Een witgewassen sint
14 GEZOND
moet afleggen voor stout of
slecht gedrag, is bij mij nooit
meer volledig uitgewist. Zoals
ook het beeld van Sinterklaas als
zijn tegenvoeter in mijn kindge
heugen gegraveerd is gebleven:
de minzame, zachtaardige, milde,
genereuze, vaderlijke figuur.
Sinds kort weet ik dat mijn kin
dertijdbeelden van sint en piet
diep racistisch zijn en daarmee
beledigend voor een belangrijk
volksdeel: het 'zwarte' deel van
de Nederlandse en de wereldbe
volking. Zowel een Nederlandse
rechtbank als een commissie van
nota bene de Verenigde Naties
hebben dat verklaard. Ik kan me
zelf, zeker als psycholoog, wel
voor mijn kop slaan dat ik me
hiervan nooit eerder bewust ben
geweest. Gedreven door een on
miskenbaar terecht schuldgevoel
ben ik daarom de afgelopen da
gen op zoek gegaan naar de oor
sprong van die discriminerende
sint-en-pietvoorstelling. Gehol
pen door een Italiaanse kennis
ben ik tot de conclusie gekomen
dat het allemaal nog erger is dan
de rechtbank en de VN-commis-
sie veronderstellen.
Ik raad hen aan een bezoek te
brengen aan de basiliek van Bari,
een stad in het zuiden van Italië.
Daar zijn de lichaamsresten van
de heilige Nicolaas, of althans het
grootste deel daarvan (de rest is
in Venetië), als relikwieën onder
gebracht. Die zijn rond 1100 door
een stel Italiaanse zeelieden uit
Turkije gestolen. Sinterklaas
komt namelijk niet uit Spanje,
maar uit Turkije. Hij was een
christelijke Turk. Bovendien was
Nicolaas, getuige zijn vingerkoot
je in Bari, naar alle waarschijnlijk
heid helemaal niet blank, maar
een kleurling of zelfs zwart. Er
zijn tal van afbeeldingen van na
1100 waarop inderdaad een zwar
te Nicolaas te zien is.
In die kleurstelling lijkt sinds de
reformatie verandering te zijn ge
komen. Luther vond het sinter
klaasfeest maar een heidens ge
doe en de Kerk van Rome had
geen behoefte aan een uiterst
sympathieke, maar zwarte heili
ge. Het gevolg kennen we. Piet
die, volgens velen nu, blank had
moeten zijn, werd zwart ge
maakt. En Nicolaas die zwart
was, werd witgewassen. Is het
sinterklaasfeest dan inderdaad
geen toppunt van racisme?
Als kind van een jaar of
vijf was ik doodsbang
voor Zwarte Piet. Dat
had zeker te maken met
het feit dat er in de sinterklaas
tijd altijd een Zwarte Piet, maar
geen Sinterklaas, in de zaak van
mijn ouders rondliep. Die piet
deelde cadeautjes uit aan klanten
en hun kinderen. Maar hij stond
ook wel eens dreigend te
zwaaien met de roe. Ik wist dan
niet hoe gauw ik weg moest ko
men. Soms kwam ik hem in huis
tegen. Dan deed ik het acuut in
mijn broek. Als hij tegen me be
gon te praten, stond ik stijf van
de spanning en wilde ik maar
één ding: weg!
Dat vroege kindertijdbeeld van
Zwarte Piet als straffer, als de fi
guur bij wie je verantwoording
Net vader of moeder geworden? Grote kans dat het sporten er
dan bij inschiet. Hetzelfde geldt voor jongeren die een bijbaantje
krijgen of zich in het uitgaansleven storten. Maar het is nooit te
laat om de draad weer op te pakken.
Als de overheid, de georgani
seerde sport en de medische
wereld het ergens roerend
over eens zijn, is het wel het
belang van regelmatig bewe
gen. Hoeveel er tot nu toe
geïnvesteerd is in het in be
weging brengen en houden van Nederlan
ders, is niet te achterhalen. Evenmin weten
we of al dat geld en inspanning de moeite
waard zijn geweest? Wat we wel weten is
dat in bepaalde levensfasen sport geen prio
riteit heeft en dat ons leven dan wordt be
heerst door andere beslommeringen.
Het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP)
deed er onderzoek naar. Daaruit blijkt dat
jongeren vanaf 14 jaar een beruchte groep
afhakers vormen. Bij hen staat de motiva
tie om te blijven voetballen, tennissen of
hockeyen onder druk. Ze krijgen een bij
baantje waarbij juist op zaterdag (vaak ook
een wedstrijddag) wordt gewerkt, hormo
nen spelen op en uitgaan wordt belangrijk.
Computeren en gamen, vaak als boosdoe
ners voor inactief gedrag genoemd, spelen
een mindeF belangrijke rol bij het stoppen.
Ze hebben wél invloed op de hoeveelheid
tijd die jongeren uittrekken voor sport.
Beruchte afhakers zijn ook jonge ouders,
moeders voorop. De combinatie werk,
zwangerschap, kleine kinderen, huishou
den en sociale verplichtingen laat zich las
tig combineren met tijd voor jezelf en
Prille ouders
sporten veel
minder dan
evenoude mensen
zonder kinderen
sport. In de onderzoeksgroep 20-49 jaar
ligt de sportdeelname van prille ouders be
hoorlijk lager dan in dezelfde leeftijds
groep zonder kinderen. Moeders haken
weer aan als de jongste koter naar school
gaat. Procentueel komen ze dan weer op ge
lijk niveau als vaders. Mannen die veel tijd
besteden aan werk, huishouden en zorg
sporten minder en korter dan mannen die
weinig zorgtaken verrichten. Bij vrouwen
kwam die relatie niet naar voren.
Bij senioren is er sprake van een tweede
ling. Naast fitte ouderen met voldoende fi
nanciële middelen en motivatie om fysiek
en mentaal in vorm te blijven, staat een
groep senioren die zich in een negatieve
spiraal bevindt: inactieven, vaak worste
lend met gezondheidsproblemen. Sterker
dan bij andere leeftijdsgroepen speelt voor
ouderen het sociale aspect van sport een
rol. De (sport)vereniging staat voor ont
moeting en gezelligheid. Volgens de onder
zoekers geldt lidmaatschap daarvan als indi
cator van maatschappelijke participatie.
DENKWIJZER
René Diekstra
René Diekstra is professor in de
psychologie.
Te druk om te sporten
door Sandra van Maanen
illustratie Nourdin Kouch/foto's PR
Sociaal Cultureel Planbureau
reageren?
gezondheid@depersdienst.nl
