Eén miljoen voor ziekte die glimlachen onmogelijk maakt
BINNENLAND 7
EENPERSOONSHUISHOUDEN
Het aantal mensen dat alleen woont,
stijgt fors. Op demografen na lijkt
niemand dit op te merken.
Zonder gezelschap dineren Derde plekken Kleinere woningen
LEUVEN - Tabellen laten zien hoe
hard het gaat: een op de drie huis
houdens in Nederland is iemand
die alleen woont. In steden ligt
dit cijfer nog hoger: in Amster
dam staat op de helft van alle
deurbellen niet meer dan één
naam.
„Toch blijven de alleenwoners
nog altijd onder de radar. Geen
haan die ernaar kraait", zegt de
Vlaamse journaliste Nathalie Le
Blanc. Voor haar boek Solo, dat
vandaag in ons land uitkomt,
heeft ze statistische gegevens ver
zameld, een reeks (internationa
le) deskundigen en tientallen al
leenwoners geïnterviewd. Haar
conclusie: in de 200.000 jaar dat
we als soort ervaring hebben met
samenleven, hebben nog nooit zo
veel mensen alleen gewoond.
In 1950 bijvoorbeeld was nog
maar 16 procent van de huishou
dens eenpersoons. Nu is dat 37
procent. De alleenwoners zijn in
Nederland met bijna drie miljoen
en in België met bijna twee mil
joen.
Het percentage alleenwoners zal
volgens het Centraal Bureau voor
de Statistiek gestaag verder klim
men: in 2060 heeft bij 44 procent
van de huishoudens iemand het
rijk alleen. „Je kunt ons dus moei
lijk abnormaal noemen. Daarvoor
zijn we met te veel", zegt Le
Blanc, die zelf haar hele leven al
leen woont.
Ze spreekt van een 'sociale revolu
tie'. Toch blijft de samenleving zo
ingericht alsof het 'steeds zeldza
mer wordende klassieke gezin
haar hoeksteen is', zegt ze.
Ze vindt het tijd om alleen wo
nen 'niet meer als uitzonderlijk
of abnormaal te zien,-maar als
een van dé manieren om een
goed en aangenaam leven te lei
den'.
De term 'alleenwoner' heeft Le
Blanc zelfbedacht. 'Vrijgezel' of
'single' dekt de lading niet, stelt
ze, want velen hebben wel dege
lijk een vriend of vriendin. 'Sin
gle' past niet als je het over
80-plussers hebt. 'Alleenstaan
den' klinkt haar te muf en 'een
persoonshuishoudens' te zakelijk.
Le Blanc concludeert dat alleen
wonen zelden een bewuste keuze
is. Bij de meesten gebeurt het vol
gens haar een beetje per ongeluk,
maar nu het zo is, zijn ze best te
vreden met hun situatie. Bijna al
lemaal willen ze graag een relatie
en kennen ze moeilijke momen
ten, 'maar het beeld van eindelo
ze eenzaamheid en intense zielig
heid klopt niet', aldus Le Blanc.
„De grote meerderheid van de al
leenwoners is tevreden met het le
ven dat ze leidt. Dit is goed
nieuws, want in de toekomst zal
bijna iedereen een tijdje alleen
wonen: voor je gaat samenwonen
of trouwt, na je scheiding, omdat
je bewust voor een leven als al
leenwoner kiest of als je partner
overlijdt."
Dat er zo veel alleenwoners zijn,
is volgens haar eerder een sociale
verandering dan een sociaal pro
bleem. Toch blijven volgens Le
Blanc zelfs wetenschappers han
gen in oude beelden, bijvoorbeeld
dat alleen wonen tegennatuurlijk
zou zijn. Alleen wonen, aldus Le
Blanc, betekent niet dat je niet ver
bonden bent. Juist de alleenwo
ner investeert - ook uit noodzaak
- in contacten.
Nederland staat zevende op de
wereldranglijst met alleenwoners.
Duitsland heeft er nog iets meer
en Zweden is volgens Le Blanc
'wereldkampioen, met 49 procent
van de huishoudens'. Hoe zuidelij
ker in Europa, des te minder huis
houdens van één persoon.
Alleen lunchen of ontbijten vin
den de meeste alleenwoners geen
punt, stelt Nathalie Le Blanc.
Maar alleen dineren? Dan slaat
het ik-word-zielig-gevonden-vi-
rus geheid toe. Restaurants heb
ben er een antwoord op: de grote
tafeltrend. Aan gemeenschappelij
ke tafels kun je als groep of alleen
aanschuiven. Een variant hierop
is de bar: in een lange rij naast el
kaar valt het niet op dat je alleen
eet. Bovendien prikken eventuele
blikken vol medelijden slechts in
je rug.
Amsterdam heeft het pop-up res
taurant Eenmaal. Daar kun je al
leen maar in je eentje eten aan
kleine tafels met kleine flessen
wijn. Het restaurant haalde met
zijn eenpersoonstafeltjes de we
reldpers.
Steden veranderen als mensen
collectief alleen wonen. Er ont
staat behoefte aan een circuit van
'derde plekken' - naast je huis en
werk - waar je je vrienden ont
moet. Daar kun je zonder
schroom alleen naar binnengaan,
omdat niemand ervan opkijkt. Bi
bliotheken ontwikkelen zich tot
woonkamers van de stad waar je
leest, afspreekt en koffie drinkt.
Met zoveel alleenwoners zien pro
jectontwikkelaars in dat ze an
ders moeten bouwen. In New
York wordt een complex ge
bouwd met 55 studio's tussen de
23 en 34 vierkante meter. Desig
ners hebben eenheden voorzien
van een hoog plafond, veel licht,
een balkon, uitklapbare tafels en
bedden en verborgen kasten. In
Stockholm hebben ze het woon
project Fardknappen voor mensen
die 'in het tweede deel van hun le
ven' op een sociale manier op
zichzelf willen wonen. In alle 43
appartementen is een keuken,
maar gemeenschappelijk is er ook
van alles: keuken, woonkamer,
wasruimte, hobbykamer. Net zo
iets als de vroegere commune,
schertst Le Blanc, maar dan zon
der verplichte tofuschotel.
Hoeveel aanstoot anderen kun
nen nemen aan haar ziekte, weet
ze als geen ander. Haar emoties
zijn onpeilbaar en dat kan in de
omgang met anderen problema
tisch zijn. Ramaker beschouwt
het als 'het grootste struikelblok'
van haar ziekte. Gróter dan dat ze
moeilijk kan lopen en vermoede
lijk ooit in een rolstoel belandt.
Het Prinses Beatrix Spierfonds
heeft gisteren een wetenschaps-
prijs uitgekeerd van 1 miljoen eu
ro voor onderzoek naar FSHD,
een ziekte waarbij spierkracht ge
leidelijk afneemt, eerst in het ge
zicht en daarna in schouders, ar
men en benen.
In Nederland lijden tweeduizend
mensen eraan, zegt hoogleraar Sil-
vère van der Maarel van het Leids
Universitair Medisch Centrum,
die 'het enorme geldbedrag'
krijgt. FSHD komt iets meer voor
dan ALS, de spierziekte waarvoor
Nederlanders 1 miljoen euro heb
ben verzameld door ijsemmers
over hun hoofd leeg te kieperen.
Al in de jaren '90 ontdekten Ne-
derlandse wetenschappers het
DNA-defect dat FSHD veroor
zaakt. Hóe dit leidt tot minder
spierkracht, ontdekte Van der
Maarel tussen 2010 en 2012. „De
volgende stap is een medicijn vin
den dat de verdere ontwikkeling
van de ziekte vertraagt of zelfs
stopt", zegt hij.
Dat Nederland een voortrekkers
rol speelt in onderzoek naar de
ziekte, komt volgens hem ook
door de grote bereidheid van fami
lies waar FSHD voorkomt om
hieraan mee te werken.
Anouska duimt voor een medi
cijn. Ze heeft de symptomen
sinds haar elfde jaar. „Er zijn heel
kleine spiertjes in mijn gezicht
die nog wel werken. Als ik mijn
best doe ze aan te spannen, zie ik
het verschil in de spiegel wel."
Als ze haar enthousiasme of blijd
schap wil uiten, put ze zich uit in
superlatieven: „Wat fantastisch,
super!" Maar ze kijkt er zo neu
traal bij, dat het ongeloofwaardig
overkomt. „Mijn gezicht hangt
naar beneden", zegt ze. Ze is heel
open over haar ziekte en legt
graag uit wat eraan scheelt.
„Voor al mijn gebreken bestaat
wel een hulpmiddel. Als ik slecht
loop, kan ik in een rolstoel. Als ik
niet kan bukken, kan een hulp
hond iets voor me oprapen. Maar
aan mijn gezichtsuitdrukking is
niets te doen. Het is frustrerend.
Mijn gevoel zegt bijvoorbeeld dat
ik vriendelijk wil glimlachen naar
een caissière, maar mijn gezicht
doet gewoon niet mee."
VRIJDAG 5 SEPTEMBER 2014
Steeds meer 'alleenwoners'
door Wilma de Cort
Morgen in de bijlage Spectrum een
interview met Nathalie Le Blanc.
'Alleenwoners' vinden hun sociale leven buitenshuis. Bijvoorbeeld in restaurants met lange tafels of hier in
de Coffee Company in Amsterdam achter hun laptops, foto Jan Everhard/HH
door Wilma de Cort
UTRECHT - Wat kijk je toch chagrij
nig, boos, ontevreden en arrogant.
Wie naar Anouska Ramaker (20)
kijkt, ziet van alles in haar gezichts
uitdrukking. Toch kijkt ze eigenlijk
altijd hetzelfde. Door haar spier
ziekte FSHD is ze niet in staat te
glimlachen. Wetenschappers krij
gen nu 1 miljoen euro voor onder
zoek naar een medicijn.
Anouska Ramaker
Foto Annemieke Koek
