BINNENLAND 7
Elf hoogleraren bundelen de krachten
in Medical Delta: een samenwerking
tussen techniek en gezondheidszorg.
MEDICAL DELTA
DELFT - Terwijl het Nederlands
voetbalelftal zich opmaakt voor
het WK, staat een ander Neder
lands elftal gereed voor een van
de meest opzienbarende presenta
ties uit de Nederlandse weten
schapsgeschiedenis. Elf hooglera
ren leggen vandaag de basis voor
een niet eerder in Nederland ver
toonde samenwerking tussen de
werelden van techniek en gezond
heidszorg. In het project Medical
Delta wordt kennis van de medi
sche faculteiten in Rotterdam en
Leiden samengevoegd met techni
sche knowhow van de Delftse uni
versiteit.
Een van de initiatiefnemers is
Ton van der Steen, hoogleraar in
Rotterdam, Delft en het Chinese
Shenzhen. Hij is natuurkundige
en al acht jaar betrokken bij het
formeren van een groep geleer
den die kijken hoe de techniek
kan bijdragen aan betere zorg.
Hij toont een door hem ontwik
keld, millimeter dun buigzaam
buisje: een katheter. Dat kan via
de lies of de arm* in de kransslag
ader rondom het hart worden in
gebracht en daar opnames maken
van bijvoorbeeld verkalkte delen.
Met behulp van lichtstralen kun
nen in één seconde 4.000 opna
men worden gemaakt. Door deze
precisie kan het apparaatje voor
spellen of er risico is dat vetop
hopingen in de aderen doorschie
ten en een hartaanval veroorza
ken. Door verkalking vernauwde
vaten kunnen tot een te geringe
bloed- en dus zuurstoftoevoer tot
het hart leiden, en ook dat ziet
het apparaatje aankomen.
Dat allerlei medische behandelin
gen sneller en doeltreffender wor
den, is een trend die al even gaan
de is. Met een nieuwe knie of
heup kun je tegenwoordig op de
dag van de operatie al naar huis;
een galblaas wordt verwijderd via
een minuscuul sneetje.
Van der Steen pakt de katheter
op. „Dit kun je alleen maken met
hulp van de beste ingenieurs.
Maar je kunt niet zonder artsen
die zeggen wat nodig en zinnig is.
Die er straks ook mee moeten
werken. Technici en medici moe
ten elkaar dus vinden."
Frank Willem Jansen, hoogleraar
gynaecologie aan het leids Univer
sitair Medisch Centrum, bekleedt
twee leerstoelen minimaal inva-
sieve chirurgie: kijkbuisoperaties
in gewonemensentaal: een in
Delft, een in Leiden. Delftse stu
denten neemt hij mee naar Lei
den, waar ze stage lopen om te
zien wat er gebeurt in bijvoor
beeld de operatiekamer en wat
daar aan techniek bij komt kijken.
Deze studenten worden op de af
deling werktuigbouw geschoold
tot biomechanisch ingenieur, een
techneut die de taal van de dokter
verstaat.
Jansen: „Straks komt er een nieu
we opleiding bij, als ultiem resul
taat van de samenwerking tussen
Rotterdam, Delft en Leiden. Dan
kennen we ook klinisch technolo-
Delftse studenten lopen
stage in Leiden, om te zien
wat er gebeurt in bijvoor
beeld de operatiekamer.
gen, die werken aan hooggespecia
liseerde apparatuur op bijvoor
beeld de intensive care. Een deel
van de opleiding volgen zij aan de
medische faculteiten in Leiden en
Rotterdam. Het techniekdeel
doen ze in Delft.
Het geeft de ingenieur de blik van
de dokter. Dat is soms nodig,
want door de snelheid van techno
logische ontwikkelingen gaat de
toepasbaarheid in de praktijk
soms verloren. De patiëntveilig
heid staat voorop.
„Het kostenaspect speelt ook een
rol", zegt Jansen. „Soms moet de
rem erop, want voordat bewezen
is dat een vernieuwing ook goed
is in de praktijk, kan er al heel
wat geld verkeerd zijn besteed.
Voor iemand met hart voor de
voortschrijdende techniek duurt
het allemaal misschien wat lang,
maar wij artsen werken bij nieu
we technieken al lang in drie fa
sen: eerst uitproberen, dan evalue
ren en dan pas implementeren."
5 vragen over
vallende
ouderen
Er zijn meer ouderen, dus er zijn
ook meer ouderen die ongeluk
ken krijgen. Maar als de cijfers
worden gecorrigeerd voor vergrij
zing, is er nog steeds een forse toe
name (16 procent) van het aantal
ouderen dat uiteindelijk sterft
door een valpartij, constateert
stichting VeiligheidNL in een
onderzoek. Er is vermoedelijk
meer aan de hand.
Vallen is meestal niet direct dode
lijk; slachtoffers overlijden vaak
door complicaties. Heupfracturen
zijn de belangrijkste doodsoor
zaak. Het aandeel daalt wat, maar
nog altijd is 50 procent van de
sterfgevallen daar aan toe te schrij
ven.
Opmerkelijk veel ouderen overlij
den de laatste jaren aan de gevol
gen van hersenletsel na een val
partij, signaleert VeiligheidNL. In
2012 ging het om 605 senioren.
Mensen leven langer, maar wor
den ongezond ouder. Dat kan vol
gens de onderzoekers de stijging
deels verklaren, zeker aangezien
senioren massaal medicijnen ge
bruiken die het risico op vallen
vergroten.
Dan gaat het bijvoorbeeld om kal
meringsmiddelen en middelen
die de bloeddruk verlagen. Veilig
heidNL noemt ook het toegeno
men gebruik van antistollingsmid-
delen als mogelijke verklaring
voor de stijging van het aantal her
senbloedingen na valpartijen.
Aan de andere kant zorgt zo'n me-
De helft van de sterfgeval
len betreft heupfracturen.
Bij bijna een derde is
sprake van hersenletsel.
dicijn er natuurlijk wel voor dat
de kans op een herseninfarct een
stuk kleiner is. Mensen die zulke
medicijnen gebruiken, kunnen
dus maar beter niet vallen.
In de eerste plaats: ouderen moe
ten proberen genoeg te bewegen.
Rust roest. Het Academisch Me
disch Centrum (AMC) in Amster
dam zet gebrek aan beweging bo
venaan het lijstje met oorzaken
van valpartijen.
Wie genoeg beweegt, onder
houdt zijn reflexen, spierkracht
en coördinatie.
Het AMC adviseert verder onder
meer op tijd naar de opticien te
gaan. En opstaan moet je vooral
rustig aan doen: soms worden
mensen duizelig als ze te snel
overeind komen, doordat de herse
nen dan even iets minder zuur
stof krijgen. Ook dat vergroot de
kans op vallen.
Er bestaan speciale oefenpro
gramma's voor valpreventie.
Ouderen leren dan bijvoorbeeld
van een fysiotherapeut hun hou
ding en balans te verbeteren en
werken aan hun spierkracht.
In de medische richtlijn over val
preventie staat dat de kans op suc
ces het grootst is als verschillende
deskundigen een bijdrage leve
ren: medici, fysiotherapeuten, er
gotherapeuten en verpleegkundi
gen kunnen er samen voor zor
gen dat de kans op vallen kleiner
wordt.
VeiligheidNL vindt dat ouderen
die medicijnen gebruiken vaak en
goed gecontroleerd moeten wor
den. De stichting pleit voor meer
onderzoek naar de invloed van an-
tistollingsmiddelen.
DONDERDAG 12 JUNI 2014
Ton van der Steen, hoogleraar in
Rotterdam, Delft en het Chinese
Shenzhen (links) en Frank Willem
Jansen, hoogleraar in Delft en Lei
den. foto's Bram Saeys
In de Aula van TU Delft wordt van
daag academische geschiedenis ge
schreven. Tijdens het MedTech-
West-event worden elf Medical
Delta-hoogleraren tegelijkertijd
geïnstalleerd.
Onder de elf hoogleraren die een
massa-oratie uitspreken, bevinden
zich wis- en natuurkundigen, werk
tuigbouwkundigen, industrieel ont
werpers en een arts, die deze
'Delftse' vakgebieden combineren
met bij voorbeeld cardiologie, ra
diologie, gynaecologie, neurologie
en chirurgie.
Medical Delta weet zich omringd
door politieke kopstukken en gro
te internationale firma's, uit onder
meer de VS, Japan en natuurlijk
Nederland en de rest van Europa.
met blik van dokter
Ingenieur
door Paulus Smits
Het aantal 80-plussers dat sterft
na een valpartij is tussen 2007 en
2012 met een derde toegeno
men: van ruim 1400 tot bijna
2100, blijkt uit CBS-cijfers.
door Ferdinand Vleugel
-| Komt de enorme toename door
de vergrijzing?
Waaraan sterven mensen nadat
ze zijn gevallen?
3 Tien jaar geleden lag dat aantal
met 264 nog beduidend lager.
Hoe valt die toename te verklaren?
4 Hoe kunnen ouderen zelf
voorkomen dat ze vallen?
5 Wat kan de zorg doen?
