4
r i
I
SPECTRUM 9
JELMER EVERS interview
66
66
mm - wm
mm *&0*
Telmer Evers heeft zich op
een terras in het centrum
van Utrecht geïnstalleerd.
Laptop, tablet en telefoon
binnen handbereik. Hij zou
daar de hele dag wel kunnen
werken. Heerlijk tussen het
geroezemoes van het koffie
drinkende publiek. Het ty
peert hem.
„Een rustige relaxte leraar. Hij nodig
de een keer een politicus uit op
school en bereidde dat met ons voor.
We moesten van hem gewoon heel
kalm ons verhaal vertellen", aldus een
14-jarigë leerling.
Zelf was hij een luie, heel gemiddelde
leerling, vertelt hij. Nergens echt in
geïnteresseerd. Behalve als hij de do
cent graag mocht, dan vond hij het
vak ineens wel leuk. Kinderen willen
graag gezien worden, zegt hij. Docen
ten hadden destijds maar zeer opper
vlakkige interesse in de jonge Jelmer.
Waarom zou hij zich dan uitsloven?
De economiedocent was wel oprecht
geïnteresseerd. Die beïnvloedde daar
door zelfs zijn studiekeuze. De man
kon goed lesgeven en schoof de les
boeken opzij als er iets in de actuali
teit was gebeurd. Zo hoort het, ook,
vindt Evers. Inmiddels gepokt en ge
mazeld als docent geschiedenis en als
publicist over onderwijsvernieuwing.
Evers werd bekend toen hij op de
Utrechtse school UniC het Amerikaan
se onderwijsconcept 'flipping the
classroom', letterlijk vertaald 'de om
gedraaide klas', introduceerde. Daar
bij bekijken leerlingen thuis zelfge
maakte instructiefilmpjes op You-
Tïibe. In de les kunnen ze dan meteen
de diepte in en met opdrachten aan
de slag. De klassikale instructie ge
beurt dus thuis en het individueel
werken aan opdrachten in de klas. In
middels heeft het concept op veel
scholen navolging gekregen.
Hij wordt gedreven door het verbete
ren van wat hij ziet als tekortkomin
gen van het onderwijssysteem. „Door
veel en hard te roepen op een vrolijke
manier." Er gebeurt veel op het ge
bied van onderwijsvernieuwing,
maar de meeste docenten zijn beschei
den, die weten niet hoe ze publiciteit
moeten genereren. Evers weet dat
wel. „Ik denk dat ik dat stiekem van
mijn vader heb. Hij werkte in de recla
me. Ik ben visueel ingesteld en weet
hoe ik sociale media en blogs moet ge
bruiken. Daarvoor moet je snel kun
nen schakelen. Ik doe dat deels intuï
tief en deels bewust."
Meer docenten zouden zo moeten
moeten lesgeven, vindt hij. Maar vaak
is er te weinig/tijd. Op de meeste scho
len is het hele lesprogramma stevig
dichtgetimmerd. Dat blijkt ook keer
op keer uit onderzoeken. Nederland
heeft volle klassen en veel lesuren in
vergelijking met andere landen. Deze
randvoorwaarden zijn een rem op ver
nieuwing, concludeerde onderzoekbu
reau McKinsey. Evers: „Docenten zijn
hier vooral aan het watertrappelen."
Druk doende het hoofd boven water
te houden met de dagelijks beslomme
ringen in school."
Maar docenten klagen ook veel. „Dat
is het beeld, ja. Als beroepsgroep zijn
we zwak. Mensen denken verstand
van onderwijs te hebben omdat ze
zelf op school hebben gezeten. Doce
ren is een vak, een expertise en een
moeilijk beroep, maar dat wordt maat
schappelijk zo niet gezien. Wanneer
wordt een docent bij een actualiteiten
programma uitgenodigd? Docenten
zitten niet in belangrijke adviserende
instituten voor beleidsmakers in het
onderwijs. In de VO-Raad zitten be
stuurders; die weten niets van de da
gelijkse praktijk. Ik heb in ieder geval
nog nooit een bestuurder bij mij in de
klas gezien."
Hij vroeg de Onderwijsraad waarom
er geen docenten in de Raad zaten.
Kreeg hij een brief met daarin woor
den als 'maatschappelijke relevantie'
en 'wetenschappelijke diepgang'. „Als
of docenten dat niet hebben", zegt hij
fel. „Zo wordt op docenten neergeke
ken. Terwijl er heel wat academici in
het onderwijs werken. Ze worden
niet serieus genomen door het sys
teem. Overigens komen er door ons
harde, vrolijke geschreeuw nu wel do
centen in de Onderwijsraad.
„Ik vind lesgeven topsport, heel ver
moeiend ook. Ik loop soms ook nog
weieens gefrustreerd het lokaal uit.
Niet vanwege ordeproblemen. Maar
soms heb ik een leuke opdracht waar
ze dan niet mee aan de slag gaan. Wat
ik dan ook probeer, het werkt gewoon
niet. Waar ligt dat aan? Was de uitleg
te langdradig? De opdracht te snel?
Waren de leerlingen moe? Zaten er
een paar slecht in hun vel? Er zijn zo
veel factoren waardoor een les kan
mislukken. Zo'n klas is iedere keer
weer een groot levend organisme, dat
je maar ten dele kunt aansturen. En
dat is nou precies wat de beleidsma
kers niet snappen. Dat levende orga
nisme is niet altijd te vatten in een
model dat het leerproces moet meten.
Bovendien gaan die modellen altijd
over het gemiddelde van een klas,
maar daar hebben individuele leerlin
gen niks aan."
Maar hoe moet het dan? We willen
toch weten hoe leerlingen presteren.
Daarmee is Evers het eens, maar het
toetsen mag ook niet leidend zijn en
dat is het nu vaak wel, vindt hij.
„Scholen worden daarop afgerekend,
en dus richten zij zich steeds meer op
het meten. Dat gaat ten koste van vak
ken als gym, kunst en theater. Het mo
del wordt dwingender dan de werke
lijkheid. Dan doen we kinderen te
kort. Ze leren hoe ze toetsen moeten
maken, maar verder kunnen ze niks.
We leren hen alleen in beweging te
komen voor cijfers."
Het gaat erom dat kinderen gemoti
veerd worden. „Ieder kind wü gezien
worden. Daarom is de band tussen do
cent en leerling heel belangrijk. Maar
hoe moet je een band opbouwen als
je kinderen maar twee uur per week
ziet en als ze na de les moeten rennen
voor het volgende vak?" Op zijn
school zien leraren hun leerlingen
vaak en proberen leraren de overlap
in eikaars vak te zoeken, waardoor er
meer samenhang is tussen de vakken.
Docenten kijken bij elkaar in de les
sen en helpen elkaar waar nodig. In
zijn lessen maakt Evers gebruik van
games of gametechnieken. „Het moti
veert en de stof blijft beter hangen."
De rol van de docent wordt volgens
Evers steeds belangrijker. Kom bij
hem niet aan met 'alles is op te zoe
ken op Google'. Boeken worden in
zijn lessen naast laptops en telefoons
gebruikt. „Leerlingen geven aan dat
ze daar vaak prettiger uit leren."
Hoe fantastisch Evers het lesgeven nu
vindt, heel lang moest hij er niet aan
denken. Niemand van zijn familie zat
in het onderwijs. Na zijn studie ge
schiedenis wist hij het even niet. Op
reis in Thailand ontmoette hij een
Van mijn
ouders kon
en mocht ik
als kind de
dingen doen
waarin ik
geïnteres
seerd was
Ik probeer
dingen te
verbeteren
door veel en
hard te
roepen op
een vrolijke
manier
paar Engelse docenten die zo aansteke
lijk over hun baan vertelden dat hij
het ook wilde proberen, maar dan wel
in het buitenland. Stage liep de des
tijds 26-jarige Evers op een school in
een township in Pretoria. Als het daar
lukt, gaat het overal, dacht hij. Klas
sen van 45 kinderen, sommige lesboe
ken kwamen nog uit de tijd van de
Apartheid. Kinderen in de klas die
wees waren, die aids hadden of in een
criminele bende zaten, met een ge
middelde levensverwachting van 23
jaar. „Ik werd in het diepe gegooid.
Daar heb ik geleerd dat docenten veel
meer als ontwerper van hun eigen les
sen opgeleid moeten worden."
Hij wilde wel blijven, maar er moest
ook geld verdiend worden. Dus zocht
hij, zoals iedere beginnende docent,
een vervangingsbaan. Die vond hij op
een internationale school. Na een jaar
kon hij op een andere internationale
school terecht voor een vaste baan.
Dat was een traditionele school met
leuke collega's, maar met een hoge
werkdruk en weinig ruimte om te ex
perimenteren. Dat vond ik frustre
rend. Na vier jaar was de keuze óf
stoppen óf naar het buitenland. „Ik
vond het gewoon te zwaar."
Inmiddels had hij ook een gezin met
twee zoontjes van 1 en 2 jaar oud.
Even lonkte een baan in Dubai en het
gezin stond zelfs op het punt daar
heen te verhuizen. Maar de wereldwij
de crisis gooide roet in het eten. De
baan ging niet door. Vlak daarna
kwam de vacature van UniC voorbij.
„Ik kende deze vernieuwende school
en daar wilde ik het wel proberen. Ik
had diep respect voor de wijze waar
op de docenten deze kinderen wisten
te motiveren en te leren reflecteren
op hun eigen leerproces. In de loop
der jaren ben ik het onderwijskundi
ge aspect van leren steeds belangrij
ker gaan vinden. Oplossingen zoeken
in vernieuwend onderwijs past bij
mij. Je bereidt kinderen beter voor op
de toekomst is mijn overtuiging. Dat
vind ik nog belangrijker dan een eind
examen."
Van zijn ouders kreeg hij een milde,
niet veroordelende houding mee. Hij
kon en mocht doen waarin hij geïnte
resseerd was. Precies dat wil hij ook
bij zijn leerlingen naar boven halen.
„Geef kinderen de ruimte om te ont
dekken wie ze zijn en wat ze willen.
Het hoeft allemaal niet zo dwingend.
Daar krijg je maar gefrustreerde men
sen van."
Wat hij anders wilde doen dan zijn
ouders is naar zichzelf kijken. Stil
staan bij waarom je dingen doet. On
derzoeken waarom je bepaalde keuzes
maakt. „De hersenbloeding van mijn
vader dertien jaar geleden heeft me
zelfbewuster gemaakt. De klap die
mijn vader eraan overhield, zette me
aan het denken over wat ik nu echt
wilde in het leven.
„Ik heb het gevoel dat veel in mijn le
ven nu wel op zijn plaats is gevallen.
Ik geef twee dagen les, ik schrijfboe
ken, geef presentaties, zit bij beleids
makers en onderzoekers, ook interna
tionaal, aan tafel als gesprekspartner.
Dat geeft zelfvertrouwen en dat is
niet altijd vanzelfsprekend geweest.
Vroeger kon ik me laten imponeren
door een minister, maar nu denk ik:
'Luister ook maar naar mij. Ik heb ook
ergens verstand van'. Ik geniet daar
enorm van."
ZATERDAG 9 AUGUSTUS 2014
foto Bert Spiertz/Hollandse Hoogte
i—B^ Igjlhi#'
ÉMÉW&Ê0:
door Mayke Calis
Jelmer Evers (Hardenberg, 1976) stu
deerde geschiedenis in Utrecht, volg
de een leergang Buitenlandse Betrek
kingen (Clingendael) en deed een in
ternationale lerarentraining.
Sinds 2004 is hij docent geschiede
nis.
2012: Nominatie Leraar van het jaar.
2013: Uitgeroepen tot Radicale Ver
nieuwer.
2013: boek Het alternatief.
Verder is hij lid adviesraad Stichting
Leerkracht, lid adviesraad NTR en lid
Kritische vrienden lerarenagenda.
Volgend jaar verschijnt zijn nieuwe
boek Flip the system.
reageren?
spectrum@depersdienst.nl
