i
i
Nationale herdenking Middelburg
ré
SPECTRUM 7
IJL-
Jago
61 Een onbetaemlijke en
met de menschlijkheid
gansch strijdige zaek
twee naaste medewerkers van erfstadhouder
Willem V, onder wie een vooraanstaand lid
van de Raad- en Rekenkamer, direct bij de
slavenhandel betrokken waren. De betrok
kenheid van De Beaufort bij de slavernij is
trouwens niet nieuw. In de jaren zestig inves
teerde hij al in een ander Zeeuws sla
venschip en bezat hij zakelijke belangen in
verschillende Surinaamse plantages.
De correspondentie tussen Johannes Louijs-
sen en De Beaufort verloopt via de Amster
damse makelaar in assurantiën Nicolaas Jan
van Baggen. Bovendien treedt deze op als
tussenpersoon bij het afsluiten van verzeke
ringen voor het Vlissingse slavenschip, waar
voor hij commissies ontvangt. Verder is Van
Baggen betrokken bij de West-Indische han
del en plantageleningen en gaat hij in de ja
ren tachtig van de 18e eeuw een associatie
aan met Herman Albrecht Insinger, grondleg
ger van de huidige Nederlands-Britse bank
Insinger de Beaufort N.V. Zoals de bedrijfs
naam van deze vermogensbeheerder al doet
vermoeden, hebben nazaten van Joachim Fer
dinand de Beaufort daar een bestuurlijke vin
ger in de pap.
De opbrengsten van de twee slavenreizen
van het Vlissingse fregat 'Goed Voornemen'
waren niet hoog, hoewel er volgens Van Bag
gen in zijn schrijven aan De Beaufort nog
wel 'een zoet winsje overschied'.
Dat de afschaffing van de slavenhandel aan
het eind van de 18e eeuw niet hoog op de Ne
derlandse agenda staat, blijft bij tijdgenoten
niet onopgemerkt. Zo vermeldt de tiende
herziene druk van het beroemde koopmans
handboek 'De koophandel van Amsterdam
en andere Nederlandsche steden' uit 1801,
dat terwijl het hoogste Nederlandse bestuurs
college nieuwe stimuleringsmaatregelen
voor de slavenhandel opstelde, de mensen
handel elders in Europa als 'een onbetaem
lijke en met de menschlijkheid gansch strij
dige zaek' werd beschouwd.
Liepen er dan helemaal geen tegenstanders
van de slavenhandel in Nederland rond?
Toch wel. Betje Wolff, de in Vlissingen gebo
ren schrijfster met sterke patriottische sym
pathieën, behoort bijvoorbeeld tot de aboli-
tionistische beweging. In 1790 vertaalt zij
een tweedelig boek tegen de slavernij van de
Franse predikant Benjamin Frossard in het
Nederlands. Haar afkeer van 'slavenkoopers'
is zelfs zo groot dat zij enkele jaren later wei
gert om haar geboortestad te bezoeken. Toch
delen niet al haar patriottische geloofsgeno
ten haar verlichte opvattingen. De Amster-
damse makelaar in assurantiën Johannes
Goldberg, collega van de eerder genoemde
Van Baggen, verzekert in die jaren Vlissingse
slavenschepen. Kennelijk is Wolff daarvan
niet op de hoogte, want in 1799 schrijft zij
hem vleiende woorden en is blij hem te ken
nen. Goldberg, een uitgesproken patriot, is
op dat moment provinciaal bestuurder van
Holland en eerste 'Agent van de Nationale
Oeconomie'. Daarna klimt hij op tot lid van
de Staatsraad en gevolmachtigd minister in
Berlijn. Na 1814 zet hij zijn politieke carrière
voort als directeur-generaal van het ministe
rie van Koophandel en Koloniën en als lid
van de Raad van State. Ook andere patriotti
sche bestuurders kunnen niet bepaald onder
de abolitionisten worden geschaard. Een
man als Rutger Jan Schimmelpennick, burge
meester van Amsterdam en latere raadpen
sionaris van de Nederlanden in de Ba
taafs-Franse tijd, had zelf grote zakelijke be
langen in Amerika en was een tegenstander
van afschaffing van de slavenhandel.
Hoewel het politieke landschap aan het be
gin van de 19e eeuw sterk gekleurd was en
de standpunten uiteenliepen, bestond er gro
te consensus over het belang van de slaven
handel. We mogen gerust stellen dat als de
Engelsen de teruggave van genomen Neder
landse koloniën in 1814 niet hadden gekop
peld aan de afschaffing van de Nederlandse
slavenhandel, waarmee zij Koning Willem I
de duimschroeven aandraaiden, hij het Ko
ninklijk Besluit om de mensenhandel aan
zijn onderdanen te verbieden op 15 juni 1814
niet had uitgevaardigd.
De nationale herdenking van de afschaffing van
de slavernij wordt zaterdag 14 juni in Middel
burg gehouden. Minister Ronald Plasterk van
Binnenlandse Zaken is gastspreker. Ook de
Canadese schrijver Lawrence Hill, die in 2012
wereldfaam vergaarde met Het Negerboek, houdt een lezing.
Zaterdag 14 juni is het op één dag na precies tweehonderd
jaar geleden dat de slavenhandel bij Koninklijk Besluit van
15 juni 1814 werd verboden. Vorig jaar werd in Amsterdam
de afschaffing van de slavernij in 1863 herdacht. Middelburg
neemt nu het stokje over met de herdenking van het verbod
op de slavenhandel, een halve eeuw eerder. Zeeland speelde
met de handelssteden Middelburg, Veere en Vlissingen een
belangrijke rol in de Nederlandse slavenhandel.
De herdenking vindt plaats in de Nieuwe Kerk in Middel
burg. Het programma begint om 11.10 uur. Commissaris van
de Koning Han Polman opent de bijeenkomst. Daarna voert
minister Plasterk het woord. De Amsterdamse wethouder
Andrée van Es en Joyce Overdijk-Francis van het Nationaal
Instituut Nederlands Slavernijverleden en Erfenis blikken te
rug op het herdenkingsjaar 2013 in Amsterdam. Na de lezing
van Lawrence Hill heeft burgemeester Harald Bergmann
van Middelburg het slotwoord. Met een vlaggenceremonie
op het Abdijplein wordt de herdenking afgesloten.
In aanloop naar de officiële herdenking wordt vrijdag 13 juni
een symposium over allerlei aspecten van de slavenhandel
gehouden. De middag vol lezingen begint om 13.00 uur in
de Zeeuwse Bibliotheek in Middelburg. Sprekers: Gert Oost-
indie van de Universiteit Leiden, maritiem historicus Ruud
Paesie, Ad Tramper van het gemeentearchief Vlissingen,
Henk den Heijer en Karwan Fatah Black van de Universiteit
Leiden en Dienke Hondius van de Vrije Universiteit Amster
dam. Zij laten hun licht schijnen over het economisch be
lang van de slavenhandel, de Middelburgsche Commercie
Compagnie, het belang van Afrika en de West, de beman
ning op de schepen en materieel erfgoed op Walcheren.
Wie wil deelnemen aan de studiemiddag, kan zich opgeven
via wchzeeland@gmail.com.
ZATERDAG 7 JUNI 2014
Vervoer van slaven naar een slavenschip
voor de kust van Afrika.
&&J9»J3K
i
Johannes Goldberg
Ruud Paesie is maritiem historicus in Middelburg
