse ontwierp een nieuwe
toren, die niet bij iedereen in de smaak viel
gezien de bijnaam van omgekeerde suuker-
pee. Niet getreurd, want twintig jaar later
zorgde een Engelse pilo'ot er tijdens een
bombardement voor dat de kerk voor de
tweede keer zijn spits kwijtraakte.
T. Rosmolen uit Zierikzee vertelt dat het te
danken was aan burgemeester Jonkheer
Van Citters dat de kerk in 1947 weer een
spits had. „Hij zag kans de nodige bouwma
terialen te verkrijgen en liet het torentje in
oude stijl, met het zogenaamde lantaarntje,
herstellen." Aan de hand van de raadkaart
en de huidige staat van de kerk zou je zeg
gen dat er niet veel veranderd is. Maar
schijn bedriegt wel eens...
Winnaars waardebonnen: Hans Geleijnse in
Kapelle; Marjolijn de Graag in Goes en
T. Rosmolen in Zierikzee.
Ene mr. Pieter Pous, een rijke grond
eigenaar uit Middelburg, werd in
1811 heftig gemolesteerd op zijn per
ceel land waar hij zijn gewas inspec
teerde. Boze Walcherse boeren rukten zijn
'beetwortels' de grond uit, en bekogelden
de arme juris magister met zijn eigen ge
was. Vanwaar dit ruraal geweld in de pasto
rale tuin van Zeeland? Dat kwam door Na
poleon. Die had ons land een jaar eerder in
gelijfd bij Frankrijk en werd dus heftig ge
haat door de vanouds onafhankelijke, Oran
jegezinde Walcherse boeren. Alles wat Na
poleon deed werd verafschuwd en was
slecht. Dat laatste was niet waar. Want be
halve dat Napoleon oorlogszuchtig was
had hij ook een scherpzinnig intellect, dat
vooral gericht was op economische en juri
dische verbeteringen voor de maatschappij.
Toen de suiker schaars werd in Europa,
doordat Engeland (waarmee Napoleon vrij
wel altijd in oorlog was) de import stilleg-
de, zon Napoleon op alternatieven; dat
werd zijn bietwortel project. De suiker, af
komstig uit suikerriet had een (subtro
pisch klimaat nodig; dat hadden we niet in
Europa. Dus moesten we op ons continent
een ander gewas vinden of ontwikkelen
dat ook suiker bevatte. Rond 1810 kon men
steunen op meer dan 50 jaar proefnemin
gen om suiker te extraheren uit mangelwor-
tels. Deze wortels waren al langer bekend
als voedergewas voor vee. Niet in Neder
land overigens, wel in Duitsland (Silezië)
en Frankrijk. Al snel werden er kleine fa
briekjes opgezet om de suiker uit de
wortels/beten te krijgen. Met niet al te veel
succes. De machines waren primitief en
het suikergehalte in de grote mangelwor-
tels veel te laag. Toen echter de (rietsuiker-
import dankzij de Britse vlootovermacht
helemaal stilviel, werd Napoleons beet-/
bietwortel programma versneld uitge
voerd. Een goede 20.000 ha. moest in 1811
abrupt met het nieuwe gewas beteeld wor
den. Ook in Walcheren en de rest van Zee
land, met hun vruchtbare en voor de bie
tenteelt geschikte gronden. In de praktijk
kwam er echter niets van terecht. Want de
Zeeuwen waren niet slechts anti-Frans, ze
waren tamelijk erg behoudend. Ze teelden
al vele decennia dezelfde gewassen, gedij
den daar redelijk bij en waren wars van
nieuwigheden. Dat het hard tijd werd voor
nieuwe gewassen, bemesting en andere
landbouwmethodes, wisten ze niet. Er was
geen vakscholing, geen kennisoverdracht
en -uitwisseling, geen exposities, geen
vakorganisatie; niets van dat alles. Men teer
de slechts op vaders' ervaring. Zodoende
zou het nog (te) lang duren voordat de pro
fijtelijke teelt van suikerbieren op gang zou
komen. Pas toen de meekrapteelt ten on
der ging rond 1880, begon de vlucht van de
suikerbietenteelt, 'peëen' op z'n Zeeuws.
De bietencampagnes in het najaar - enkele
generaties hebben er inmiddels ervaring
mee. Zelf heb ik het hele proces meege
maakt, op afstand dan. Van het loodzware
handwerk op het land in de zware klei tot
de ratelende boerenwagens op weg naar
station of haven, van het gevaarlijke ge
sjouw met manden en kruiwagens over
glibberige loopplanken naar het ruim van
een schip, tot het vervoer over de weg met
volle trucks, waar toch wel eens een paar
bieten vanaf vallen, en die zorgen voor een
glibberige sliklaag op de wegen.
WOENSDAG 1 OKTOBER 2014
Een nieuwe opgave uit de collectie kaarten en foto's van Hans Lindenbergh. Onze vraag: waar is deze foto geno
men? We zijn benieuwd naar de locatie en lezen graag anekdotes of verhalen over deze plek. Stuur uw oplos
sing naar: redactie@pzc.nl of postbus 5046,4380 KA Vlissingen.
Drie inzenders van goede antwoorden ontvangen een waardebon.
door Gerard Smallengange
