De machtige lobby van frisdrankbedrijven
en supers probeert voor elkaar te krijgen dat
statiegeld op petflessen wordt afgeschaft.
10 VERDIEPING
PLASTICRECYCLING
s
Ze had haar voorstel om bron
water uit plastic flessen in
overheidsgebouwen te ver
vangen door kraanwater
nog niet ingediend, of er
hing al een lobbyist van de
frisdrankindustrie aan de
lijn. „Of ik wel goed bij m'n hoofd was",
vertelt Tweede Kamerlid Liesbeth van Ton
geren van GroenLinks. Het incident tekent
volgens de politica de felheid van de fris
drankindustrie. „Hun lobby is waanzinnig
snel en goed georganiseerd. De Coca-Co
la's van deze wereld zijn als de dood voor
alles wat hun markt belemmert. Waaron
der statiegeld op verpakkingen."
Vandaag debatteert de Tweede Kamer met
staatssecretaris Wilma Mansveld (PvdA,
Milieu) over het afschaffen van statiegeld
op petflessen. Het is de voorlopige clijfhan-
ger in een soap die al sinds halverwege de
jaren '90 duurt. De klant die lege colafles
sen braaf terug naar de supermarkt brengt
en bij de kassa zijn kwartje incasseert,
heeft geen idee van de krachten die inbeu
ken op het vertrouwde statiegeld systeem.
De Kamerleden die vanmorgen met Mans
veld om tafel zitten, des te meer. Zij zijn af
gelopen tijd bestookt met rapporten, fact-
sheets en brieven waarin met cijfers wordt
gegoocheld om argumenten voor en tegen
statiegeld kracht bij te zetten.
Mansveld is van plan het statiegeld op gro
te petflessen af te schaffen. Zij stelde dat be
sluit vorige week met een jaar uit, omdat
het bedrijfsleven zijn afspraken over mi
lieuvriendelijkere verpakkingen niet was
nagekomen.
Frisdrankbottelaars en supermarkten wil
len af van het statiegeldsysteem. Zij vin
den het te duur en omslachtig. Het zou
veel efficiënter zijn de flessen in te zame
len samen met ander plastic huisvuil. On
derzoekers van Wageningen Universiteit
stelden twee jaar geleden vast dat het sys
teem 6 cent per fles kost. Hun rapport lag
aan de basis van het voornemen het ver
plichte statiegeld af te schaffen. In ruil daar
voor beloofden de bedrijven dat ze meer af
val zouden recyclen, hun verpakkingen mi
lieuvriendelijker zouden maken en geen
gratis plastic tasjes meer zouden wegge
ven. Ook betaalden ze 20 miljoen euro aan
gemeenten voor opruimen van zwerfvuil.
Het Wageningse onderzoek naar de kosten
van het statiegeldsysteem rammelt echter,
concludeert TNO. Zo was er met te hoge
vierkante meterprijzen gerekend om te be
cijferen hoeveel de ruimte kost die lege fles
sen en het emballagesysteem bij super
markten innemen. Die prijzen waren mis
schien representatief voor de Amsterdamse
grachtengordel, maar niet voor Appelscha
of Lutjebroek. Ook waren de onderzoekers
er vanuit gegaan dat recyclebare polyethy-
leentereftalaat (PET) amper iets oplevert,
terwijl dat tegenwoordig wel degelijk het
geval is. De opdrachtgevers voor het onder
zoek waren de brancheorganisaties voor su
permarkten en de levensmiddelenindus
trie. Zij waren gebaat bij de conclusie dat
het statiegeldsysteem veel geld kost. Ook
opvallend: de toenmalige bestuursvoorzit
ter van de Wageningse universiteit had te
vens een bijbaantje als commissaris bij fris
drankfabrikant Refresco.
Bedrijven zijn hun beloftes over duurzame
verpakkingen niet nagekomen. De Inspec
tie voor Leefomgeving en Transport consta
teerde dat er nog steeds verpakkingen in
de supermarkten liggen waarin PVC zit,
een stof die gevaar voor de gezondheid kan
opleveren. Dat was niet de afspraak.
Zo gaat het steeds, klaagt de milieubewe
ging. Frisdrankbedrijven en supermarkten
De Coca-Cola's van
deze wereld zijn
als de dood voor
alles wat hun
markt belemmert
beloven van alles, maar maken niets waar.
Toen halverwege de jaren '90 kleine fris
drank- en waterflesjes in zwang raakten,
bezwoer het bedrijfsleven dat statiegeld
niet nodig was. Kleine flesjes zouden maxi
maal 2 procent van het totaal gaan uitma
ken. Inmiddels blijkt dat meer dan de helft.
Een deel van die flesjes belandt in de na
tuur. Rivieren voeren ze naar zee, waar ze
uiteenvallen in kleine deeltjes die via
plankton en vissen in de voedselketen te
recht komen. Natuurbeschermers maken
zich grote zorgen over de gevolgen van die
'plastic soep'.
Gemeentes zitten intussen in hun maag
met het zwerfvuil dat op straat en in de
bermen achterblijft. Toenmalig milieumi
nister Pronk (PvdA) dreigde daarom alsnog
statiegeld in te voeren als niet 80 procent
van het afval zou worden ingezameld en
hergebruikt. Dat zou dan niet alleen ko
men op flesjes, maar ook op blikjes en kar
tonnen pakjes met drink
waar.
Zijn opvolger, staatssecreta
ris Pieter van Geel (CDA), liet
die afspraken versloffen. Hij
trad niet op toen bleek dat bedrij
ven de afspraken over recycling niet
nakwamen. Die houding lijkt be
loond in zijn nieuwe job. De voormali
ge milieubewindsman is nu voorzitter
van de brancheorganisatie van de frisdrank
industrie; de Nederlandse vereniging Fris
dranken, Waters en Sappen (FWS).
Het statiegeldsysteem is volledig ingebur
gerd bij Nederlanders: 95 procent van de
grote petflessen komt nu terug. „Het sys
teem werkt goed", erkent FWS-directeur
Raymond Gianotten. „Maar voor het recy
clen van kunststof hebben we een ander
goedwerkend systeem: Plastic Heroes. Pet
flessen kunnen daar prima in mee. Dat is
veel efficiënter en dus goedkoper. Verpak
kingsvrijheid is voor ons een groot goed."
Inzameling via de oranje containers of een
ophaaldienst bespaart de bedrijven een
hoop logistiek gedoe. Flessen hoeven dan
niet meer via de super en een sorteercen-
trum - waar ze worden geteld en geplet -
naar de recyclingfabriek.
Volgens milieuorganisaties kunnen petfles
sen niet zo hoogwaardig worden gerecy
cled als ze tussen al het andere plastic be
landen. Er zullen dan bijvoorbeeld berm
paaltjes van worden gemaakt in plaats van
nieuwe flessen. Ook stellen ze dat het sta
tiegeldsysteem veel efficiënter kan. Dat be
wijzen de Duitse supermarktketens Aldi
en Lidl, die winst maken op het recyclen
van hun statiegeldflessen. „Flessen hoeven
helemaal niet via telcentra. Met moderne
emballagesystemen kun je de flessen ook
digitaal tellen en pletten in de winkel",
zegt Van Tongeren. „Het bedrijfsleven
houdt al jaren een onnodig duur systeem
in stand omdat ze niet in statiegeld wil in
vesteren. Daar komt bij: als je het statiegeld
op petflessen afschaft, wordt dat op bier
flesjes alleen maar duurder."
GroenLinks grijpt het debat vandaag aan
om te pleiten voor méér statiegeld; ook op
kleine flesjes. De kans is klein dat die op
roep gehoor vindt. De staatssecretaris heeft
de Tweede Kamer al duidelijk gemaakt dat
ze allerminst met het statiegeldsysteem ge
trouwd is. Het maakt haar niet uit hoe en
door wie petflessen worden ingezameld en
gerecycled, als het maar gebeurt. Haar taak
is slechts om 'de doelen en kaders' vast te
stellen, schreef ze. „Ik ga dus niet over de
aanpak, dat is aan de uitvoerende partijen."
Als over een jaar geen PVC-verpakkingen
meer in de schappen liggen, lijkt de weg
voor het bedrijfsleven dus statiegeldvrij.
U
op de fles
door Annemieke van Dongen
illustratie Mark Reijntjens
Liesbeth van Tongeren,
GroenLinks
