BUITEN 3
ÈJtm3m* v
Historische gebouwen staan stabiel en onveran
derlijk als standbeelden. Zeker midden in de
polder waar er minder dynamiek aanwezig lijkt
te zijn dan in een bruisende grote stad. Hoeves, eens
gebouwd, staan onaangeroerd door mens en maat
schappij voor een kleine eeuwigheid. Dat denken de
mensen althans. Maar in de praktijk klopt er (helaas?)
niets van. Daar wordt je als boerderijenonderzoeker ve
le malen mee geconfronteerd. Net zoals met de magni
fieke i8e-eeuwse gevels van de Middelburgse heren
huizen. Maar die gebouwen stammen - uitzonderin
gen daargelaten - niet uit die tijd, maar zijn één of
twee eeuwen ouder. Er kwam in de 18e eeuw alleen
een nieuwe voorgevel aan, vanwege de toen heersende
mode in de bouwstijl. Zo is het ook het geval met nog
al wat historische hoeves. Neem nu de bekende histo
rische i7e-eeuwse hoeve Reygersburgh in Smerdiek
op Tholen. Oorspronkelijk moet die met een trapgevel
gebouwd zijn. Net zoals hoeve Nooitgedacht op Sint
Annaland nu nog heeft. In de 18e eeuw woonde
Anthonie Heron lange tijd op Reygersburgh. Hij was
een hereboer die veel reisde, veel buitenlandse vrien
den had, en vaak in Frankrijk was. Die ouderwetse
trapgevel van z'n boerderij beviel hem steeds minder;
dat was zo passé. In Amsterdam en vooral in Middel
burg werden veel van die oude trapgevels vervangen
door nieuwe, modieuze laat Hollandse renaissancege-
vels met vroeg barokke elementen. Dat moest op zijn
hoeve ook maar eens gebeuren en dan konden er te
vens nieuwe ramen geplaatst worden. Opvallende, ova
len ramen als voorbeeld van de nieuwe bouwkunst.
En anno 2014 denkt bijna iedereen dat die zo ontstane
en zeer typische eindgevel laat i7e-eeuws is. Ook on
derzoekers van naam hebben dat lang aangenomen.
Tot het tegendeel bleek. Zo word je vrijwel constant
op het verkeerde béen gezet. Maar dat is ook leuk,
want het houdt je scherp. Er zijn ook nogal wat oude
boerenhuizen begin 20e eeuw verbouwd tot het geijk
te model van twee ramen, een deur en twee ramen.
Als je goed kijkt, kun je meestal nog wel een glimp
van de verbouwingen zien. Bijvoorbeeld bij de Zonne-
hoeve in Zonnemaire, of de Panhoeve in 's Heer-
Arendskerke. In het oude Wissekerke bij 's Heer-Hen
drikskinderen (nu een buurtschap, vroeger een dorp
je), staat achter een mooi i7e-eeuws boerenhuis een
enorme bakkeet. Lang heb ik gedacht dat het een zeld
zame combinatie was van zomerwoning en bakkeet
(komt op Zuid-Beveland heel weinig voor). Achteraf
blijkt het kleine bakkeetje in de oorlogsjaren een de
pendance te hebben gekregen - mooi in oude stijl en
met oude materialen gebouwd. De stadse eigenaar
was door de Duitsers uit zijn herenhuis gezet, en
bouwde stiekem een huisje aan de boerenbakkeet als
illegaal onderkomen. Ergens in Sinte Pier (Nieuw-
vliet) is zelfs ooit een apart hoog huisje aan het be
staande boerenhuis gebouwd om een kostbaar erfstuk
- een antieke kast) te herbergen. 'Alles wisselt' denk je
al gauw als je vaak op pad bent voor oude hoeves.
Schuren verhuizen naar andere eilanden en werden
korter.of langer gemaakt. Een boer op Schouwen zag
op excursie naar de suikerfabriek in West-Brabant een
mooie villa en liet toen voor zichzelf een kopie van
die suikertaart neerzetten. Een poos is het mode ge
weest op grote boerderijen om rupstractoren aan te
schaffen. Die werden niet in de schuur gezet, maar kre
gen een apart hok. Bijna niemand weet nog waarvoor
dat hok diende. Idem dito met de dekhengst; die wa
ren soms zo woest dat ze aparte stenen stallen kregen
ver van de merries af. Als je nu voor het eerst zo'n stal
ziet, heb je geen flauw idee waar die ooit voor diende.
WOENSDAG 7 MEI 2014
door Gerard Smallegange
Het Goese Sas vanuit de
lucht
foto Skypictures
Het buurtschap ontleent zijn naam aan de sluis.
foto Lex de Meester
Jaarlijks komen er duizenden bezoekers om te duiken, varen, wandelen, fietsen, zwemmen of
er gewoon lekker te ontspannen, foto Lex de Meester
