Amis blijft
nog even
bezig met
Auschwitz
rip
ta
DIZZIE 15
USC
Paolo Giordano, Linda
Knausgard en Thé Lau
Muziek en bioterrorisme
in uitzonderlijke roman
Ontmoet recensenten
op Manuscripta Utrecht
plaatselijke bibliotheek, nu ga ik naar New
York. De locaties en de aantallen zijn gro
ter, maar in de basis is het hetzelfde."
Zelf is hij wel veranderd, knikt hij. „Waar
om kon ik niet schrijven toen ik 20 was?
Mijn proza was niet slecht, toen, maar ik
had niets te vertellen. Schrijven is begrij
pen. Ik begreep niets." Hij heeft meer zelf
vertrouwen, nu. „Ik ben volwassener ge
worden. Dat ik kinderen heb gekregen,
heeft daarmee te maken. Verantwoordelijk
heid dragen, zorgen voor anderen. Iets
doen zonder iets terug te krijgen."
Mijn strijd heeft hij afgesloten. In deel 6, dat
in Noorwegen verscheen in 2011, laat hij de
schrijver die hij toen was, sterven. Hij wil
geen persoonlijke boeken meer maken.
„De consequenties zijn te groot. De kracht
die ik toen had, heb ik niet meer. En ik ben
niet wanhopig genoeg."
Toen hij begon, zat hij gevangen in een
hoek van zijn leven waarin hij geen alterna
tieven zag. „Ik had niets te verliezen. Het
maakte mij ook niet uit als ik iets kwijt
zou raken. Als het om mijzelf gaat, ken ik
geen schaamte. Ik denk veel na over
schaamte. Maar als ik schrijf, is er niemand
om mij heen om me voor te schamen.
Schrijven is afzondering. Een ruimte creë
ren waar geen onderdrukking is, geen af
wijzing, waar alles is toegestaan. Het is
heel moeilijk om die ruimte te maken.
Maar als het eenmaal lukt om van jezelf te
verdwijnen, kun je schrijven." De angst
komt pas als het af is, zegt hij.
„Ik heb veel van mijn persoonlijke leven
weggegeven. Mijn familie. Mijn vrouw.
Mijn kinderen. Het voelt nog steeds alsof
ik hen iedere keer weer weggeef. Ik had dit
nooit kunnen doen als ik had geweten wat
er zou gebeuren. Maar ik heb er geen spijt
van. Niet meer. De laatste jaren is gebleken
dat mijn romans goede dingen voortbren
gen. Ik krijg veel reacties. Deze boeken ge
ven mensen een kans om over de moeilijke
dingen in hun leven te praten. Ik heb dat
nooit kunnen bedenken." Hij schampert:
„Daar kom ik, met mijn leven, kijk mij
eèns, ik ben zó belangrijk. Je moet over
mijn leven lezen joh." Dan serieus: „Mijn
leven is onbetekenend. Een klein normaal
leven. Ik dacht niet dat iemand zichzelf er
in zou herkennen. Te privé. Te veel mij."
Het tegenovergestelde gebeurde. „Hoe per
soonlijker ik werd, hoe meer mensen zich
met mij konden identificeren. Als je het
zou plannen, zou het niet werken. Verba
zingwekkend."
Hij had in zijn romans dingen kunnen ca
moufleren, zegt hij. „Namen veranderen.
Er fictie van maken. Dat is wat een nor
maal mens had gedaan." Het was niet het
zelfde geweest. „Niet authentiek. En het
geeft een shockeffect als je je realiseert dat
dit allemaal waar is. Die schok wilde ik te
weegbrengen. Het moest een zaak van le
ven of dood zijn. Er mocht geen laag tus
sen de schrijver en de roman zitten."
Hij herinnert zich goed
dat hij de eerste bladzij
den naar zijn uitgever
stuurde. „Een manische
zelfbekentenis. Het was
te veel. Maar ergens zat er
iets in wat mij beviel.
Daar ben ik mee verder
gegaan. Maar ik nooit ge
dacht dat het kwaliteit
had. Dat was ook niet wat
ik wilde. Goed is bescher
mend. Je kunt jezelf ver
schuilen achter mooi.
Maar dit was iets wat ik
wilde doen vóórdat ik
mijn geweldige meester
werk zou schrijven."
Dat de impact van Mijn
strijd zo groot is, heeft
ook hiermee te maken:
„Mensen die ertoe deden
prezen mijn romans. Toen ging iedereen
zeggen dat het goed was." Over een tijdje
zal er iemand opstaan die vraagtekens zet
en de interesse zal verdwijnen. „Het is een
hype. De kwaliteit zal pas kunnen worden
geëvalueerd over een jaar of vijftien. Was
het echt zo goed, of was het de hedendaag
se tijd?" Zelf denkt hij, in alle oprechtheid,
het laatste. „Over vijfjaar zal ik met een ro
man komen die écht goed is."
MARTIN
AMIShet
Het
Begin jaren negentig schreef de
Engelse auteur Martin Amis
(1949) voor het eerst een roman
waarvan Auschwitz het sinistere
decor vormde. In Time's arrow (De
pijl van de tijd) liet hij de tijd te
ruglopen. Een van de effecten
was dat 'Uncle Pepi', bijnaam van
kamparts Josef Mengele, zijn
slachtoffers geboren liet worden
en hen genas. Een duizelingwek
kend idee in een van Amis' beste
romans. t
Hoe krijgen we grip op de groot
ste gruwel uit de recente geschie
denis? Deze vraag is Amis sinds
dien blijven bezighouden en zie,
in Het interessegebied schrijft hij
andermaal over een concentratie
kamp. Het is duidelijk ge
modelleerd naar Ausch
witz, al valt die naam ner
gens. Ook de namen van
de hoofdpersonages zijn
fictief.
Amis' ambitie is weer
even hoog en in feite net
zo onmogelijk als bij Ti
me's arrow. De loop van
de tijd omkeren, lukt niet;
liefde temidden van de
verbrandingsoven is een
al even ondoenlijke opga
ve. Van de drie vertellers
is SS-ofïïcier Golo Thom-
sen de belangrijkste. Als
er sprake kan zijn van eni
ge menselijkheid in de lei
ding van de hel op aarde,
is het bij hem. Niet bij
kampcommandant Doll,
een van de andere vertellers. Die
is totaal verloren. Hoe krijgt hij
de duizenden en nog eens duizen- -f
den lijken van vergaste kampbe
woners zo weg dat de aan- en af
voer niet stokt?
En passant komt de hele ideolo
gie langs. Dat alle joden dood
moeten is omdat anders een vol
gende generatie zich rond 1975 te
gen de nazi's zal verzetten.
Thomsen is een womanizer met
hoge doelen. Vrouwelijke onderge-
schikten en gevangenen zijn een
al te gemakkelijke prooi voor zijn
lage lusten. Hij heeft zijn zinnen
gezet op Dolls vrouw, Hannah.
Kan dat, zoeken naar romantiek
op die plek en in die tijd?
Het is deze botsing die van Het in-
teressegebied een even onmogelij
ke als fascinerende roman maakt.
En een geslaagde ook, een van
Amis' beste zelfs. Maar dan wel
voor wie incalculeert dat Amis
hier zoekende is. Hij is er nog al
tijd niet uit. Een derde Ausch-
witz-roman ligt voor de hand.
VRIJDAG 5 SEPTEMBER 2014
CROSSING BORDER
Crossing Border, het Haagse festival van
literatuur en popmuziek (13 tot en met
16 november) heeft weer bekende gas
ten: Paolo Giordano (foto), Ian McEwan,
Linda Boström Knausgard, Thé Lau en
Per Petterson. Op Dizzie.nl de lijst.
RECENSIE
In Orfeo, de nieuwe roman van Richard Po
wers, slaat een argeloze componist op de
vlucht voor de FBI wanneer hij wordt ver
dacht van bioterrorisme. Muziek en schei
kunde komen samen in een uitzonderlij
ke roman. Lees de recensie op Dizzie.nl. -
SCHRIJVERSMARKT
Komende zondag is de schrijversmarkt
Manuscripta in Utrecht. Onze recensen
ten Marjon Kok en Theo Hakkert intervie
wen er auteurs. Dizzie.nl is aanwezig met
een stand. Slenter over deze lezersbeurs
voor een praatje, handtekening of boek.
Karl Ove Knausgard
foto Beowulf Sheehan/PEN American Center
ROMAN
Schrijver
Karl Ove
Knausgard
Vertaling Marianne
Molenaar
De Geus
640 blz.
25 euro (geb)
door Theo Hakkert
INTERESSE
GEBIED
interessegebied
Martin Amis
Vertaling Janneke
van der Meulen
350 blz.
Atlas Contact
21,99 euro
