Minister Frans
Timmermans
(PvdA) begrijpt
de kritiek op de
EU. Maar eruit
stappen is voor
hem geen optie.
„Alsof je de deur
van een huis
openmaakt en
heel hard verdom
me naar binnen
roept, en weer
vertrekt. Daarna
sta je buiten in
de kou."
'In het EP
zou ik niet
op mijn
plek zijn'
10 VERDIEPING
FRANS TIMMERMANS
Kom bij Frans Timmer
mans niet aan met ver
halen over de kosten
van Brussel. Het verhuis-
circus, de hoge ambtena
rensalarissen en royale
vergoedingen voor parle
mentariërs mogen veel kiezers dan een
doorn in het oog zijn, de PvdA-minister
van Buitenlandse Zaken pareert reso
luut: „Wat zouden de kosten zijn voor
ons allemaal als de instabiliteit van Oek
raïne nu aan de Pools-Duitse grens zou
plaatsvinden? Wat zou het kosten als het
bedrijfsleven steeds munten moet blij
ven omwisselen? Of als de gulden te
duur werd voor andere landen en we
daardoor de hele exportmarkt zouden
verliezen. Wat zouden daar de kosten
van zijn? Daar hebben we het niet over."
Dit pro-Europese geluid voert niet bepaald
de boventoon in de campagne. Wat is er
misgegaan?
„Partijen zijn in het verleden doof ge
weest voor wat er in Europa niet goed
gaat. Men zei altijd: het saldo is positief
dus we hebben het alleen maar over din
gen die positief zijn. Dat werkt niet. Dan
voelen mensen zich niet gehoord. Er zijn
dingen mis in Europa en die moeten we
fiksen. Want we kunnen niet zonder Eu
ropa. De discussie van de middenpar
tijen gaat daar nu over: wat is er precies
mis en wat moeten we repareren?"
Lukt dat 'fiksen'dan wel? Dit kabinet wil
de een eind maken aan onnodige Brusselse
regelszoals de subsidies voor schoolmelk en
-fruit. Een week later stemt Nederland ge
woon in met een landbouwdeal, waar juist
meer geld voor schoolmelk en -fruit in zit.
Dat is toch onnavolgbaar?
„Ik begrijp heel goed dat mensen dan
denken: als we dat niet willen, waarom
gebeurt het dan toch? Maar het is net als
in een gezin: als de meerderheid iets an
ders wil dan jij, dan voeg je je daar in.
Waarom durven we dat niet gewoon te
zeggen? Het is geven en nemen. Je krijgt
soms gelijk en soms niet."
Het wantrouwen heerst al jaren. Hoe kan
dat zo lang aanhouden, als de Europese
Unie ons volgens u zoveel brengt?
„We zitten in het staartje van de ergste
economische crisis sinds de jaren '30.
Mensen denken dat we op onszelf ge
makkelijker en beter door de crisis zou
den zijn gekomen. We hebben onder
schat wat het met je doet als je je reali-
seert dat het met je kinderen mogelijk
minder goed gaat dan met jou. Dat is
heel anders dan wanneer je denkt: we
staan er nu slecht voor maar de toe
komst ziet er beter uit. In Europa heb
ben we nu vooral veel te verliezen."
Had de Europese Unie minder snel moeten
groeien?
„Voor een land als Nederland was het
wel moeilijk om zijn plaats te bepalen in
een snel groeiende unie. Toch was het
een historische vergissing geweest als
we tien jaar geleden de unie niet met
tien landen hadden uitgebreid. Dan had
den we het nu niet over onrust stoken in
Oekraïne gehad, maar over onrust in Po
len. Als je ziet welke transformatie Polen
heeft doorgemaakt: het is een stabiel
land en de waarden die wij belangrijk
vinden, hebben er razendsnel ingang ge
vonden. In Polen heb je een partij die
wordt geleid door een transgender. Zon
der Europese integratie was dat, denk ik,
niet gelukt."
Veel mensen zeggen juist: sinds de Polen er
bij zijn, verliezen wij ons werk.
„Als iedereen zich aan de regels houdt, is
het vrije verkeer echt geen probleem.
Dat gebeurt niet altijd, denk maar aan
huisjesmelkers en koppelbazen. Het
heeft lang geduurd voordat mijn collega
Lodewijk Asscher dit thema in Brussel
kon bespreken zonder dat meteen de re
flex was: dit is anti-Europees. Het para
doxale is: dit soort dingen aanpakken is
juist pró-Europees. Het ondermijnt het
basisvertrouwen in de Europese samen
werking als deze excessen blijven be
staan."
Timmermans stapte in de zomer van
2005 gefrustreerd op de racefiets. Neder
landers hadden in een referendum kei
hard 'nee' gezegd tegen de Europese
grondwet. Het was ook een beetje Tim
mermans' grondwet. De ras-Europeaan
hielp bij het opstellen ervan. In de Lim
burgse heuvels trapte hij wekenlang het
chagrijn van zich af, overwoog zelfs even
een afscheid van de politiek.
Achteraf spreekt hij over die periode als
een 'waterscheiding'. „Ik dacht dat de
voordelen van de unie voor zich spraken.
Toen merkte ik pas dat het niet om de
feiten ging, maar om het gevoel dat men
sen Europa kwijt waren. Of erger: Euro
pa de mensen."
Wanneer krijgt Europa 'de mensen'dan
weer terug?
„Dat is een proces van heling, dat lukt
niet in tien jaar. Zeker niet als je in de
ergste Europese crisis sinds de jaren der
tig zit. Daar moet je geen overdreven ver
wachtingen over hebben. Maar ik zal tot
mijn laatste snik blijven strijden voor
het Europese project."
Waarom?
„Ik vind dat het Europese project voor
stabiliteit en voorspoed zorgt, en de ver
zorgingsstaat op de lange termijn over
eind houdt. De landen blijven in de
moordende mondiale concurrentie sa
men het best overeind. Dit kunnen we
niet in ons eentje, met 1,4 miljard Chine
zen en 1,2 miljard Indiërs. Ik heb moeite
om me te verplaatsen in mensen die den
ken dat je met 17 miljoen mensen los
van de EU betere handelsverdragen kan
sluiten met China, Japan of de VS. Hoe
kün je het verzinnen. Mensen zeggen:
we willen net zo zijn als Zwitserland en
Noorwegen. Maar die landen nemen de
meeste wetgeving voor 100 procent over
van Brussel. En daar hebben ze dan geen
enkele invloed op, want ze praten niet
mee."
Toch blijkt het scenario van een exit verlei
delijk: de PW bepleit dat en voert de peilin
gen mede aan.
„Voor Wilders is het heel belangrijk dat
hij zich presenteert als anti-establish-
ment. Terwijl hij zeifin een Haagse bu
reaula geboren is. Hij weet dat hij non
sens verkoopt. Ik ken hem al zestien jaar,
het is een hele slimme vent. Hij zet zich
zelf bewust buiten spel: hij heeft geen
enkele invloed op beleid. Maar hij kan
wel roeptoeteren: ik ben tegen. Europa is
in de ogen van veel mensen über-esta-
blishment. Dus iedereen is het er wel
mee eens als dat aangepakt wordt. In een
lezersbrief schreef iemand laatst: ik heb
niks met Wilders maar ik vind het eigen
lijk wel leuk om die Europeanen nou
eens een trap onder hun kont te geven.
Dat sentiment zit er in, maar het gevolg
is: het Europees Parlement - een mach
tig instituut - bestaat dan uit partijen
die helemaal niks willen doen, bijvoor
beeld voor werknemers in Europa. Nou,
heerlijk: dan heb je jezelf een trap tegen
je kont gegeven. Dus bedenk wat je doet.
met je stem."
Timmermans is onvermin
derd fel in zijn kritiek op
de PW. Met de recente
uitspraak van lijsttrekker
Marcel de Graaff over de
'minderwaardige' Marok
kaanse cultuur passeerde
de PW een grens, vindt hij.
„Ik vind het van een onbeschrijflijke
treurigheid om culturen minderwaardig
te gaan noemen om zo de aandacht van
de kiezer vast te houden. Waarom is die
cultuur dan minderwaardig? Vanwege
positie van de vrouw, wordt dan gezegd,
en de homo's. Meneer De Graaff is zelf
katholiek. Wat is de positie van de katho
lieke kerk ten aanzien van de vrouw? En
ten aanzien van het homohuwelijk? Is
daarmee het katholicisme een inferieure
cultuur? Dat zul je de heer De Graaff
niet horen zeggen - en mij trouwens
ook niet.
Dit is een hele emotionele zaak voor mij,
ik zit hier niet te rekenen: haal ik hier
stemmen mee? Bij sommige kwesties
moet je laten zien waar je staat. Dit raakt
me, het gaat niet meer over politiek, het
gaat over mensbeeld."
Timmermans raakt zichtbaar geëmotio
neerd, krijgt rode ogen.
Waarom grijpt dit u zo aan?
„Omdat het gaat om de wezensvragen
die de samenleving raken. Als je het prin
cipe accepteert dat je mensen wegzet om
wat ze zijn, is dat betonrot in de samenle
ving. Dat is gevaarlijk. Er is niets zo ge
makkelijk als zondebokken aanwijzen,
mensen minderwaardig noemen.
Het begint met te zeggen: u bent minder
waardig. Dat wordt dan zogenaamd niet
zo bedoeld. Maar dat is de eerste stap in
het proces van ontmenselijking. Als men
sen minder zijn, hoeven we ook niet zo
veel rekening met ze te houden. Dat is
Minister Timmermans
heeft zelf nooit overwo
gen zich te kandideren
voor het Europees Parle
ment. Ook in de toe
komst zal dat niet ge
beuren, verwacht hij.
„Het Europees Parle
ment is een heel mach
tig instituut, maar ik
denk dat ik er niet op
mijn plaats zou zijn. Ik
ben inmiddels zo ver
groeid met de nationale
politiek, dan zou ik mij
op die plek in Brussel
helemaal opnieuw moe
ten uitvinden.In Den
Haag en Brussel klinkt
al langer de naam van
Timmermans voor de
post van Hoge Vertegen
woordiger voor Buiten
landse Zaken van de
EU. Timmermans ont
kende vorig jaar dat er
voor hem gelobbyd zou
worden in Brussel.
Desgevraagd geeft hij
nu aan dat hij er niets
over kwijt kan. „Eind
dit jaar willen we een
stevige positie in de Eu
ropese Commissie. Al
les wat ik hier nu over
zeg, kan het proces ver
storen of bemoeilijken.
Iedereen kan er van al
les over vinden, maar
ik zit hier niet in een
positie dat ik kan gaan
mee speculeren."
door Sandra Donker en Niels Klaassen
