De 19-jarige joodse jongen Lion Polak uit Middelburg wordt in de na
dagen van de Tweede Wereldoorlog omgebracht door het wrede Com
mando Pieters. Over dat commando - en de moord op Lion - is een
boek verschenen van Stijn Wiegerinck. Sara Tak-Polak (nu 92) haalt
herinneringen op aan haar neef
28 ZEELAND
LION POLAK (1925-1945)
en moesten weer de kelder in. Dat ging
gewoonlijk zo, dat ze er in werden ge
smeten door de beulen. Klaassen was er
bij en er werd gezegd: "Met de kop naar
beneden". Eerst mijn man en toen Dijks
tra werden inderdaad met het hoofd
naar beneden in de kelder gegooid. Ik
was met mijn kinderen in de kelder, toen
Dijkstra op de vloer van de kelder te
recht kwam met het hoofd op de stenen.
Hij kreunde nog even, maar was even la
ter dood. Ik vermoed, dat hij zijn nek
heeft gebroken. Over het hele lichaam
was hij gewond door de vele mishande
lingen.
Lion's nicht Sara Tak-Polak overleeft
de verschrikkingen van de oorlog,
waaronder de concentratiekampen in
Vught en Auschwitz. Ze woont in
Middelburg. Sara was drie jaar ouder
dan Lion.
„Ik kende hem heel goed. We kregen
samen joodse les. Ik was vaak bij
oom Mouritz en tante Clara. Ze was
mijn lievelingstante. In augustus gin
gen we samen op vakantie naar Knok-
ke. Daar hadden onze families appar
tementen. Lion en David, zijn broer,
waren leuke jongens. En ondeugend,
zoals jongens zijn op die leeftijd",
herinnert zij zich.
Lion gaat van 1930 tot 1937 naar de
Rijksleerschool Binnenstad Middel
burg en daarna naar de HBS. Sara om
schrijft Lion als 'een schat van een
jongen'. „Maar overmoedig. Illegaal
een blaadje verspreiden. Het past wel
bij hem; de één is voorzichtig, de an
der minder. Lion had een zekere
drang in zich. Bewondering voor wat
hij heeft gedaan, ja, dat heb ik wel,
maar trots ben ik er niet op. Een diep
gevoel van onmacht heeft de over
hand. Ik heb vooral medelijden met
zijn ouders. Ik heb het verdriet van
zijn moeder van nabij meegemaakt.
Na de oorlog kon ik met mijn moe
der niet praten over wat we hadden
meegemaakt, maar met tante Clara
kon ik dat wel. Je moet weten dat ze
na de oorlog een boekje aan zijn moe
der hebben gegeven waarin is be
schreven hoe Lion is gemarteld. Dat
geven ze aan zijn moeder! Hoe kun je
zoiets nou doen. Tante Clara is er
nooit overheen gekomen wat er met
Lion is gebeurd. Ze had een medail
lon met een lok van zijn haar en dat
heeft ze altijd bij zich gedragen."
Vreselijk vernederd is
hij. En daarna ver
moord. Sara Tak-Po
lak (92) weet wat er
in de laatste dagen
van de Tweede We
reldoorlog met haar
neef Lion Polak is gebeurd. „Ze heb
ben hem als een hondje rond de tafel
laten lopen en vreselijk gemarteld.
Daarna is hij in een kelder gegooid,
met zijn hoofd naar beneden. Hij
brak zijn nek. Later hebben ze hem
in de Vecht gegooid. Daar is hij uit ge
dregd, na de bevrijding."
Negentien jaar is Lion Polak als het
Commando Pieters hem in april 1945
te pakken krijgt. In een pas versche
nen boek over dat moordzuchtige
commando onder leiding van de Ne
derlandse SS'er Andries Jan (Hans)
Pieters beschrijft NOS-journalist
Stijn Wiegerinck hoe de Middelburg
se joodse jongen Lion Polak wordt
mishandeld en vermoord.
De familie Polak is in Middelburg be
kend van een groothandel in lompen
en oude metalen die daar is opge
richt door Lions overgrootvader Mo-
zes. Grootvader Lion, vader Mouritz
en oom Mozes zijn later ook actiefin
het bedrijf.
Als de Tweede Wereldoorlog uit
breekt, vlucht het gezin van Mouritz,
Clara, Lion en David naar Frankrijk.
Als ze ook daar niet meer veilig zijn
voor de Duitsers, keren ze terug naar
Nederland en duiken onder op een
woonschuit in Breukelerveen. Lion
luistert naar de radioberichten van
de BBC en stelt daaruit nieuwsbulle
tins samen die hij tientallen keren op
een typemachine uittikt en ver
spreidt. Om zijn joodse afkomst te
verhullen, noemt hij zich Leo Dijks
tra - en soms Leo Verkade. Over zijn
illegale activiteiten doet hij daarente
gen niet zo geheimzinnig. Wiege
rinck schrijft dat Lion volgens zijn
moeder 'zeer loslippig' was en dat
vrijwel iedereen in hun omgeving
wist dat hij illlegaal actief was.
Het Commando Pieters komt Lion
op het spoor en neemt hem gevan
gen in hotel-café-restaurant Het Wit
te Huis in Loosdrecht, dat door het
Illegaal een blaadje
verspreiden. Het past
wel bij hem. Lion had
een zekere drang in
zich
commando wordt gebruikt voor zijn
gruweldaden. Om zijn ouders en
broer niet te verraden, neemt hij af
scheid met de woorden: 'Meneer en
mevrouw Dijkstra, bedankt voor al
les wat jullie voor mij hebben ge
daan.' Het helpt; zij overleven alle
drie de oórlog. In het boek wordt Pie
ters geciteerd over de mishandeling
van Lion. Het citaat komt uit het dos
sier over de stafzaak die na de oorlog
tegen Pieters is gevoerd.
Polak is wel erg mishandeld hierbij. Ik
heb de sporen toen ook gebruikt. Ik ge
loof dat ik ze aan had. Het is mogelijk
dat hij op de grond lag. Het is meest ge
beurd omdat hij Jood was. Cramer en
Van de Loo waren er meestal bij. Het is
een vrij lang verhoor geweest. Ik had
zelf een gummistok en rijzweep.
Eén van Lion Polak's mede-gevange
nen, Suze Kannegieter-Abas, be
schrijft hoe hij aan zijn einde komt.
Op zondag 22 April 1945, of eerder, de
juiste dagen herinner ik mij niet meer,
want ik ben door de vele mishandelin
gen, die ik als Joodse vrouw in het "Wit
te Huis" van de SS. beulen heb onder
vonden, geheel geknakt, werden mijn
man Kannegieter en Leo Dijkstra, bei
den Joden, weer opgesloten in de kelder
van het hotel te Loosdrecht. Zij waren
boven geweest bij de andere gevangenen
sc*c
'Lion was een schat,
maar overmoedig'
door Maurits Sep
Sara Tak-Polak
In 2011 trok een stille tocht van de Middelburgse synagoge naar het station, ter herinnering aan de gedwongen stoet die 69 jaar geleden daar passeer
de. In de rolstoelen vooraan de zussen Sara (rechts) en Ada Polak, nichtjes van Lion Polak, archieffoto Ruben Oreel
