Naar
welke
klinieken
gaan de
tbs'ers?
VERDIEPING 11
De patiënten van Ol-
denkotte die overge
plaatst moesten wor
den, zijn door klinie
ken in het hele land
overgenomen.
RESOCIALISATIE TBS'ER
IN VIJF STAPPEN
Van de 127 patiënten die Ol-
denkotte medio vorig jaar
nog had, zijn er inmiddels
82 vertrokken (stand per 13
mei 2014). Daarvan zijn 34
patiënten in een nieuwe behandelfase
buiten de kliniek terecht gekomen via
transmuraal verlof (11), proefVerlof (2) of
voorwaardelijke beëindiging van de tbs
(21). De rest, 48 patiënten, is naar andere
klinieken in het land overgeplaatst. De
Pompekliniek in Nijmegen, Oostvaar-
derskliniek in Almere en Rooyse Wissel
in Oostrum blijken de 'grootafnemers'
van Oldenkotte. „Uiteraard moeten we
wel uitgebreid met de andere kliniek
overleggen over zo'n overplaatsing. Toen
onlangs De Rooyse Wissel onder vuur
lag vanwege een aantal incidenten, zei
den onze patiënten: 'oh jeemoet ik
daar naartoe?' We hebben de cliënten
die daar naartoe zijn gegaan, bewust alle
maal bezocht en telefonisch contact met
hen gehouden", aldus directeur Nijhuis.
In Oldenkotte zaten ook patiënten die er
soms al meer dan tien jaar woonden.
„Voor hen is de zorg leidend, pas daarna
kijk je naar eventueel noodzakelijke be
veiliging. We hebben een vrouwelijke
cliënt gehad die hier al jaren was en die
uiteindelijk naar Eindhoven is overge
plaatst. Dat probeer je dan zo zorgvuldig
mogelijk te doen. Uiteindelijk zijn zelfs
de dieren die ze verzorgde, meever
huisd, inclusief haar lievelingskonijn."
De overgebleven populatie in Oldenkot
te bestaat vooral uit patiënten die nog
vanuit deze kliniek hun onbegeleid ver
lof aanvragen en willen uitoefenen. Nij
huis: „Uiteindelijk zullen ook zij naar
een andere plek moeten, misschien wel
dichter bij de bewoonde wereld. Hun
verlofaanvraag en de risicotaxatie daar
van moeten in de nieuwe kliniek op
nieuw bekeken worden. Wij proberen
wel afspraken te maken dat die herbeoor
deling dan versneld kan plaatsvinden."
De personele leegloop blijft ook door
gaan. Per 1 juli zullen 130 van de 275 me
dewerkers vertrokken zijn via een ver-
trekregeling. Bedoeling is dat 120 Olden-
kotte-medewerkers na 1 januari 2015
hun baan houden en aan de slag gaan in
nieuwe voorzieningen voor lichtere fo
rensische zorg die nog voor Overijssel
en Gelderland opgezet moeten worden.
Welke herbestemming Oldenkotte
krijgt, wordt binnen een aantal maan
den duidelijk. Onlangs zijn er tientallen
ideeën voor het pand ingediend, waaron
der plannen om van de kliniek een biolo
gische kwekerij, een trainingscentrum
voor veiligheidsdiensten een drone cen
trum of een cybercentrum voor hackers
te maken.
e krimp van de tbs-sector
gaat nog weieven door, voor
spelt de directeur. Als het aan
staatssecretaris Teeven ligt,
gaat de gemiddelde behan-
delduur van tbs'ers terug van meer dan ne
gen jaar nu naar acht jaar.
Het aantal tbs'ers loopt al jaren terug van
wege het 'levenslang' imago en omdat er
minder tbs-waardige delicten worden ge
pleegd. Het is een van de redenen waarom
het kabinet minder klinieken wil.
De directeur van Oldenkotte bespeurt een
tegenstrijdigheid in het huidige beleid.
Door incidenten met tbs'ers die op verlof
waren, zijn de regels afgelopen jaren alleen
maar strenger geworden. „Daarom zijn kli
nieken juist terughoudender geworden
met verlof en nieuwe stappen in de behan
deling. Ze zijn erg geschrokken dat ieder in
cident breed uitgemeten wordt en ook van
de reactie van de politiek daarop. Op het
moment dat je angstig bent, neemt de snel
heid af. En dat is misschien wel het grote
verschil met ons nu. Op het moment dat je
gaat sluiten, is het effect van de consequen
ties als er iets mis gaat, kleiner. Je bent min
der terughoudend dan voorheen en voelt
relatieve vrijheid om trajecten die afgerond
moeten worden, in goede samenspraak
met de patiënt, de advocaat en justitie opti
maal in te vullen. We hebben absoluut het
gevoel dat de uitstroom van patiënten nu
verantwoord verloopt."
Nijhuis' belangrijkste taak nu is naar eigen
zeggen Oldenkotte 'op een zo zorgvuldige
manier af te bouwen'. Of sluiting daadwer
kelijk een besparing oplevert? De directeur
rekent voor dat het sociaal plan en de zoge
heten 'frictiekosten' die bij de sluiting ko
men kijken, alleen al 17 miljoen euro bedra
gen. Daarnaast kost de ontvangst van cliën
ten in andere klinieken en het feit dat hun
behandeling daar vertraging kan oplopen,
ook geld. „Als je dat kapitaliseert, gaat het
ook miljoenen extra kosten."
Het huidige systeem is volgens Nijhuis ge
maakt om ieder risico uit te bannen. Bevei
ligingsniveaus zijn de afgelopen jaren al
leen maar opgeschroefd. De directeur van
de kliniek heeft daar zijn bedenkingen bij.
„Soms is een patiënt meer gebaat bij een
minder hoog beveiligingsniveau. Ik heb
hier patiënten gehad en nog zitten die voor
al tot rust moeten komen en voor wie dit
soort veiligheidsmaatregelen eigenlijk hele
maal niet nodig is. Het beeld van tbs wordt
alleen maar gedomineerd door uitspraken
over risico's, terwijl een risicoloze samenle
ving niet bestaat. Risico's horen ook bij
een behandeling. Je moet er alleen wel ver
antwoord mee omgaan."
handeling van tbs'ers te versnellen. Ook is
de drempel om patiënten op transmuraal
verlof te sturen, voor Oldenkotte verlaagd
door de komst van een daarin gespeciali
seerde instelling in de buurt. Nijhuis: „Wij
zijn de laatste jaren sowieso een kliniek ge
weest die eerder leidend dan volgend was
wat betreft een efficiënte behandelduur.
De tijd die er is om nog richting resocialisa
tie te gaan, is door de sluiting wel korter ge
worden, dus dat heeft wat betreft de laatste
behandelfase inderdaad invloed gehad.
Maar aan de andere kant zie je ook dat rech
ters de laatste jaren een tbs-behandeling
eerder als afgerond beschouwen."
ZATERDAG 24 MEI 2014
I foto's Cees Elzenga HH
De eerste fase van terugkeer
in de samenleving bestaat uit
begeleid verlof. De tbs'er be
geeft zich onder begeleiding
van personeel korte tijd bui
ten de kliniek.
Als het begeleid verlof goed
is gegaan, mag een patiënt
meer dagen met onbegeleid
verlof.
Bij een probleemloos onbege
leid verlof kan de volgende
stap van de resocialisatie wor
den gezet: transmuraal ver
lof. Dit houdt doorgaans ver
blijf buiten de beveiligde zo
ne van de kliniek in, in een
zelfstandige woning of bij
voorbeeld een instelling voor
beschermd wonen.
Als de patiënt deze derde fa
se goed heeft doorlopen, kan
de kliniek proefverlof aanvra
gen. Het is een vergevorderd
stadium in het resocialisatie-
proces: de tbs-gestelde
woont dan doorgaans zelf
standig. De kliniek is nog ver
antwoordelijk voor de pa
tiënt, maar de reclassering
houdt toezicht.
De tbs-kliniek adviseert na
deze fases aan de rechter of
een tbs'er klaar is voor volle
dige terugkeer in de maat
schappij. De rechter beslist
daar onafhankelijk over.
Sinds 2013 kan tbs met
dwangverpleging pas volle
dig beëindigd worden als een
patient minstens een jaar
zonder problemen voorwaar
delijk vrij is geweest.
