Ziilim
HRI
Opvoeders
van Wasch
DIZZIE 15
Op zoek naar het hart van Nederland
maakte Jan Schuurman Hess (58) uit Kats
een voettocht van Cadzand tot Delfzijl, van
Kerkrade tot Den Helder. Hij legde zijn
bevindingen vast in een boek dat recent is
verschenen.
Schrijf een verhaal of gedicht over het thema 'pesten' Signeersessie in Goes
Waarom kiest
iemand er
voor Neder
land te voet
te doorkrui
sen? Het ant
woord is ge
makkelijk te geven. Te voet zie je meer,
ontmoet je meer mensen en neem je de
omgeving veel beter in je op. De tijd
gaat langzamer, waardoor je alle tijd
hebt.
Jan Schuurman Hess ging niet als door
snee wandelaar op pad. Hij is actief lid
van de Partij van de Arbeid. Toen hij be
gin 2012 zijn voettocht begon, was de
PvdA ook al een partij in verwarring.
Het wetenschappelijk bureau van de
PvdA, de Wiardi Beekman Stichting,
bood hem de kans op zoek te gaan naar
een antwoord op de vraag 'Hoe sociaal
en democratisch zijn we nog'. Wat een
dappere beslissing was, want Jan
Schuurman Hess is niet te leiden.
Het is eenvoudig doorgewinterde politi
ci op te zoeken en hen aan het woord te
laten. Jan Schuurman Hess deed dat
doelbewust niet, wat een eerlijk beeld
oplevert van de staat van het land. Hij
verbaast zich over de verschillen, zoals
tijdens een wandeling door Kerkrade.
'Ik volg een route langs vervallen pan
den en ongeverfde gevels, lege winkel
panden en een lang geleden gesloten
lunchroom. Ik waan me in een plots ver
laten filmdecor uit de jaren zeventig
van de vorige eeuw. Het is nauwelijks
voorstelbaar dat Kerkrade in hetzelfde
land ligt als (het welvarend ogende) Et-
ten-Leur.'
Het kan nog erger, namelijk in Den Hel
der. 'Onderweg passeer ik rijen flats en
portiekwoningen uit de jaren zestig. In
veel flats zijn de gordijnen gesloten. Het
beeld is troosteloos. Zelfs in Kerkrade
was het niet zo somber'.
Zo ontstaat een somber beeld van de
staat van het land, maar Jan Schuurman
Hess ontdekt onderweg ook hoopvolle
initiatieven. De Voorleesexpress in de
Utrechtse wijk Kanaleneiland bijvoor
beeld. De zusjes Anne en Marieke Heins-
broek begonnen ermee. 'Zij schrokken
van de taalachterstand bij veel kinderen
in de wijk. Ze bedachten een eenvoudig
plan: je zou kinderen met een taalachter
stand bij hen thuis een halfjaar eens per
week moeten voorlezen.' Inmiddels be
staat de Voorleesexpress in vijftien plaat
sen in Nederland.
Op kleine schaal maakt Nederland voor
uitgang, zijn er ook positieve signalen,
merkt Jan Schuurman Hess, opmerke
lijk genoeg vooral in grote steden. Hij ge
looft zeifin kleinschaligheid als levensa
der. Als hij ergens op pad in Nederland
hoort dat de school in Kats dichtgaat,
borrelt bij hem het idee op de school te
redden door een landelijke coöperatie
van kleine scholen op te zetten. De
PvdA-afdeling Noord-Beveland ziet er
niets in, wat tot een breuk leidt. Jan
Schuurman Hess blijft wel lid van de
landelijke PvdA.
Het is typerend voor de tweeslachtige
houding van Jan Schuurman Hess tegen
over 'de partij'. Hij verwijt de PvdA dat
ze zich veel te veel richt op het open
baar bestuur en veel te weinig nog on
der de mensen komt. Jan Schuurman
Hess deed dat tijdens zijn voettocht wel
en tekent veel, al dan niet terechte on
vrede op, dat mensen door alle verande
ringen geen grip meer op hun leven heb
ben. Of dat ze zich, zoals tegenstanders
van ontpoldering, vermalen voelen
door grote politieke belangen. Jan
Schuurman Hess verklaart zich solidair
met die mensen.
Voettocht naar het hart van het land is
geschreven vanuit een goed hart. Op
de foto op de kaft loopt Jan Schuurman
Hess naar rechts haast uit beeld.
Het is een mooie, typerende foto voor
de staat van het land en vooral ook die
van de PvdA, zou je eruit kunnen aflei
den.
Op 20 november 1924 stond de ad
vertentie in de Middelburgsche
Courant: 'Zooeven verschenen,
Karei Wasch, Opvoeders.'
Er werd op een schandaaltje gere
kend vanwege dit pas verschenen
boek met de ondertitel 'Bijdrage
tot de kennis van Burgerschool-
leeraren'. De schrijver gaf over de
omgeving slechts prijs dat het om
een 'gemoedelijk provinciestadje'
ging, maar in Middelburg voelden
ze zich aangesproken. Zij wisten
wie Karei Wasch was.
Wij hebben daarvoor Een rijk le
ven nodig, ondanks die titel een
boekje van nog geen vijftig blad
zijden. Kleinzoon Karei Wasch be
schrijft hierin leven en werk van
zijn gelijknamige grootvader, op
23 januari 1886 geboren te Middel
burg. Hij bleef in die stad tot 1911,
en bezocht er de Rijks Hogere
Burgerschool.
Zijn carrière, met zijn dood in
1967 afgebroken, was veelzijdig.
Hij speelde een belangrijke rol bij
de Glasfabriek en het Glasmu
seum in Leerdam. Ook was hij in
de literatuur actief, maar besloot
daarmee na heftige kritieken op
zijn ambitieuze werk Visschers der
Menschen (1935) te stoppen. Hij pu
bliceerde in 1929 de bundel Ge
dichten, hooggestemd, zo van 'Uit
diep-vervulde oneindigheid/ Rij
zen mijn sfere' in ruischmuziek.'
Daarheen wil je niet met Wasch.
Maar je wilt onmiddellijk mee
naar de Middelburgse H.B.S. van
rond 1900.
In Opvoeders schrijft hij spranke
lend over de leraren daar, direct
herkenbaar. 'Het meerendeel van
hen deed geestelijk ga-
reelwerk,' weet Wasch
achteraf. Hij ontleedt ze
zonder genade en met
humor: Mr. Plicton die
Engels gaf als een 'auto-
maat-mensch', Mon
sieur Toupet die geen or
de kon houden, en 'De
Hengst', in zijn woorden
'één der velen, die als
schilder hoopten te le
ven, doch als teeken-
meester stierven.'
Hij portretteert direc-
teur en leraar natuurkun
de 'de Oude', in het
boek H. Grevema gehe
ten, in de Middelburgse
werkelijkheid bekend als
H. Japikse, luttele weken na het
verschijnen van Opvoeders overle
den.
Er is het drama van 'De Lans' die
zich vanwege een leerlinge een ko
gel door het hoofd schoot.
En ook, om je driften af te reage
ren, gym bij Gravels: 'met hard-
loopen het laatste restje adem ge
ven.
VRIJDAG 26 SEPTEMBER 2014
4
GEHEIM VAN DE VOETBALMOEDERS
WEDSTRIJD VAN UITGEVERIJ DE KLIMMENDE STER
Uitgeverij De klimmende ster organiseert
een schrijfwedstrijd over het thema 'pes
ten'. Voor een nieuw samen te stellen
bundel getiteld: anti-pest-o, is de uitgeverij
van Fiona Hack op zoek naar verhalen en
gedichten met het thema 'pesten'.
Vraag jezelf eens af wat het voor je perso
nage betekent om te pesten of om ge
pest te worden.
Schrijf een verhaal (of een gedicht) van
maximaal 3000 woorden voor kinderen
van 10-14 jaar. De vijfentwintig beste,
niet eerder gepubliceerde, verhalen en
gedichten worden uitgekozen voor publi
catie in de nieuwe bundel.
Inzenden kan van 1 oktober tot 31 de
cember 2014. Graag mailen naar:
fionahack@zeelandnet.nl
Journalist Peter de Jonge en trainer Leen
Looijen signeren zondag 28 september
van 15.00 tot 16.30 uur in boekhandel 't
Paard van Troje in Goes hun Nederlandse
VOETBALTHRILLER, Het geheim van voetbal-
moeders: 'een boek voor mannen die van
voetbal houden en voor vrouwen die
thrillers verslinden terwijl hun man voet
bal kijkt'.
IEHEHYI UflN I
l*.*v V.MI
VOETTOCHT
NAAR HET HART
VAN HET I/AND
-V?»; vi
Voettocht naar het
hart van het land
Hoe sociaal en
democratisch zijn we
nog?
Jan Schuurman Hess
Atlas Contact,
300 pag., 19,99 euro
www.voettochtvanjan.nl
I Jan Schuurman Hess op één van zijn wandelingen door het land, bij Ouwerkerk. foto Ronald den Dekker
Voettocht naar het hart
door Harmen van der Werf
Karei Walsch
1886-1967
Biografie: Een
rijk leven
Opvoeders (1924)
over de
Rijks Hogere
Burgerschool
in Middelburg
ZEEUWSE SCHRIJVERS
door Mario Molegraaf
