'De pijn zat in de torenspits'
'Mooiste carillon
van Nederland'
De restauratie van het
aan de Markt in Veere
blik achter de steigers.
oude stadhuis
vordert. Een
2 SPECTRUM
reportage
vormig waren. De leistenen
hebben nu allemaal één kleur,
een beetje zwart-blauw, niet
ook de wat roze-paarsachtige
die bovenin lagen." Faasse
toont zich tevreden over de
vooruitgang en verwacht dat
voor de bouwvak de steigers
rond de torenspits verdwij
nen. In oktober moet het gehe
le pand weer zichtbaar zijn.
Restauratiespecialist Boaz
Brom van bouwgroep Peters:
„Dan kunnen we de laatste
dingen aanpakken, zoals het ijzersmeedwerk
van de trap. Daar staat nu een deel van de stei
gers op. Ook het metselwerk aan de onderkant
van het pand kunnen we dan nog doen.
Brom is vanuit de bouwgroep de projectleider
van de restauratie. „Het is een rijk monument,
met veel versiering en details. Prachtig." Hij
wijst bijvoorbeeld naar de eiken beelden die de
torenomloop ondersteunen. Eén ervan werd op
nieuw gemaakt. Faasse vult aan: Van de natuur
stenen leeuwtjes op de dakkapellen zijn er ook
drie vernieuwd." Hij geniet met volle teugen.
„Dit maak je echt maar één keer in je carrière
mee."
De torenspits van het stadhuis her
bergde een onaangename verras
sing. Toen windvaan, bekroning
en vervolgens de loden bedekking
van de 'ui' van de toren eenmaal
verwijderd waren, kwamen de gaatjes in het hou
ten skelet naar voren. Talloze gaatjes, toegebracht
door boktorlarf en meelworm. De schade bleek
dermate groot, dat de gehele houten spits begin
dit jaar werd verwijderd. Johan Faasse van de ge
meente Veere: „Dat was echt een forse tegenval
ler. We zagen de omvang van de schade pas toen
het lood tot aan de dakkapelletjes in de ui was
verwijderd. Dat had niemand verwacht. Het was
ook niet zichtbaar tot die bedekking eraf was. Ia,
de pijn zat echt in de torenspits."
Het stadje Veere hield twee keer de adem in; bij
het verwijderen van de spits en bij het terugplaat
sen. Een spectaculaire actie per hoogwerker. In
de werkplaats is een exacte kopie van de spits ge
maakt van eikenhout. Boaz Brom, projectleider
namens het bouwbedrijf, vertelt dat er 'traditio
neel is nagebouwd'. „Dat betekende pen-en-
gat-verbindingen en het gebruik van toognagels.
Dat is de 'spijker' van vroeger."
In maart was de kopie gereed en op 26 maart
werd de nieuwe spits teruggeplaatst. Het werk is
tot aan de omloop een heel eind klaar volgens
Faasse. „De steigers rondom de toren gaan naar
verwachting voor de bouwvak weg. Dan kan
Veere weer genieten van het volle zicht op de
markante toren."
De buren van het belendende pand keren vol
gens de gemeente niet meer terug in hun huis.
Zij verhuisden vlak voor de restauratie begon.
Een deel van de steigers staat in hun tuin en op
het huis. Faasse: „In het huis staan ook de 'stem
pels' om het gewicht van de steiger op te vangen
en te zekeren. De Stichting Hendrik de Keyser
zal denk ik een nieuwe huurder moeten zoeken."
Hij weet het zeker; het carillon van het oude
stadhuis in Veere is 'het mooiste dat er in
Nederland hangt'. Arie Abbenes is een caril
lonman in hart en nieren. Oud-docent aan
het Brabants Conservatorium in Tilburg, de
Indiana University School of Music in Bloomington, de
Hogeschool voor de Kunsten in Amersfoort (voormalige
Nederlandse Beiaardschool) en oud-stadsbeiaardier van
Utrecht. Hij geeft adviezen bij onder meer restauratie van
carillons. Zo ook in Veere, tot zijn grote genoegen. „Het is
een topinstrument. Leuk om aan te werken."
De 47 klokken en het klavier werden vorig jaar uit de to
ren gehaald en nagekeken en opgeslagen bij Klokkengiete
rij Eijsbouts in Asten. Piet van Lieshout van de gieterij:
„Een complete restauratie was niet nodig. We hebben de
bedrading nagekeken en de klepel van een klok vervan
gen." Van Lieshout is nu in de toren bezig met het inrege
len van de bedrading van de klokken, onder supervisie na
tuurlijk van de specialist. Ook de gewichten voor de wij
zers van het uurwerk worden opnieuw ingesteld; één voor
de half-uur-slag en een ander voor het hele uur. Een klus
die overigens niet meer handmatig gebeurt maar elektro
nisch. Eén van de andere medewerkers pakt een gewicht
en roept naar boven: 'Hier komt het half uur Piet
Abbenes: „De opstelling is nu zoals ik het me voor de
geest had. Ik heb geprobeerd de klokken volgens de oude
opstelling terug te hangen. Bij de vorige restauratie is die
opstelling veranderd waardoor je niet goed meer bij de
klokken kon voor onderhoud. De mechanische speeltrom-
mel, die speelt als de beiaardier dat niet doet, is rechtgezet.
Die stond wat scheef waardoor melodieën niet echt even
wichtig klonken." Lachend: „Het was op het laatste meer
van 'raad het lied, want u verstaat het niet'. Maar het gaat
goed hier." Hij werpt een laatste blik op de klokken voor
hij afreist naar zijn volgende klus. Veere redt het wel.
elukkig hangt 'r een ploatje',
verzucht een passant met Bra
bantse tongval luidop. Hij
slentert langs het oude stad
huis op de Markt in Veere.
Het monumentale gebouw
wordt al sinds oktober vorig
jaar aan het zicht onttrokken door steigers en
doek. De restauratie van het rijksmonument is
in volle gang. Slechts een levensgroot spandoek
toont de parel van Veere nu in volle glorie.
Een zwaar beschadigde parel. Heftig aangevre
ten door boktorlarf en in diens kielzog de meel
worm. Met name het houtwerk van de toren
spits moest het ontgelden. Daar begon de restau
ratie vorig jaar dan ook. De subsidie van 750.000
euro van de provincie gaf het laatste zetje voor
de gemeente Veere om tot de ingrijpende op
knapbeurt over te gaan. Een project van maar
liefst 1,5 miljoen euro. Maar door de enorme
schade aan het hout van de torenspits, is daar
nu al 1,3 ton bij gekomen.
Het metselwerk wordt fors onderhanden geno
men. De voegen zijn grotendeels uitgekapt. Het
leistenen dak wordt nu compleet vervangen.
Saillant detail: de Duitse bedekking maakt volle
dig plaats voor een Engelse variant. Projectleider
Johan Faasse van de gemeente Veere: „Die zijn
iets dunner maar wel dichter van structuur. We
leggen bewust vier verschillende maten neer,
omdat de leistenen die er lagen ook niet gelijk-
De bedrading van het carillon wordt nu ingeregeld.
Stadhuis uit
de doeken
De rok en ui van de toren.
door Annemarie Zevenbergen
