laatste keer
zagen'
'Dat was de
dat we Lion
Vaak gingen meerdere klassen op één schoolfoto
Kiek noe!
34 SCHOUWEN-DUIVELAND
Wim en Helma Wondergem-Rotte uit
Kruiningen bezitten memoires van David
Polak, de broer van Lion.
MlDDELBURC - Lion Polak heeft ze
nooit gekend. Toen Helma Rotte
werd geboren in november 1945
was Lion net een halfjaar dood;
vermoord door Nederlandse
SS'ers van het Commando Pie-
ters. Maar Lions broer David ken
de ze wel. „Hij was een goede
vriend van mijn moeder. Ik ben
met mijn man bij hem op bezoek
geweest in Amerika in 2002. Hij
heeft ons toen zijn memoires ge
geven."
Na het verhaal over een boek
over het Commando Pieters en
de moord op Lion Polak die daar
in beschreven wordt, in de PZC
van vrijdag 2 mei, belt Helma
Wondergem-Rotte de redactie. In
de stamboom van de familie Po
lak bij het artikel ontbreekt de
sterfdatum van David. Zij kent
die wel: „Dat is 5 maart 2004."
Ze wil nog een 'foutje' rechtzet
ten. In het boek over het Com
mando Pieters en dus in het arti
kel staat dat een medegevangene
van Lion hem na de bevrijding in
het water bij Loosdrecht heeft ge
vonden. „Dat klopt niet. David
schrijft in zijn eigen boek dat hij
zijn broer heeft gevonden, in het
water onder een steiger. Het was
verschrikkelijk en hij durfde het
zijn ouders niet te vertellen."
De band tussen haar familie en
de familie Polak is hecht en bij
zonder - zowel van moeders- als
van vaderszijde. Die ontstond in
de oorlog, toen het huis en gara
gebedrijf van opa Sukkel - de va
der van Helma's moeder - aan de
Brakstraat in Middelburg werd ka
potgeschoten. Hij trok met zijn
gezin in een leegstaand huis aan
de Rouaansekaai 27; het huis van
Mauritz, Clara, Lion en David Po
lak. Zij waren naar Frankrijk ge
vlucht. Omdat ze hun einddoel
Engeland niet konden bereiken
en ze berichten ontvingen dat
het in Nederland weer rustig
was, keerde de familie Polak te
rug naar Middelburg.
„Toen bleken mijn grootouders
in hun huis te zitten. 'Ons huis is
groot genoeg, dus blijf maar, wij
gaan wel in het souterrain', zei
Mauritz Polak", vertelt Helma.
Na de oorlog bleven de families
Polak en Sukkel elkaar bezoeken.
„Mijn moeder ging veel met Da
vid om en hij noemde haar zijn
grote zus. Ze was acht jaar
ouder." In haar herinnering
kwam Helma vaak op zondag bij
oom Mauritz en tante Clara, zo
als ze de ouders van Lion en Da
vid noemde. „Toen ik tien was
kreeg ik van tante Clara het zegel
ringetje van Lion. Het ging kapot
toen David me weer eens, zoals
hij altijd deed, een stevige hand
gaf. Het moest gerepareerd wor
den, maar ik heb het nooit meer
gezien. Dat vind ik heel erg. Het
was het ringetje van Lion!"
Haar moeder huwde met de Mid
delburgse bakker Rotte. Ook zij
raakten hun huis kwijt in de oor
log, maar de bakkerij bleef ge
spaard, vertelt Helma. „Mijn va
der heeft op de meelzolder de
thorarollen uit de synagoge ver
stopt. Zo hebben ze de oorlog
doorstaan."
Mauritz en Clara Polak zijn na de
oorlog naar de Verenigde Staten
verhuisd. David is hen gevolgd, te
ruggekomen naar Europa en uit
eindelijk definitief geëmigreerd.
In zijn memoires schrijft hij trots
over de dag dat hij Amerikaans
staatsburger werd, 24 september
1999. „Hij kwam regelmatig op be
zoek in Nederland. En dan moest
hij altijd even langs mijn moe
der." Zij woont nu in het verzor
gingshuis in Weyevliet in Vlissin-
gen. Helma: „Een foto van haar
en haar zus en David en Lion
hangt nog altijd boven haar bed."
David overleed twee jaar nadat
Helma en haar Wim Wondergem
hem hadden bezocht, en een jaar
nadat ze met hem op de invasie-
stranden in Normandië waren ge
weest. „Hij was een steengoeie
vent, met veel humor. En tegelij
kertijd overgevoelig. Hij was vlug
aangedaan. Dat heeft met de oor
log te maken", vertelt Wim.
deur open en zeiden dat hij eruit
moest komen. De andere drie solda
ten doorzochten alles, maar vonden
niet wat ze zochten. Radio, typema
chine, papier en voltooide nieuwsbul
letins waren verstopt achter een hou
ten wand van de boot. Lion werd ge
arresteerd en de SS'ers namen hem
mee. Toen Lion vertrok, waren zijn
laatste woorden: 'Mijnheer en me
vrouw Dijkstra (mijn ouders), be
dankt voor alles wat u voor mij hebt
gedaan!' Dat was de laatste keer dat
we Lion in leven zagen. Tien minu
ten nadat de SS weg was, pakten we
onze fietsen en verlieten de woon
boot, zonder iets mee te nemen.
Dan rijst bij mij de vraag: wat zou
er gebeurd zijn als we op de boot wa
ren gebleven? Mensen uit Loosdrecht
hebben ons na de oorlog verteld dat
de SS'ers ons kwamen zoeken een
paar uur nadat we waren vertrok
ken.
Dat blijkt uit de memoires van Da
vid Polak. Zo werd Lion opgepakt:
En zo gebeurde het op een zondag
morgen halverwege april 1945 toen
we zaten te ontbijten, dat vier SS-sol-
daten onze boot op stormden en zij
binnen vroegen naar 'Verkade'. Daar
door wisten we meteen wie Lion had
verraden. We hadden de SS'ers te
laat aan boord zien komen. Lion
sprong in een kast, maar dat moeten
ze hebben gezien, want ze deden de
Op deze foto is duidelijk de boog
te zien met de naam Christelijke
school voor L. en U. L. O (school
voor Lager en Uitgebreid Lager
Onderwijs). Op de plek waar dit
gebouw ooit stond is nu de Johan
Louis de longeschool. Wie er op
de foto staan weet Bep Quant niet
en wanneer de opname werd ge
maakt is evenmin niet bekend.
Het grote aantal kinderen op de
foto duidt volgens Quant - die
zelf ruim veertig jaar voor de klas
stond - op een schoolfoto met
daarop meerdere klassen. „Dat ge
beurde in die tijd wel vaker", al-
Klassenfoto's van
Schouwen -Duiveland
uwtc.pzr. nt/'kit'knw
dus Quant. ,Dat was goedkoper
voor de ouders, want van sommi
ge gezinnen zaten er vaak meerde
re kinderen tegelijkertijd op
school. Door één foto van meerde
re klassen tegelijk te maken bleef
het betaalbaar."
Wie weet namen van kinderen
op de foto of heeft herinneringen
aan de christelijke lagere school
aan het Vrije? Mail naar
Kieknoe@gmail.com. Oude
schoolfoto's - liefst inclusief ver
haal - zijn ook meer dan welkom
bij de redactie van kieknoe.
vond zijn broer Lion
'David
door Maurits Sep
Wim Wondergem, Bep Rotte-Sukkel en Helma Wondergem-Rotte bekijken het boek dat David Polak schreef over
zijn leven en over de moord op zijn broer Lion in april 1945. foto Lex de Meester
MlDDELBURC - Dat de Nederlandse
SS'ers van het Commando Pieters
Lion Polak een keer op het spoor
zouden komen was een kwestie
van tijd. De woonboot waarop Lion
met zijn ouders en broer David zat
ondergedoken, lag maar twee mijl
verwijderd van Het Witte Huis, het
hotel-restaurant waar het comman
do zijn gruweldaden uitvoerde.
^IrtAr Dint 1/loomtnr
door Piet Kleemans
ZlERlKZEE - In Kieknoe deze week
een fraaie opname uit de collectie
van Kieknoe-lezeres Bep Quant uit
Zierikzee. Kinderen - waarschijnlijk
van meerdere klassen - van de
christelijke lagere school aan het
Vrije poseren voor de Anefo-foto-
graaf.
Meer schoolfoto's
www.pzc.nl/kieknoe
■jafbMMMNMta
