Vrijheid als illusie
De vijfde
vrijheid
34 ZEELAND
ESSAYWEDSTRIJD BOVENBOUW
We hebben hier geen last
meer van een oorlog die
het gehele land in puin
legt. We hebben inspraak en we kun
nen zeggen wat we willen, zonder in
de cel te belanden met de stempel 'poli
tiek gevangene'. Ik kan naar school en
als ik wil ook gaan studeren. En als
meisje zijnde kan ik zonder zorgen
over straat. Dus je zou zeggen, we zijn
vrij. En inderdaad, als je kijkt naar veel
andere landen op de wereld, dan zijn
we ook vrij. Maar zijn we echt zo vrij
als dat we zelf denken?
Vrijheid kun je niet vangen onder één
noemer. Want in naam zijn we alle
maal vrij, maar de werkelijkheid is
toch vaak anders. En dan wil ik niet al
leen de bekende gevallen noemen zo
als Noord-Korea of Syrië maar het is ze
ker net zo belangrijk om stil te staan
bij ons eigen land, en andere democra
tische landen. Zelfs wanneer een politi
cus iets roept wat velen niet vinden
kunnen, dan heeft hij dit recht. Het
staat namelijk in onze grondwet, on
der vrijheid van meningsuiting. Maar
het is dan aan de burger hoe deze er
vervolgens mee omgaat. Ben je het er
niet mee eens, dan stem je de volgende
keer gewoon op een andere partij, dat
recht heb je.
Vrijheid, het is zelfs een grondrecht.
Maar niet alleen de staat zorgt voor dit
recht, deze onderhoudt het alleen en
grijpt in wanneer het in het gedrang
komt. En soms moeten we wat vrij
heid opgeven, om de veiligheid te waar
borgen.
Maar het belangrijkste punt van vrij
heid schijnen we in onze hedendaagse
samenleving te vergeten, de geestelijke
vrijheid. Want hoe vrij zijn we nu
echt? Als ik nu besluit om de wereld te
gaan ontdekken dan heb ik een pro
bleem, ik ben nog geen achttien. En na
mijn studie? Dan ga ik studeren. Ver
volgens trouw je, er komen kinderen
en misschien kleinkinderen. En pas
wanneer ik met pensioen ga, ben ik
echt vrij... Hoop je dan. Want als het fi
nancieel niet mee zit, ondervind je ge
noeg andere strubbelingen. En dit is
niet alleen mijn leven, voor het meren
deel geld dit voor iedereen. Hoeveel
keuzes maak je dus nog zelf? De hoofd
lijn staat vast, daartussen mag je zelf
nog wat invullen, maar veel vrijheid?
Dan nog een probleem, presteren. We
moeten alles er uit halen wat er in zit,
dat wordt er ingebakken vanaf je ge
boorte. Presteren en zo hoog mogelijk
eindigen. Maar waar blijft er dan nog
ruimte over voor plezier? Hoe vrij ben
je nog wanneer je na je werk thuis
komt, en nog steeds die drang voelt,
om thuis verder te werken. Om niet
too procent te geven, maar 120 procent.
En niet alleen op werkgebied, maar
ook op sociaal front, want o wat zijn
we bang, om maar iets te missen, en er
zo niet bij te horen. Continu je Face-
book 'checken', want je kunt zomaar
iets belangrijks over het hoofd zien.
En ja, ik spreek uit persoonlijke erva
ring. Ik mag dan nog maar een scholier
zijn, maar ik ben me er dondersgoed
van bewust wat er van me verwacht
wordt, ik ben voor het atheneum ge
test en dan wordt er natuurlijk van je
verwacht dat je dit met vlag en wim
pel haalt. En als het nog even kan, dan
ook nog maar even universitaire studie
er achter aan.
Nu wil ik dat ook, maar het moet wel
gezond blijven. Ik heb er namelijk nog
al een moeite mee gehad om toe te ge-
ven dat ik gewoon wat minder ben in
wiskunde, maar als pietlut wil je dat
niet weten. Het resultaat was dat ik al
een week voor een wiskunde proef
werk zo gespannen was, dat ik van de
rest ook niet meer echt kon genieten.
Faalangst noemen ze dat. En voor vol
wassenen is er weer een andere va
riant, genaamd burn out. Dus hoe vrij
zijn we nog, als we ons zelf constant
een werkdruk opleggen? We moeten
dit en we zullen zo, maar af en toe is
het ook gewoon gezond om even af te
remmen, te zeggen 'nu is het genoeg'
en gewoon even te genieten van het le
ven en de vrijheden die je hebt.
Ik schaam me. Ik heb net een passa
ge uit de biografie van nazikopstuk
Reinhard Heydrich gelezen en ik
schaam me... voor de mens. Ik schaam
me... voor die meedogenloze nazibloed
honden die ontelbare joden van het le
ven hebben beroofd. Een leven dat ie
dereen verdient, jood of niet, Roma of
niet, homo of niet, über- of unter-
mensch, en waarover niemand anders
mag beslissen dan het lot. In onze vrij
heid vergeten we collectief de allerbe
langrijkste van alle vrijheden. Dat is de
vrijheid om te leven. En iederéén zou
zich moeten schamen. Vooral wij, vrije
westerlingen, moeten beseffen dat de
vrijheid waarin wij leven, die ons kan
laten gaan en staan waar we maar wil
len, die ons haast onbeperkte mogelijk
heden biedt, niet vanzelfsprekend is.
We zijn verwend met vrijheid en we
weten het niet.
Neem al die mensen die op 4 mei druk
ker met zichzelf en hun iPhone bezig
zijn dan met herdenken, alle mensen
die naar een bevrijdingsfestival gaan
enkel en alleen om zich het ziekenhuis
in te zuipen en alle mensen die de ove
rige 363 dagen van het jaar hun vrij
heid op welke wijze dan ook misbrui
ken om hedonistische of narcistische
redenen. Neem hen en druk hen met
hun neus op de feiten: Auschwitz,
Sobibór, Treblinka en alle anderen litte
kens van de geschiedenis.
Ik krijg kippenvel als ik scroll door de
lijst van verzetsmensen die zijn gefusil
leerd in de Tweede Wereldoorlog. Zij
hebben het mogelijk gemaakt dat ik
überhaupt door die lijst kan scrollen.
Door hun onsterfelijke moed zijn jij, ik
en iedereen vrij. En wat doen wij,
meer dan 60 jaar nadien, met die vrij-
Wij zijn mensen. Wij zijn verande
ring. Wij zijn vrijheid. We kunnen een
einde maken aan de burgeroorlog in Sy
rië, we kunnen een oorlog op de Krim
voorkomen. We kunnen armoede de
wereld uit helpen, we kunnen alles.
Het enige wat we moeten doen om ie
der écht te laten leven, is vrij zijn.
Vrijheid is echter als een wit over
hemd: je let even niet op en er zit een
vlek op. Slechts één gek is genoeg om
mensen niet meer te laten zeggen wat
zij vinden, niet meer te laten bidden
voor wat zij geloven en een tekort aan
voedsel, maar een overmaat aan angst
bij de mensen te veroorzaken. De inter
nationale gemeenschap moet haar dus
koesteren en iedere dag na de loopgra
ven, na Hitier en na de Goelag, besef
fen hoe waardevol ze voor ons is. Vrij
heid vergeten? Vergeet het maar!
heid waarvoor hun bloed heeft ge
stroomd?
We maken onszelf er weer slaaf mee.
De befaamde stoïcijnse filosoof Seneca
schreef al tweeduizend jaar eerder in
zijn brief aan Lucilius: 'Toon mij een
man die geen slaaf is; de een is slaaf
van verlangen, de ander van hebzucht,
nog een ander van ambitie en wij alle
maal van angst'.
De film The Wolf of Wall Street illus
treert dit misbruik van onze vrijheid
perfect. Het toont de keerzijde van de
American dream en onze hedendaagse
visie op vrijheid: beursbroekie Jordan
Belfort groeit uit tot een losgeslagen,
cocaïne snuivende miljonair, hij weet
niet van meer van ophouden. Hij is
slaaf geworden van zijn hebzucht. Hij
is onvrij door zijn vrijheid.
Kunnen we hieruit concluderen dat
we in twee millennia van oorlog, vre
de en ontwikkeling niets hebben be
reikt wat betreft vrijheid? Vrij zeker
niet. Denk aan de fiere Fransen die
minder dan een eeuw na de dood van
de krankzinnige Zonnekoning, ook
een slaaf van zijn eigen vrijheid, de
bombastische Bastille bestormden en
Lodewijk de 16de onttroonden en ont
hoofdden. Denk aan president Lincoln,
die zijn eigen land in een burgeroorlog
stortte puur om de slaven in de zuide
lijke staten rechtvaardigheid aan te
doen. En denk aan Martin Luther
King, Roosevelt, Mandela en vele ande
re twintigste-eeuwse iconen van onze
vrijheid. Zij hebben van onze aardbol
een vrijere aardbol gemaakt.
Maar wij, mensen van planeet aarde,
moeten een voorbeeld nemen aan hen
en ook onze schouders eronder zetten.
Naam: Elke Mast (17)
Woonplaats: Zaamslag
Klas: vwo 5
School: SSG De Rede Terneuzen
Naam: Martijn Janse (17)
Woonplaats: Oostkapelle
Klas: vwo 5
School: Christelijke Scholengemeenschap
Walcheren Middelburg
Martijn Janse: „Wij zijn mensen. Wij zijn verandering. Wij zijn vrijheid."
