jj jf
VERDIEPING 11
Enquête
woningcorporaties
Smeuïg, maar al lang niet meer relevant. Als
er dan tóch een les getrokken kan worden, is
het dat niet iedereen even goed met vrijheid
om kan gaan. Ze hadden beter een motor
kunnen kopen, zei Gerard Erents, die puin-
ruimde bij Vestia en Woningstichting
Geertruidenberg. Dat had de huurders min
der geld gekost.
TANDELOZE MINISTERS
Natuurlijk gaat niet de hele enquête over
schandalen. Mensen sorry laten zeggen, is
niet het enige voornemen. Een ander doel,
voor de toekomst een stuk relevanter, is het
blootleggen van de weeffouten die de inci
denten mogelijk maakten. Hoe gaven minis
ters vorm aan het toezicht? Welke invulling
gaven de toezichthouders - het Waarborg
fonds Sociale Woningbouw (WSW) en het
Centraal Fonds Volkshuisvesting (CFV) -
aan hun taak? Wat ging er mis?
Het oordeel van de enquêtecommissie zal ver
nietigend zijn. Ministers hadden elk zo hun
eigen idee over toezicht, maar meestal was
het laissez faire. Ze vertrouwden op het sys
teem en op de eigen verantwoordelijkheid
van corporaties. Sommigen strandden in
overleg en goede bedoelingen (Ella Vogelaar),
sommigen in niets doen (Sybilla Dekker).
De manier waarop Servatius omging met
schriftelijke waarschuwingen van minister
Dekker, zegt alles over de impact die het mi
nisterieel toezicht had. De directeur lijstte ze
in, hing ze aan de muur en ging vrolijk ver
der. Van Dekker hoorde hij niets meer.
DE LAMME EN DE BLINDE
derivaat goedkeurde, mochten corporaties er
mee aan de gang. Tijdens de verhoren bleek
dat dit gebeurde zonder voldoende kennis
van de risico's. Dat bij een langdurige lage
rentestand miljardenclaims van banken volg
den, voorzag het WSW niet.
De lamme dan, het Centraal Fonds Volkshuis
vesting (CFV). Naar eigen zeggen altijd kri
tisch geweest, bijvoorbeeld op het intern toe
zicht bij corporaties en op risicovolle grond-
posities. Maar daadwerkelijk ingrijpen deed
het CFV nauwelijks. Daarvoor ontbrak het de
toezichthouder, die corporaties saneert als
het mis is gegaan, aan middelen en informa
tie. Collega-toezichthouder WSW was hier
in jarenlang een belangrijke dwarsligger.
Over weeffouten gesproken.
WAT DOET STEF BLOK?
Van Vliet en consorten zullen dus een straf
rapport publiceren, dit najaar. De geënquête
erden mogen zich hebben uitgeput in het
schoonvegen van hun eigen straatje, de com
missieleden zullen daar doorheen prikken.
Het falen van bestuurders, commissarissen
en toezichthouders zal worden benoemd en
veroordeeld. De bewindsleden die het sys
teem maakten tot wat het is, zullen verant
woordelijk worden gehouden. De huidige mi
nister (Stef Blok), toezichthouders, corpora
ties: allemaal zullen ze beamen dat het nooit
meer zo ver mag komen.
En dan? Van de hoogwaardigheidsbekleders
die voor de commissie verschenen, zit nie
mand meer op zijn toenmalige post. Een kri
tisch rapport is voor hen niet leuk, maar het
zal hun carrière niet meer raken. Minister
Blok zal er op wijzen dat hij al volop bezig is
met het opnieuw vormgeven van de sector
en het toezicht. Hij is zelfs zó voortvarend be
zig dat hij niet wil wachten op de resultaten
van de enquête. Zijn wetsvoorstel ligt al bij
de Kamer.
Daarin schuilt de grootste valkuil van deze
parlementaire enquête. Van Vliet zal met een
hele lijst aanbevelingen komen. En het is nog
maar de vraag of die overeenkomen met de
plannen die minister Blok al heeft voorge
kookt. Als dat niet zo is, lukt het dan nog om
Blok op andere gedachten te brengen? Dat is
twijfelachtig. De minister staat niet bekend
als de meest buigzame van het stel.
Het risico bestaat dat Noordanus gelijk krijgt,
en dat deze parlementaire enquêtecommissie
na een bedankje voor bewezen diensten in
derdaad herinnerd zal worden als de commis
sie van spijt. Anderhalfjaar onderzoek ver
dient een beter lot, zou je toch zeggen.
extern, van ministers zelfs.
De verhoren brachten haarfijn aan het licht
wat zoiets met iemand doet. De mannen wa
nen zich onaantastbaar. Het uitte zich in
hooghartigheid richting de enquêtecommis
sie. Erik Staal had er zichtbaar moeite mee
dat niet hij, maar de commissie de inhoud
van de vragen bepaalde.
Jchuld bekennen was er niet bij. De vraag is
^ok wat dat had toegevoegd. Dat deze men
sen gefaald hebben, daar is buiten henzelf ie
dereen het wel over eens. Ze worden achter
volgd door claims. Hun ontkennen doet eer
der pathetisch aan dan heldhaftig. Hetzelfde
geldt voor het gespartel van de commissaris
sen. De indruk die vooraf bestond - ze zaten
te slapen - werd bevestigd. Het meest gehoor
de verweer: ze hebben mij niks verteld, dus
ik kon niks weten. Welterusten...
Maar verder? Welk nieuw inzicht leverde het
op? De behandeling van de incidenten had
veel weg van een publieke schrobbering.
Reed u echt nog twee jaar in die Mase-
rati rond, meneer Möllenkamp?
Wat betreft de toezichthouders blijft het
beeld hangen van de lamme en de blinde. De
blinde was het Waarborgfonds Sociale Wo
ningbouw (WSW), in het leven geroepen
om leningen van corporaties te borgen, met
achtervang van de staat. Onderdeel daarvan
zou moeten zijn dat de bestemming van die
leningen gecontroleerd worden, zodat de
overheid geen onnodige risico's loopt. Dat ge
beurde amper. Als Woningstichting Geertrui
denberg beloofde dat het geld gebruikt zou
worden om zorgwoningen te bouwen, was
dat voldoende. Dat de corporatie er ondertus
sen nog meer bouwgrond van kocht? De toe
zichthouder had geen idee.
In de zaak Vestia is de rol van het WSW nog
veel schrijnender. De toezichthouder bracht
kasbeheerder Marcel de Vries in aanraking
met derivaten. Het WSW wierp zich zelfs op
als certificeerder: als het waarborgfonds een
WOENSDAG 9 JULI 2014
