i
BIRK
Hoe liefde
langzaam
wurgen kan
i
DIZZIE 15
De Gouden Strop
wordt aangehaald
'Donderdagskinderen'
is een verademing
Herman Koch steekt ook
de draak met zichzelf
had kunnen gébeuren
derszins een beleving bij." Nu klinkt het
alsof Petterson het allemaal zo heeft uitge
dacht. „Zo werkt het dus niet, niet bij mij."
Hoe dan wel?
„Ik plan niets. Ik houd helemaal niet van
plannen, ook in mijn privéleven niet. Ik
denk niets van tevoren uit. Het enige idee
dat ik had, was: ik schrijf over één man, het
verhaal duurt één dag en ik schrijf in de te
genwoordige tijd. Voordat ik het wist, had
ik drie stemmen die het verhaal vertelden,
zat er wel veertig jaar tijdverschil in en
schreef ik in de verleden tijd."
Hij verwijst naar de roman die hem wereld
beroemd maakte: Paarden stelen. Petterson
kreeg er de IMPAC Dublin Literary Award
voor, een prijs van liefst 100.000 euro. Dat
jaar stonden op de shortlist ook romans
van Salman Rushdie, Cormac McCarthy,
Julian Barnes en J.M. Coetzee. „Bizar." Zijn
naam was gevestigd.
„Bij Paarden stelen reageren mensen ver
baasd wanneer ik zeg dat ik geen idee had
dat ik over de Tweede Wereldoorlog zou
schrijven. Ik werkte aan een roman over
een vader en een zoon die gelukkig waren
samen. Niet eerder had ik geschreven over
geluk. Maar toen moest er wrijving in, een
conflict. Fictie kan niet zonder. De vader
en zoon komen een jongen tegen, die ze
niet in de ogen durven te kijken - weer
gaat het om een blik. Daar zat iets fout.
Het was 1948. Ik schrok. Drie jaar na de oor
log, daar zou de kern van het probleem te
vinden zijn. En zo marcheerde de oorlog
mijn boek binnen.
„Het leek me niks, want dat zou kunnen
betekenen dat ik research moest doen en
daar houd ik niet van. Als ik een plan had
gehad, had ik dat boek nooit geschreven."
In 'Twee wegen'zit de wrijving in de ontmoe
ting van Jim en Tommy.
„Een vriend van mij ging vaak vissen, 's
Nachts reed hij naar een brug om daar te
vissen in het ochtendgloren. Een mooi
beeld. Om zeven uur komen de forensen.
Er stopt een Mercedes. Het raampje gaat
omlaag en een stem zegt: 'Als dat Jim niet
is'. Mannen, vijftigers. Daar moest iets ge
beurd zijn. Tommy rijdt weg in zijn auto,
de visser Jim krijgt een paniekaanval. Waar
om heeft Jim die aanval? Het boek is daar
het antwoord op."
De roman gaat behalve over vriendschap
ook over gebroken gezinnen. Over een va
der die extreem agressiefis naar zijn kinde
ren toe. Over liefde ook, loyaliteit, de ver
houding tussen broers en zussen. Petter-
son bedenkt het letterlijk aan zijn schrijfta
fel.
„Het begon bij het verhaal van mijn vriend
die ging vissen. Verder heb ik er geen herin
neringen ingestopt. Het is niet interessant
te schrijven over wat is gebeurd, maar over
wat had kunnen gebeuren. Het gaat ner
gens over mij. Als ik 'ik' schrijf, ben ik het
onderaan de pagina zelf al niet meer. Ik be
denk liever alles. Geduld is belangrijk, ik
weet dat het hele ding zich dan voor mij
zal openen. Dat gebeurde hier. Hun jeugd
samen, hun vriendschap. Het misbruik van
de vader. De agressie. Het zwijgen."
En gaat het dan snel?
„Nee. Ik werk zin na zin. Maar dan ook
echt. Raymond Carver zei ooit: 'Smijt het
gewoon op papier en werk het dan bij'. Car
ver is een groot voorbeeld, maar dat kan ik
niet. Ik kan pas verder wanneer een zin per
fect is. Pas dan kan er een volgende komen.
Verder weet ik niets, niets van het verhaal.
Hoe verder ik kom, hoe minder kanten ik
op kan. Ik kon Jim onmogelijk na vijftig pa
gina's naar Washington sturen. Dat zou
buiten het concept vallen, ook al is er geen
concept. Maar wat blijft, is dat terwijl ik
schrijf ik geen idee heb wat er op de volgen
de pagina gebeurt. Een mysterie."
Kinderboekenschrijver,
theatermaker, dichter.
En nu ook romanschrij
ver. Met Birk maakt Jaap
Robben (1984) zijn literaire de
buut. En hoe.
Michael woont met zijn ouders
op een afgelegen eiland,
ergens in de Noordelijke
Atlantische Oceaan. Drie
huizen staan er. Het huis
waar de jonge Michael
met zijn vader Birk en
moeder Dora woont.
Dichtbij woont Karl, een
visser die zijn vangst ver
scheept naar 'Vrouwen-
stad' op het naburige ei
land. Het huis van Pernil-
le Augusta is sinds haar
dood in verval. Iedere
twee weken komt de boot
met levensmiddelen aan,
een vers boodschappen
lijstje gaat mee terug. Het
leven kabbelt in een niet
onaangenaam ritme. Tot
de noodlottige dag waar
op Birk de zee induikt om
de voetbal van zijn zoon
tje te redden. Hij komt nooit
meer boven. Hoe is het om op te
groeien met een moeder die verlo
ren is zonder man aan haar zijde?
Hoe mis kan het gaan als een
kind geen andere voorbeelden
heeft dan een buurman die vrou
wen als enige vorm van vertier
heeft? Je voelt dat Michaels loyali
teit aan zijn moeder groeit met de
tijd. Langzaam wordt Dora vreem
der, gekker. Michael ziet het niet,
hij weet niet anders. Hij wil zijn
moeder Dora tevreden houden en
gaat daarin steeds een stapje ver
der. Je zou als lezer willen roepen:
'Je kunt ook weggaan, kind. Je
bent nu oud genoeg'.
Een eiland - de barre omgeving -
is het decor van de eenzaamheid.
Prachtig hoe Jaap Robben in beel
dende taal het verhaal van Mi
chael en zijn moeder spiegelt in
de meeuw met haar jong die de
slaapkamer van het lege huis als
kraamkamer heeft gekozen. Mi
chael weekt het meeuwenjong
langzaam los van zijn moeder, in
de hoop een dierenvriend te kwe
ken. Ook de moedermeeuw laat
haar kind niet los.
Dat Jaap Robben mooie zinnen
kan schrijven, wisten we al. Hij
kreeg voor Als iemand ooit mijn bot
jes vindt vorig jaar een Zilveren
Griffel. Maar dat hij, Als alle gren
zen van de taal die door kinderen
begrepen kan worden wegvalt, zo
weet te raken met een fascine
rend verhaal over verstikkende
liefde, mag luid worden geroepen.
Een aanwinst.
VRIJDAG 16 MEI 2014
THRILLERPRIJS
Patrick Conrad, Corine Hartman, Donald
Nolet, Tomas Ross en Esther Verhoef zijn
nog in de race voor de Gouden Strop
2014. In de Nacht van het Spannende
Boek (29 mei) wordt de winnaar bekend.
Juni staat in het teken van de thriller.
NICCI
FRENCH
RECENSIE
Het vierde deel van de Frieda Klein-serie
is een soepel geschreven thriller zonder
poespas. Laat dat maar aan het ervaren
schrijversduo Nicci French over. Een vera
deming, oordeelt recensent Alice Plek-
kenpol op dizzie.nl.
WAAR GAAT DIT EIGENLIJK OVER?
Hij steekt de draak met iedereen. Inclu
sief zichzelf. Is Herman Koch als schrijver
groter dan de grote M(ulisch)? Waar gaat
zijn nieuwe boek Geachte heer M. eigenlijk
over? Herman Koch vertelt het aan Mar-
jon Kok in een filmpje op de site.
DEBUUT
I Schrijver Per Petterson: „Ik houd helemaal niet van plannen." foto Ceraint Lewis
sterven met een blik
JAAP ROBBEN
Birk
Jaap Robben
256 blz.
19,95 (gebonden)
De Geus
Recenseer
Birk zelf of
blog erover
op Dizzie.nl
door Marjon Kok
