Kleine historische
I
II
16 BUITEN
ft
Bedreigd erfgoed
Kleine historische objecten
vormen het zogenaamde
onmisbare 'garnituur' van
de monumentale 'hoofdschotels
van Zeeland', om in culinaire ter
men te spreken. In de voorgaande
artikelen van deze reeks hebben
we het als Meldpunt voorname
lijk gehad over deze monumenta
le 'hoofdschotels' zijnde de grote
re historische bouwwerken en an
dere elementen in het Zeeuwse
landschap, zoals kerken en kerkto
rens en grote boerenschuren. Ook
watertorens, delen van oude
spoortrajecten/lijnen en indus
triële bouwwerken zijn hier aan
de orde geweest. Deze monumen
tale objecten vragen om zoveel
aandacht en (ook financiële) mid
delen van overheden en van parti
culieren waardoor er voor de klei
ne en vaak toch wel heel bijzonde
re elementen nauwelijks nog wat
overschiet. Toch zijn deze elemen
ten onmisbaar voor de totale bele
ving van een historische omge
ving. En om in culinaire termen
te blijven spreken, geven zij de no
dige 'smaak' aan, en dragen zij bij
aan de emotionele beleving van
de eerder genoemde monumenta
le 'hoofdschotels' van de provin
cie. Ook wordt hiermee het 'to
taalplaatje' van de 'historische
maaltijden' compleet gemaakt.
De onderhoudskosten hiervan
zijn relatief gering en overzichte
lijk, terwijl de aandacht van het
'grote publiek, voor hun voortbe-
ZEELAND
De Atlantische steur (Acipenser sturio), met een
uiteindelijke lengte van 3,5 meter lang, heeft een
vergelijkbare levensverwachting als een vitaal
mens. Het is de grootste vis die tot de jaren vijftig
nog in de binnenwateren van West Europa zwom.
Vervuiling en het indammen van rivieren eisten
hun tol. En niet te vergeten: onze hang naar
kaviaar. Wat betekent een mogelijke terugkeer van
dit dier voor de Zeeuwse wateren? En: wat wil de
steur?
Het is alom bekend
als 'de wet van de
remmende voor
sprong': jarenlang
voor de troepen
uit het schaarse
product succesvol
als delicatesse op de markt breng
en, kan ertoe leiden dat er weinig
stimulans is om intussen verbete
ring of vooruitgang te organise
ren. Wie niet tijdig omkijkt, ziet
eigenlijk zelf al af van exclusivi
teit, omdat vroeger of later de fei
ten je inhalen en dat waarvoor je
gaat niet meer bestaat.
Dit is ook het geval met de Atlan
tische steur. Vanwege overbevis-
sing om die exquise kuit is het op
peil houden van de visstand gene
geerd, ondanks het positief stimu
leren en onderhouden van omge
vingsinvloeden. Dat de reuzen-
roofvis eieren voor zijn geld kiest,
ervandoor zwemt of in hoog tem
po in aantal afneemt, is een lo
gisch maar zorgelijk gevolg. En
met het verdwijnen van dit bij
zondere dier gaat een belangrijke
indicator voor een zich herstel
lend ecosysteem verloren.
Ooit was in Europa de Rijn een
van zijn belangrijkste leefgebie
den. Nu komt deze trekvis alleen
nog voor in de monding van de
Gironde, bij Bordeaux, waar hij
voor verder uitsterven wordt be
hoed dankzij de inspanningen
van Franse natuurorganisaties.
Hij herstelt er langzaam. En in de
winter verblijft zelfs een klein
deel van de populatie op de
Noordzee. Maar ondanks het reik
halzend uitkijken naar hun
komst, richten alle steuren in het
begin van het voorjaar zich weer
op de route de Gironde: de Neder
landse rivieren worden door hem
nog niet als paaigebied en geboor
tegrond herkend.
Als geen andere diersoort maakt
de Atlantische steur duidelijk hoe
belangrijk Jhet is dat een rivier, de
monding en de zee als samenhan
gende natuur functioneren, en
ook gezond en bereikbaar zijn.
Want gedurende hun lange leven
hebben zij deze hele omgeving
nodig om zich te voeden, voort te
planten en op te groeien. Dit lukt
niet als de waterkwaliteit drama
tisch slecht is. Zoals in de Rijn,
die sinds de jaren zestig lozingen
van chemicaliën, zout en ther
misch afval te verstouwen kreeg,
waardoor nagenoeg al het leven
eruit verdween. Internationaal
overleg tussen de milieuorganisa
ties en overheden die zich in het
stroomgebied bevonden, resulteer
de in afspraken en strengere regel
geving. En met succes: de zalm is
er inmiddels teruggekeerd.
Waar een voorsprong remt, kan
een achterstand dus stimuleren,
constateerde Erik van der Hoeven
al in De wet van de stimulerende
achterstand (Uitgeverij Bert Bak
ker, Amsterdam, 1980). Hij formu
leerde dit gegeven als basis voor
een industriële strategie, maar ver
klaarde dat het ook opgaat voor in
novatieve ideeën. Omdat elke ach
terstand tot een stimulans uit
daagt, zijn vooral visie en onder
nemingslust nodig. En - niet on
belangrijk - er moet zijns inziens
ook voldoende vraag naar het pro
duct bestaan omdat toekomstige
activiteiten afhankelijk zijn van
de succesvolle vernieuwingen in
deze tijd.
In dit licht bezien betekent de in
ternationale samenwerking aan
een veilige, gezonde en toekomst-
bestendige Rijn- en Maasdelta
een goede manier om inwoners
van de lage landen tegen het hoge
water te beschermen. Ook flora
en fauna vinden er duurzame leef
ruimte. Bij de stimuleringspro
gramma's rondom de weder
komst van de steur is het zelfs -
cB
Historische schuren, unieke
waterputten en oude bakketen.
Veel cultureel erfgoed in Zeeland
wordt bedreigd. In deze serie laten
we zien wat er dreigt te verdwijnen.
Kleine waardevolle
historische elementen
Het Wereld Natuur Fonds en ARK
Natuurontwikkeling laten met de serie
Zeeland, wilder dan je denkt zien dat
Nederland een unieke delta heeft. De reeks
artikelen neemt u mee op een reis langs
veertien bijzondere en spannende
diersoorten. Het gaat steeds beter met de
natuurlijke rijkdom van ons land. Allerlei
diersoorten komen terug, ook in Zeeland.
Het Wereld Natuur Fonds en ARK zetten
zich in voor een natuurlijke,
klimaatbestendige en economisch vitale
delta. De Nederlandse delta kan een
voorbeeld zijn voor delta's wereldwijd wat
betreft de problematiek rondom veiligheid
en natuurlijk herstel.
Als delicatesse
door de delta
door Jacoline Vlaander
De Atlantische steur (Acipenser sturio)