nieuwe raadkaart
Verongelukte
jongen werd
die dag vijftien
Boerentuinen in laagjes
BUITEN 7
Een nieuwe opgave
uit de collectie
kaarten en foto's van
Hans Lindenbergh.
Onze vraag: waar is
deze foto genomen?
We zijn benieuwd
naar de locatie en
lezen graag anekdotes
of verhalen over deze
plek. Stuur uw
oplossing naar:
redactie@pzc.nl of
stuur een brief naar
Postbus 5046,
4380 KA Vlissingen.
Drie inzenders van
goede antwoorden
ontvangen een
waardebon.
De raadkaart van vorige week be
treft een opname van Klein Vlaan
deren in Middelburg, met de omge
waaide bomen na de storm van 11
september 1903. Dat schrijft mevrouw S.J.
Hendrikse. De Vlissingse heeft het bij het
rechte eind.
De noordwesterstorm eiste destijds het le
ven van een vijftienjarige jongen uit Vlissin
gen. „De jongen zat samen met zijn klasge
noten van de hbs in de stoomtram naar
Middelburg. Die vertrok om 8.00 uur uit
Vlissingen en werd even voorbij de Lange-
viele-buitenbrug in Middelburg getroffen
door een boom. Andere passagiers raakten
gewond. Een nare bijkomstigheid was dat
de verongelukte jongen die dag net vijftien
jaar was geworden", vertelt mevrouw Hen
drikse.
Kees Stevense uit Middelburg meldt in zijn
inzending ook de dood van de vijftienjarige
Vlissinger tijdens de zware storm die dag.
Daarnaast weet Stevense dat die storm in
Middelburg niet zonder gevolgen is geble
ven. „De foto toont ons een deel van de ont
wortelde bomen aan de Gedempte Achter
gracht, later Klein Vlaanderen genoemd.
Liefst negentien bomen legden het loodje,
terwijl op de bolwerken, singels en kaaien
nog eens 65 exemplaren sneuvelden."
Volgens Stevense kwamen dagen na de
storm vele nieuwsgierigen een kijkje ne
men. „De bomen werden later door de ge
meente in het openbaar verkocht: de op
brengst bedroeg 1550 gulden en 95 cent", be
sluit Stevense.
Middelburger Ricky Vaneveld schrijft dat
twee dagen voor 11 september ook een zwa
re storm woedde. „Tijdens die storm - met
windkracht 8 vanuit het zuidwesten - zon
ken verschillende vissersschepen en alleen
al in Arnemuiden vielen dertien doden te
betreuren", aldus Vaneveld.
Winnaars waardebonnen: dhr Schout in Mid
delburg, dhr Bogaert in Oostburg en
mevr De Roos-Versluijs in Middelburg
Boerentuinen laten geen sporen na. De
oeroude hofsteden rond Abbekinde-
ren bij Kloetinge waarvan nu resten
worden gevonden bij graafwerk voor een
nieuwe waterleiding, doen dat wel. Aan de
hand van resten van palen en geconser
veerd hout, resten van vuurplaatsen en
mest kun je aardig wat herleiden. Bij boe
rentuinen kan dat niet. Hoogstens zou je
nog wat oude wortels van grote bomen
kunnen aantreffen.
Veel te weinig voor een reconstructie. Jam
mer genoeg, want in Zeeland liggen er op
de boerenerven ook een aantal tuinen als
het ware op elkaar in historische lagen. De
eerste boerentuin die je zou vinden is de
middeleeuwse; bij ons in Zeeland zou die
overal een kruisvormige opzet hebben. Al
thans, in het vierkant of de rechthoek die
de tuin als geheel zou vormen, zouden pa
den in de vorm va een kruis te vinden zijn.
Een lange balk en een kortere dwarsbalk
bv. Die uiterst praktische opzet heeft een
lange historie. Alle kloosters in Zeeland
hadden zo'n kruisvormige tuin, vol met
groente, kruiden, en nog wat geneeskrach
tige planten. Het verhaal bij die kruisvormi
ge opzet was natuurlijk de verwijzing naar
het kruis op Golgotha als allereerste begin
van de Christelijke godsdienst. Maar in fei
te is die kruisvorm een paar duizend jaar
ouder dan het Christendom. In het oude
Mesopotamië kwam die kruisvorm al voor
in de daar toen befaamde "hangende tui
nen". In die bijna prehistorische tuinen
symboliseerde het kruis de kracht van het
altijd doorgaande leven. Bovenop de laag
van de kruisvormige tuin zou je hier de for
mele of Renaissancetuin aantreffen. Met de
reformatie, de 80-jarige oorlog en de Gou
den Eeuw kwamen die tuinvormen in
zwang. De kruisvorm maakte plaats voor
een veel meer barokke tuin. Allerlei siervor-
men zoals cirkels, vierkanten, trapezia, har
ten e.d. kregen een plaats in de omheinde
of omhaagde tuin. Die wiskundige figuren
symboliseerden de toenemende kennis
van de mens. De natuur, de planten, wer
den geleidelijk aan ontleed en natuurkun
dig, scheikundig en biologische herleid. De
nieuwe ontwerpen toonden als het ware
de victorie van de vakman/vrouw op de
voorheen woeste en onbeheersbare natuur.
Zo zijn de tuinen in Versailles en Het Loo
ontstaan; wiskundig ontworpen en aange
legd en de verhoudingen tot in detail bere
kend. Na de tuinen van de vorsten kwa
men ook de kleinere tuinen in die stijl, bij
de landgoederen en buitenplaatsen. En in
de slipstroom hiervan ook in de boeren
tuin en de boerenerven. Die prachtige,
maar erg kunstmatige renaissancetuinen
vroegen om een reactie vroeger of later.
Die kwam er ook, in de vorm van de land
schapstuin. Min of meer natuurlijk ogende,
parkachtige tuinen verschenen laat in de
18e eeuw bij de grote Britse paleizen en kas
telen. Eind 19e eeuw drongen die ook door
bij de (here)boeren in Zeeland. Daar hoef
je niets voor te reconstrueren of over te ver
tellen. Die kun je, als je goed kijkt, nog bij
een aantal mooie hoeves in Zeeland aan
treffen - min of meer in originele vorm.
Gemengde plantenborders treffen we
sinds een jaar of 50 ook overal aan. Een
mix van allerlei stijlen is trouwens ook
niet onmogelijk, want de wereld draait
door, steeds sneller.
WOENSDAG 17 SEPTEMBER 2014
Een opname van Klein Vlaanderen, met de omgewaaide bomen na de storm van 11 september 1903
door Gerard Smallegange
