Schuivende sympathieën in 'de Zwarte'
zeeland
nazomer
festival
UIT 15
brieven
Muzeeum
Huurtoeslag
In het Zeeland Nazomerfestival 2014
weerklinkt schreeuw van pijn uit verleden
die ook nu nog gehoord moet worden.
Ik verbaas me dat Vlissingers niet
trotser zijn op 'hun' Muzeeum.
Vlissingen profileert zich als stad
aan zee, heeft zijn brood er altijd
aan verdiend, zegt trots te zijn op
het maritieme verleden. Waar
kun je dat het beste zien? Niet in
de Fonteyne, aan het Spui en ook
(nog) niet bij het Dokje van Per
ry. Waar dan wel? Aan de boule
vard en het bolwerk met Michiel
de Ruyter, de sluizen en de groe
ne boulevard. Het Muzeeum ligt
daar midden tussenin, met uit
zicht op al dat moois, op een his
torische plek in een pand met ge
schiedenis. Eb en vloed ervaar je
via de jachtjes in de haven. Vanaf
het torentje een schitterend pano
rama van de zee. Bezoekers vul
len die aan met verhalen en ken
nis. Zomers komen er honderden
mensen per dag, het Muzeeum is
één van de weinige slechtweer-
voorzieningen. Natuurlijk moet
er subsidie bovenop de sponsor
bijdragen, er is bijna geen mu
seum dat helemaal zonder kan. Ik
zou het prachtige Lampsinshuis
maar niet verkopen, wees trots op
deze parel van Vlissingen.
Annet de Bruijne,
één van de ca 70 vrijwilligers, die
de gemeente geld besparen)
Dankzij hypotheekgekte verkeren
we wereldwijd nu al acht jaar in
een crisis. Met huurverhogingen,
hypotheekgaranties, bouw-
btw-verlagingen, afbraak sociale
stelsel houden de beroepscrimine
len van de WD deze 'woning
markt' in stand. Minister Stef
Blok van wonen (VVD natuur
lijk) wil de huurtoeslag van de al
lerarmsten verlagen (krant,
21-08). Misschien kan kunstenaar
Verstraeten uit Middelburg met
de huurdersverenigingen een
rechtsgang maken tegen dit on
recht.
gaan in de perioden waarin het
ook goed ging met de cultuur. Hij
benadrukte nog eens zijn overtui
ging dat investeren in cultuur ook
van economisch belang is en bo
vendien noodzakelijk is om ver
beeldingskracht te kunnen opbou
wen. „Het is goed dat er een Zee
land Nazomerfestival is en - die
moet je dan maar even incasseren
Henk - 'O, die Zee' was een
mooie opmaat naar het ZNF toe",
aldus Polman.
Burgemeester Harald Bergmann
van Middelburg gaf uiting aan
zijn trots over zijn stad die voor
veel programma-onderdelen van
het ZNF een prachtig decor biedt.
Wat betreft het bredere belang
van dit festival constateerde hij:
„Kunst is de taal die begint waar
gewone woorden ophouden. Ver
bindt het verleden met het heden
voor een boodschap aan de toe
komst: het werk is nog niet af."
'Ben ik een Zeeuw?', filosofeerde
tot slot cabaretier Freek de Jonge
Hij meanderde lustig langs
Zeeuwse familieleden met 'funda
mentalistisch christelijke' overtui
ging en wortels in de slavenhan
del, langs zijn eigen jeugd in Goes
waardoor hij 'te preuts voor het le
ven en 'te blank voor de blues'
was toen hij voor het eerst Porgy
en Bess in Terneuzen bezocht.
daag de dag nog geldt voor velen",
aldus festivaldirecteur Henk
Schoute. „Wij willen met die
schreeuw confronteren en zelfs
shockeren, maar dat hoeft niet
zonder vermaak, want er bestaat
geen blijheid zonder boosheid,
geen lachen zonder huilen."
Commissaris van de Koning Han
Polman baseerde zich op de 'vier
kloeke delen over Zeelands ge
schiedenis' die hij zojuist heeft ge
lezen en constateerde dat het Zee
land door de eeuwen goed is ge-
MIDDELBURG - De schreeuw die
twee jaar geleden werd gegeven
over bezuinigingen op cultuursub
sidies klinkt heel anders dan de
schreeuw die nu weerklinkt in de
14e editie van het Zeeland Nazo-
mefestival (ZNF) die gisteravond
officieel werd geopend in het Ab
dijcomplex in Middelburg.
„Dit is een schreeuw van pijn uit
het slavernijverleden, maar te
vens een schreeuw die ook van-
recensie
Laat ik stap voor stap gaan, en de voor
stelling langzaam laten 'binnendrup
pelen'? Want zo willen de makers
kennelijk, dat het gaat. Beetje bij beetje
wordt duidelijk wat er is gebeurd, hoe dat
de personages heeft geraakt en hoe dat mij
ook kan raken. Hoe zal ik dat noemen: ont-
hultoneel? Achteraftoneel? Puzzeltoneel?
Redeneertoneel? Uienpeltoneel?
'De zwarte van Walcheren' is toneel van
nu - dat wil zeggen: nu geschreven, maar
ook: met thema's van nu, dus individueel
doorleefde tragedie. Het heeft ook een his
torisch tintje, want het refereert aan het na
jaar van 1596, toen een op de Portugezen
veroverd schip met zwarte slaven aanlegde
in de haven van Middelburg. Dat zal wat ge
weest zijn, toen! Dat is een heel verhaal op
zich, met menselijke, politieke en ethische
kanten. Maar nu komt dat allemaal niet
aan bod. De link met het verhaal van nu is
eerder suggestief: gevluchte slaaf bezwan
gerde een Zeeuws meisje.
De locatie, die heeft er vast iets mee te ma
ken. Want 'De Zwarte van Walcheren'
speelt in de Middelburgse Oostkerk, de
achtkantige barokke koepelkerk uit 1667.
De toeschouwers zitten er in het rond, het
wijdse midden is speelvlak. Het spel speelt
zich af op een smalle oplopende... ja, wat?
Ik heb iets gelezen over een schip, over een
voordek, en ja, nu herken ik het. Groot! En
groots, ook wel. En dat smalle, oplopende?
Ik voel dat het ergens symbool voor staat.
Ik laat dat zo.Een verwijzing dus naar
dat historische schip. En deze specifieke,
imponerende plek is ook een verwijzing,
naar de morele dilemma's. Omdat het (o
hypocrisie) gedoopte slaven waren, ont
stond er een probleem. Die konden niet zo
maar verkocht worden. En wij zitten hier
waarschijnlijk even hypocriet.
Want 'De Zwarte van Walcheren' gaat over
een familiedrama. Een zwart kindje is gebo
ren uit witte ouders. En dus denken wij al
lemaal, dat de moeder wel vreemdgegaan
móet zijn. Het is moeilijk kiezen naar wie
onze sympathie zal uitgaan. De jonge moe
der, de enige die de waarheid kan kennen
en hem dapper en lijdzaam uitdraagt. De
jonge vader, die wil geloven maar het niet
kan. De oude dokter, tevens familievriend,
die erfelijkheidstheorieën kent (het zóu
kunnen) en zichzelf (geen fraai beeld). En
die zelf een overspel-verleden met zich
mee torst. Het is moeilijk kiezen naar wie
mijn sympathie zal uitgaan, omdat het per
spectief steeds wisselt. Hoe het verhaal in
elkaar steekt, wordt gaandeweg duidelijk.
Tot het laatste climax-moment blijven ge
beurtenissen onthuld worden, die het
plaatje doen schuiven. En ik schuif mee
met mijn sympathieën. Is dat hypocriet, of
is dat juist flexibel? Of is dat hetzelfde? Is
er een goed of slecht? Zijn er twee kanten,
zoals ook deze speelplek door dat smalle
oplopende in tweeën is gedeeld. Is dat sug
gestief of symbolisch? Die smalle oplopen
de speelvloer, een dunne lijn (het smalle
koord waarop het leven wordt gedanst?),
een eendimensionale richting (alleen zó
kan het gaan?), een weg omhoog (uit de el
lende)? De personages kunnen er eigenlijk
niet 'samen' spelen. Elk staat alleen, 'zo
eenzaam als sterven'. Onvermijdelijk loopt
iedereen zijn eigen weg af, de anderen zijn
slechts passanten (knap geacteerd!). Wordt
dat hier gesymboliseerd? Vrolijk word je
daar niet van. (Depressief evenmin.)
Boeiend is het wel, zowel in alles wat je er
aan herkent en kunt plaatsen als in alles,
wat je er niet aan begrijpt. Het hoofd draait
overuren, het hart minder, al blijft daar
wel het toneelbeeld hangen, op een aange
name en prikkelende manier. En de afloop,
die adem(be)nemende climax, die blijft
ook nog lang bij, zeker weten.
Gezien in de Oostkerk Middelburg op 26
augustus. De Zwarte van Walcheren, ope
ningsvoorstelling van het Zeeland Nazo
merfestival (ZNF).
WOENSDAG 27 AUGUSTUS 2014
Brieven (max. 150 woorden)
richten aan:
Lezersredacteur PZC
Postbus 5046
4380 KA Vlissingen
0118-434005
lezersredacteur@pzc.nl
Amnestylaan 32, Middelburg
Richard Snoep
M. van Coehoorngracht 51, Vlissingen
Schreeuw van het
ZNF
S Spelmoment uit 'De Zwarte van Walcheren' in de Oostkerk in Middelburg, foto Lex de Meester
door Ali Pankow
door Willem Nijssen
