f
Zoetwaterlenzen
op Schouwen
groter maken
Historische linies
als basis voor zoet
water en recreatie
Zeeuwse zoet
water wetlands
in de polder
ZEELAND 23
Ef
Onder de naam Zoet watermakeri jen wordt de fo
cus gericht op de zoetwaterproblematiek speci
fiek op Schouwen-Duiveland. Delen van de
Zuidwestelijke Delta hebben geen zoetwater aanvoermo-
gelijkheden en dat leidt op dit moment al tot knelpun
ten: landbouw en natuur lijden schade door verzilting
en droogte. Op Schouwen-Duiveland concentreren deze
problemen zich. Zoetwater is schaars en alleen te vin
den in de duinen (drinkwatervoorziening), kreekrug
gen en dunne zoetwaterlenzen. Omdat de zoetwaterpro
blematiek in alle facetten aanwezig is op Schouwen-Dui
veland en er al een groot enthousiasme is onder agra
riërs om mee te werken aan innovatie, is als proef voor
de Zoetwatermakerij voor deze regio gekozen. Voor de
bedrijfsvoering van agrariërs zijn zoetwaterlenzen es
sentieel. De balans tussen natuurlijke aanvulling van de
ze lenzen en onttrekking door agrariërs is kwetsbaar.
De lenzen worden aangevuld door regenwater en staan
onder druk van zoute kwel. In warme en droge
zomers bieden de zoetwaterlenzen onvoldoende buffer
door verdamping en treedt daardoor meer zoutwater-
kwel op. Gewassen ondervinden hierdoor droogte- en
zoutschade.
In de zoetwatermakerij worden de zoetwaterlenzen ver
groot. Door onder de lens zout grondwater op te pom
pen wordt ruimte gecreëerd voor een grotere infiltratie
van zoet water. Dit wordt gedaan met behulp van hori
zontale putten. Het zoute water dat op wordt gepompt
om ruimte te maken voor een robuustere zoetwaterlens
wordt afgevoerd naar zoute watergangen. De zoetwater
lens kan op een natuurlijke manier aan worden gevuld
door in het winterhalfjaar het neerslagoverschot langer
op het land te bergen en het daarmee langer de tijd ge
ven om te infiltreren en de zoetwaterlens aan te vullen.
Een tweede manier is om de lens kunstmatig aan te vul
len door op geringe diepte in de zoetwaterlens horizon
tale putten aan te brengen. Deze putten worden vervol
gens actief gebruikt voor het inpompen van zoetwater
in de lens, waardoor deze wordt vergroot. Voordeel van
het aanleggen van deze zoetwaterinfiltratieputten is dat
deze in drogere situaties ook kunnen worden gebruikt
om het zoete water op te pompen voor beregening.
Het team dat met dit idee kwam bestaat uit medewer
kers van de bedrijven Infram, Decisio en KplusV.
Het voorstel Golf-Water-Linie is een invulling
van het gebied rond de Staats Spaanse linies in
Zeeuws-Vlaanderen. In het plan is aandacht
voor een zoetwatervoorziening voor agrariërs, vergro
ting van de recreatieve mogelijkheden van het gebied
en de aanleg van golfbanen.
Het concept Golf-Water-Linie stelt voor om enkele nieu
we golfterreinen 'open te knippen' en langs de voormali
ge linies op te spannen.
De vaak introverte en exclusieve golfterreinen worden
nu verweven met water, recreatieve routes, dorpen en
interessante natuur. Golf-Water-Linie maakt het moge
lijk om vanuit de dorpen in Zeeuws Vlaanderen makke
lijk naar buiten te wandelen, varen of te fietsen. Dit
nieuwe natuurlandschap voorziet in de grote vraag naar
nieuwe golfterreinen langs de grens met België, waar
een relatief grote hoeveelheid golfliefhebbers die woont.
In dit gebied zijn de grondprijzen relatief laag en is de
ruimte voor een nieuwe landschappelijke structuur be
schikbaar.
Golf-Water-Linie waarborgt een goede zoetwatervoor
ziening voor de gehele regio voor de komende eeuw.
Het watersysteem wordt uitgebreid en verbeterd. De
kreekruggen zijn uitermate geschikt voor het bergen
van zoet water. Door het gebruiken van de zandige on
dergrond voor infiltratie en waterberging rondom de ba
nen kan dit systeem van golfbanen zichzelf daarnaast
ook van water voorzien. Natte delen in de kreken wor
den verder uitgediept en er wordt een slimme water
kringloop gemaakt. In de winter wordt water na infiltra
tie opgeslagen in de kreken. In de zomer wordt water
uit de kreken gebruikt voor verschillende landgebrui
ken, zoals de omringende landbouw. Ook de golfbaan
wordt beregend met water uit de kreek.
Door een sectorale en technocratische aanpak en de on
toegankelijkheid van natuurgebieden is de band tussen
mens en natuur verzwakt en het draagvlak voor natuur
afgenomen. Er is behoefte aan interessante natuurgebie
den die toegankelijk zijn voor verschillende vormen van
recreatief gebruik en een logische landschappelijke
structuur als basis hebben. Bij het project Golf-water-li-
nie zijn medewerkers betrokken van het bureau Lint,
Deltares, Alterra, het waterschap Scheldestromen, NLad-
viseurs, de Recron en de Academie van Bouwkunst.
Het idee van het Fresh Water Wetland komt er
op neer dat een bestaand (groot)
landbouw/natuur gebied of een braakliggend
gebied in Zeeland om te vormen naar een zoetwater
wetland. Hierin wordt op basis van het jaarlijkse neer
slagoverschot een zoetwatervoorraad opgebouwd, die
beschikbaar is voor alle zoetwaterafhankelijke functies
in de omgeving.
In het Fresh water wetland worden alle ont- en afwate
ringsmiddelen verwijderd, zodat het jaarlijkse neerslag
overschot (dat vooral in de winter valt) niet meer wordt
afgevoerd, maar wordt opgeslagen in het wetland. Dit ge
beurt op een nader te selecteren geohydrologisch ge
schikte locatie, waar niet teveel wegzijging optreedt,
maar waar anderzijds ondergrondse zoetwatervoorra-
den kunnen worden opgebouwd. Naast het benutten
van het neerslag-overschot op het wetland zelf, worden
bij voorkeur ook overschotten aan zoet water uit de om
geving naar het wetland afgevoerd. Bijvoorbeeld het wa
ter van afgekoppeld schoon verhard oppervlak of van da
ken van kassen. Het wetland kan daarmee ook een ber-
gings-functie in natte perioden vervullen.
Na verwijderen van de ont- en afwatering wordt het
jaarlijkse neerslagoverschot de eerste jaren niet meer af
gevoerd uit het wetland. Hierdoor wordt de zoetwater
lens groter en stijgt de grondwaterstand. Na verloop van
tijd wordt de bodem verzadigd en wordt de zoete neer
slaglens oppervlakkig afgevoerd. Hiermee worden op re
latieve laagtes in het wetland automatisch zoetwaterbek
kens gevuld, die in droge periodes direct benut kunnen
worden. Bijvoorbeeld voor gietwater in de glastuin
bouw, of om brakke landbouwsloten in de omge-ving
mee zoet te spoelen. Doordat de waterstand in het wet
land hoger wordt dan de omgeving, kan het zoete water
in beginsel onder vrij verval naar de zoetwaterafhanke
lijke func-ties getransporteerd worden.
De grondwaterstand in het wetland wordt hoger dan de
regionale grondwaterstand, waardoor zoute kwel wordt
weggedrukt en de zoete regenwaterlens dieper in de bo
dem gaat. Een ander aspect is de verrijking van de ecolo
gie van de Delta: variatie tussen salt water wetlands en
fresh water wetlands. Het team dat idee heeft ingbracht
bestaat uit medewerkers van Witteveen+Bos en Rad
boud Universiteit Nijmegen.
m DINSDAG 8 JULI 2014
'"**-■> +**£+-•* '-': J** ^x-,*•**- HwilSüvAs *-.++*'
Delta Water Award
•er.. -rrö.
-:v
SPSS-,
