iör.
44 We waren 18 jaar en
begonnen net van de
wereld en van ons le
ven te houden; toen
moesten we op dat
zelfde leven schieten
32 DIZZIE
Dizzie
reportage Het is het
ultieme anti-oorlogs
boek: lm Westen nichts
neues van Erich Maria
Remarque. Honderd
jaar na het uitbreken
van de Eerste Wereld
oorlog is het manus
cript van de omstre
den bestseller te zien
in Osnabrück, de ge
boortestad van de au
teur. Dat is voor het
eerst sinds 1995.
i
ia
gpigr mm
ttttli
irttt
trol
De mooiste boeken
ontdek je samen!
Win het nieuwste
boek van John Boyne
Rechercheur Lois
Elzinga ondoordacht
MN NOVEDAD
EN EL FRENTE
et ligt normaal gespro
ken in een kluis van de
plaatselijke bank. Ont
trokken aan de open
baarheid, in het veilige
duister van de Nieder-
sachsische Sparkasse in
het hart van de stad. „De kwetsbaarheid is
ontzettend groot", zegt Thomas Schneider.
„Veel groter dan bij andere manuscripten.
Remarque schreef met potlood. Als je dat
te lang blootstelt aan daglicht, dan is er
straks geen tekst meer over."
Schneider, directeur van het Remarque
Friedenszentrum in Osnabrück, spreekt
van een historisch moment. Voor het eerst
in bijna dertig jaar is het manuscript van
een van de beroemdste en meest omstre
den boeken uit de geschiedenis weer voor
het publiek te zien. Im Westen nichts neues is
de even simpele als sprekende titel van de
tentoonstelling waarvan het korte tijd het
middelpunt is.
„Tot de jaren 80 was Remarque in Duits
land een besmette figuur. Vooral de oudere
generaties zagen hem nog steeds als een
landverrader en nestbevuiler, als de schrij
ver van literaire pulp die de herinnering
aan de Eerste Wereldoorlog had bezoedeld.
Pas de laatste decennia is dat beeld geleide
lijk gekanteld. De aankoop van het manu
script door zijn geboortestad in 1995 past
daarin. Er werd bij Sotheby's 650.000 mark
voor betaald, destijds een reusachtig be
drag. Drie jaar later, in het herdenkingsjaar
1998, ging dit centrum open."
Voor Schneider, spil in het onderzoek naar
Remarque, betekende de ontdekking en
aankoop van het manuscript een belangrijk
moment in de beeldvorming rond lm Wes
ten nichts neues. „Remarque heeft altijd be
weerd dat hij het boek in zes weken zon
der één doorhaling heeft geschreven. Als je
echter dit manuscript vergelijkt met latere
getypte versies, dan zie je dat dat onzin is.
Hij heeft er jaren aan gewerkt en boven
dien, in overleg met zijn uitgever, van alles
aan veranderd. Alles was erop gericht om
het effect van dit boek zo groot mogelijk te
maken. Dit was hét ware verhaal van de
loopgraven, het ware verhaal van een gene
ratie die cfoor de Eerste Wereldoorlog was
ontwricht en nooit meer een plek zou kun
nen vinden in de samenleving van toen."
Im Westen nichts neues verscheen in 1929 en
was onmiddellijk een ongekend succes. Al
leen al in het eerste jaar werden er dankzij
een uitgekiende pr-strategie meer dan drie
miljoen exemplaren van verkocht. Tegelijk
was de weerstand groot. Niet alleen tegen
het boek zelf, maar ook tegen de schrijver:
tot dan toe een volslagen onbekende figuur
in de Duitse literatuur.
„Het boek was een roman, maar dat werd
compleet over het hoofd gezien. De beteke
nis ervan was onmiddellijk politiek. Hier
sprak zich iemand openlijk uit op een ma
nier die volkomen indruiste tegen de posi
tieve, verheerlijkende termen waarin door
de overgrote meerderheid in de Weimar
ELAYReaarque
Republiek over oorlog werd gesproken.
Niet alleen de nazi's, maar ook andere, ge
matigde partijen beschuldigden hem van
een tweede dolkstoot in de rug van de
Duitse frontsoldaat. Bij de boekverbran
ding in 1933 werd hij beschuldigd van ver
raad aan de gesneuvelde helden uit de oor
log."
De controverse kwam tot een hoogtepunt
toen het boek in 1930 in Amerika werd ver
filmd. All quiet on the western front werd ech
ter overal een succes, behalve in Duitsland.
Daar werd de vertoning van de film, onder
invloed van de door de nazi's georgani
seerde protesten, verboden. „Hun eerste
grote politieke succes. Met democratische
middelen bereikt", zegt Schneider. „Uitein
delijk was een meerderheid in het parle
ment het eens met het verbod, dat overi
gens massaal werd ontdoken. Zo werden er
vanuit Osnabrück busreizen georganiseerd
naar Hengelo en Enschede om de film daar
te bekijken."
Remarque zelf kwam nooit meer los uit de
schaduw van zijn eerste grote succes. In
1931, verbitterd over de kritiek, verliet hij
Duitsland. Een periode van ballingschap,
in Zwitserland en later in Amerika, begon.
Pas in 1958 zou hij definitief terugkeren
naar Europa.
„Hem overkwam wat wel meer bestsel
ler-auteurs gebeurde: dat je altijd maar
weer wordt geassocieerd met dat ene boek.
Remarque zelf wilde dat niet. Hij was in
één klap wereldberoemd, maar had tegelijk
het gevoel dat hij als schrijver nog moest
beginnen. Dat verklaart ook de eeuwige
tweespalt in zijn leven: schatrijk door het
succes en altijd omringd door mooie vrou-
Dizzie is hét online boekenplatform
van deze krant en staat vol nieuws, re
censies, interviews en informatie
over boeken en schrijvers.
Lezers vinden elkaar op Dizzie en de
len daar hun liefde voor boeken.
Ga naar Dizzie.nl
JOHN BÖYM
De jongen die
zijn vader zocht
LOTERIJ
Dizzie.nl verloot tien stuks van De
jongen die zijn vader zocht. Alfie
speurt naar zijn vader die in de Eer
ste Wereldoorlog vocht. Hij vindt
hem toevallig in een ziekenhuis en
wil hem meenemen naar huis.
RECENSIE
In de derde thriller van Simone van
der Vlugt over rechercheur Lois Elzin
ga gaat haar hoofdpersoon opnieuw
ondoordacht te werk. Dat stelt Alice
Plekkenpol in haar recensie van dit
boek Vraag niet waarom op Dizzie.nl.
door Herman Haverkate
ERICH MARIA REMARQUE
Rmataurt if! fcaJ £*nfmat
nnftwS uoftrfuiuKeR 2!o!fcatai
Wkn afltn Soten «(frfcrutta
HtinTwiw tinKO» lififii» urm -Mn MAOfif
ERICH MAIUA REMAHOUB
VAN 1IET
WESTFJ.UK FRONT
GEEN NIEUWS
Van het westelijk
front geen nieuws
Erich Maria
Remarque
Vertaling
Ronald Jonkers
240 blz.
Erven J. Bijleveld
19,95 euro
Ontheemd
voor het leven
