BUITEN 7
Van alle vogelsoorten rond de Noordzee behoren de sterns tot de
weinige soorten die slechts één prooivis tegelijk en goed zichtbaar in de
snavel naar de partner of het kuiken brengen. Is dat handig? Het lijkt
vragen om problemen, want voor een gratis maaltijd zijn er altijd kapers
op de kust. Dat begint al onderweg, maar hoe dichter bij huis, hoe
drukker het wordt. Hoe slagen de sterns er in de lastige klip van kapers
te ontwijken? Per dag moeten er tenslotte voldoende prooien gevoerd
worden, plus dat de oudervogels ook om beurten zelf moeten eten.
1
Veel onderzoek
naar langeafstand-
vliegers gebeurt te
genwoordig met
radiozenders. Het
grote voordeel is
dat je ze nog mooi
kunt volgen als ze al lang uit
het zicht verdwenen zijn.
Dwergsterns vliegen vaak niet
verder dan twee kilometer rond
de broedplaats, meestal korter.
En een afstand die we met een
gewone verrekijker nog net kun
nen volgen.
Net als grote sterns zijn dwerg
sterns in hoofdzaak afhankelijk
van twee prooisoorten: vroeg in
het seizoen voornamelijk de
zandspiering en vanaf eind mei
de haring. Rond de Hoge Platen
is de jonge zandspiering een
paar jaar schaars geweest, maar
in 2013 was ze vanaf eind mei ui
terst talrijk. In gemiddeld acht
seconden doken ze naar een
prooi en acht van de tien dui
ken waren raak. Tegen de tijd
dat de nestplaats wordt betrok
ken, neemt het mannetje de foe
rage voor beiden voor z'n reke
ning. Dwergsterns maken afwe
gingen en slimme keuzes. Het
mannetje vangt de dunne zand
spiering in no time en eet die
zelf op. Naar de vette haring
zoeken ze langer en die is voor
de partner, die duizend meter
verderop wacht.
Dwergsterns nestelen onopval
lend, bij voorkeur op verder
weg gelegen en geïsoleerde
plaatsen, zodat de prooien zel
den gestolen worden en ook
daadwerkelijk bij de kuikens te
recht komen. Visdiefjes, die
hun naam eer aan doen, neste
len wel eens in hun gezelschap,
maar dan zijn de dwergsterns
meestal snel vertrokken.
Laten we eens aannemen dat de
grote sterns in hoqfdlijnen de
zelfde afwegingen maken als
dwergsterns, ook al prefereren
ze een ander habitat. Als de vis
talrijk binnen het vliegbereik
zwemt, slagen ze er in om in
korte tijd een prooi te bemachti
gen. In zulke jaren hebben ze
meer tijd over en kunnen ze uit
een ruimere selectie van broed
gebieden een keuze te maken.
Ze zullen het veiligste gebied
kiezen, bekeken met sternen
ogen natuurlijk. Eilanden, dus.
Daar treffen ze slechts verwan
te soorten aan, zoals kokmeeu
wen en zwartkopmeeuwen, en
dat heeft weer als voordeel dat
ze opgaan in de massa. Maar elk
voordeel heeft z'n nadeel. De
prijs die ze voor deze keuze
moeten betalen, is niet gering.
Vanuit een observatiehut heb ik
waargenomen dat op sommige
dagen 60 procent van de aange
leverde prooivissen werd gesto
len door de meeuwen. En als
we ons dan realiseren dat in de
uren dat de wind meer dan 5
Beaufort is, de aanvoer met vis
gemiddeld met 50 procent
daalt, dan zijn er veel ouders
die deze strijd niet volhouden.
Het kuiken wordt alleen gelaten
omdat beide ouders tegelijk
gaan vissen, het verkommert en
predatie is de genadeklap. Net
als voor veel andere soorten
maakt de grote stern afwegin
gen, gevolgd door de best denk
bare keuze, steeds om het na
deel van de keuze te minimali
seren. Het is letterlijk een zoek
tocht.
Zoals vaak wordt de vogellogica
pas duidelijk als je op een syste
matische manier waarneemt en
registreert. Op de Hoge Platen
worden jaarlijks de broedcon-
centraties van de verschillende
soorten in kaart gebracht en
wordt eens per tien dagen ge
teld. En wat blijkt? De eerste
groep sterns sluit zich helemaal
volgens de verwachtingen van
hun persoonlijke veiligheid aan
bij de meeuwen - ze gaan op in
de massa - en vervolgens maakt
iedere volgende groep een
sprong van honderd meter ver
derop, dit om het nadeel - de
viskaap - zo veel mogelijk te
ontlopen. Nog steeds een beetje
voordeel, maar ook een beetje
minder nadeel.
En in jaren dat de visroof echt
te groot wordt, zijn ze opeens
helemaal vertrokken om pas na
jaren terug te keren. Intussen
betrekken ze een andere locatie.
Het is aan ons om te zorgen dat
die keuzemogelijkheid er is en
dat ze ook ooit weer kunnen te
rugkeren op de vertrouwde ba
sis.
WOENSDAG 21 MEI 2014
door René Beijersbergen foto's Chiel Jacobusse
Mi
De gelegenheid maakt de dief
Grote stern met prooivis.
ialillg
