Mijn vader zei: je komt
terug en gaat met je neef
trouwen. Óf ik schrijf je uit'
Fier Fryslan vangt bedreigde meisjes uit het
hele land op. Deze krant kijkt mee achter de
schermen van dit blijf-van-mijn-lijfhuis.
Vandaag het laatste deel van een tweeluik:
Zahir, de afdeling voor eerwraak-slachtoffèrs.
44 Hoe langer een
meisje van huis is,
hoe groter de kans
dat een eerkwestie
escaleert
10 VERDIEPING
BLIJF-VAN-MIJN-LIJF-HUIS
V
Zahir zit altijd vol. 'Bomvol'
zelfs, verzekert teamleider
Femke Deinum van de in
eergerelateerd geweld gespe
cialiseerde afdeling van Fier
Fryslan in Leeuwarden. De
achttien bedden op Zahir
zijn permanent bezet. Er bestaat zelfs een
wachtlijst en in samenwerking met de Til-
burgse collega-instelling Kompaan en De
Bocht wordt voortdurend gekeken naar
wie waar zo snel mogelijk geplaatst kan
worden.
Dat zegt veel over hoe groot het probleem
rond eerwraak nog steeds is sinds politici
als Rita Verdonk het fenomeen tien jaar ge
leden belichtten in discussies over geweld
tegen vrouwen in islamitische kringen.
„Dat het puur een geloofskwestie zou zijn,
is trouwens een misverstand", aldus de
teamleider van Zahir. „Flet overgrote deel
van de slachtoffers is islamitisch, maar we
hebben hier ook christelijke meisjes gehad.
Het heeft vooral met cultuur, met familie
tradities te maken."
Een 'te losbandige' manier van kleden of
gedrag, niet uitgehuwelijkt willen worden
of het schenden van de eer van de familie,
vormen vaak de reden voor bedreigingen
uit eigen familiekring. „Deze meisjes
wordt ingeprent: je moet schoon en kuis
blijven. Dat betekent in de ogen van de
ouders en broers: als maagd het huwelijk
in en vooral zorgen dat mensen niet over je
praten."
De voorbeelden van slachtoffers die afgelo
pen jaren binnen kwamen zijn heftig: een
meisje dat neergestoken werd door haar ei
gen broer, een vrouw die in brand was ge
stoken door haar man. Maar ook: meiden
die vanuit het ziekenhuis in Zahir kwa
men na een ogenschijnlijke zelfmoordpo
ging. Ogenschijnlijk, omdat ze vaak onder
dwang van de familie een einde aan hun le
ven hebben proberen te maken.
De honderden gevallen die ze tot nu toe
hebben binnen gekregen, noemt Deinum
'nog maar het topje van de ijsberg'. De drei
ging vanuit broers, ouders of neven - zelfs
met de dood - is vaak zo groot dat de mei
den die het aangaat zich niet snel zelf mel
den. „Aangifte bij de politie durven ze al
helemaal niet te doen. Omdat daarmee de
familie-eer alleen maar verder aangetast
wordt. De meeste signalen krijgen we via
school, politie of Bureau Jeugdzorg", aldus
Deinum.
Het grootste achterliggende probleem is
volgens haar dat de meiden in twee cultu
ren opgroeien. Enerzijds worden de meis
jes thuis beperkt en kort gehouden, ander
zijds zien ze buiten en op school dat klasge
noten vrijheden krijgen die zij nooit ge
kend hebben. Door die spagaat hebben
sommige kinderen de neiging om zich
extra tegen hun ouders af te zetten of stie
kem dingen te doen die niet mogen. Dei
num: „Ouders handelen vaak uit onmacht.
Ze willen hun dochter beschermen en ui
ten dat verkeerd. Dat werkt vervolgens ook
weer averechts."
Opname van de slachtoffers in Zahir ge
beurt meestal in het geheim. In vrijwel alle
gevallen zijn politie en of Openbaar Minis
terie bij de plaatsing betrokken. Meiden
worden doorgaans niet door één persoon,
maar door hun hele familie en vaak ook
door bekenden van de familie gezocht. De
migrantengemeenschappen in Nederland
zijn relatief klein en het risico om op straat
herkend te worden is groot, legt Deinum
uit. Als het veiligheidsrisico té groot is en
een meisje nergens veilig is, kan het voor
komen dat ze in het diepste geheim naar
het buitenland wordt overgeplaatst.
Maar in de meeste gevallen is het uiteinde
lijke doel de band met de familie te herstel
len. Al op de eerste dag van opname zoekt
Zahir contact met de ouders om te vertel
len dat hun dochter in een veilige opvang
'met alleen maar meisjes zit.
Deinum: „De ervaring leert dat hoe langer
een meisje van huis is, hoe groter de kans
dat de eerkwestie escaleert en er op korte
termijn geen oplossingen meer mogelijk
zijn."
Uitgangspunt is volgens haar dat de meeste
ouders toch het beste willen voor hun
kind. „Met respect voor de familie-eer be
middelen we daarom in samenwerking
met de politie of sleutelfiguren in de socia
le omgeving die gezag hebben in zo'n fami
lie. Wij geven aan dat we begrijpen dat ze
willen beschermen, maar dat er een tussen
weg is. Om te voorkomen dat je gaat gene
raliseren is het belangrijk dat je steeds
nieuwsgierig blijft naar de vraag: hoe
werkt het bij jullie?" Het kost tijd om het
vertrouwen van ouders te winnen, zegt de
Zahir-teamleider. „Onze rol is om ze in te
laten zien dat we tot een oplossing willen
komen en wij hetzelfde doel voor ogen heb
ben. Althans, indien de veiligheid van het
meisje daardoor niet in gevaar komt."
jpjjgfc ,m0 üf|
i K ibnII
ina is het klassieke
voorbeeld van een
meisje dat is ge
vlucht voor huwe-
lijksdwang. De eer
ste elf jaar van haar leven woont
ze met haar moeder, broer en zus
je in Marokko. Eenmaal in Neder
land - waar haar vader al die ja
ren gewerkt heeft - krijgt ze vain
hem te horen dat ze met haar
neef in Marokko moet trouwen.
„Maar ik was nog jong, dus ik
dacht dat het misschien wel los
zou lopen. Hoe ouder ik werd,
hoe meer ze het duidelijk maak
ten. Ik werd er steeds ongelukki
ger van. Ik probeerde met mijn va
der te praten. Ik wilde niet, ik wil
de naar school gaan. Maar hij zei:
jij bent mijn dochter, je hebt niks
te kiezen."
Mina blijft trouw naar school
gaan. Het is de enige plek waar
voor het naar eigen zeggen regel
matig geslagen meisje de deur uit
mag. In haar achterhoofd heeft ze
voortdurend het besef dat er op
haar achttiende iets gaat gebeu
ren. Ze spreekt er met niemand
over. Uit schaamte.
Op haar zeventiende gaat ze sa
men met haar familie op vakantie
naar haar thuisland. De familie
van de trouwkandidaat is ook aan
wezig. „Er werd naar mijn hand
gevraagd. Ik kreeg het steeds
moeilijker. En ik wist dat als ik er
iets van zou zeggen, ik een pak
slaag zou krijgen. Mijn moeder
kon ook niets doen. Ik zag wel
haar verdriet, dat ze me wilde hel
pen maar dat ze niet kon. Zo
werkt dat in onze familie nu een
maal. Ook mijn broer heb ik om
hulp gevraagd. Ze stonden alle
maal aan de kant van mijn vader.
Ik smeekte hen, maar stond uit
eindelijk alleen."
Mina weigert zich met haar neef
te verloven. De vakantie in Marok
ko mondt uit in een drama dat
voor de buitenwereld verborgen
blijft. „Aan het einde van de va
kantie ging iedereen inpakken. Ik
dacht: we gaan terug. Maar ik
werd achtergelaten. Ik moest bij
mijn oma blijven. Dat is het moei
lijkste wat ik ooit heb meege
maakt."
Mina vreest dat ze in Marokko ge
vangen zal blijven en nooit meer
naar Nederland kan terugkeren.
„Ik dacht: in Nederland zal vast
niemand vragen waar ik ben.
Maar toen mijn familie thuis
kwam begon de school wel mijn
vader te bellen en brieven te stu
ren. Hij loog dat ik ziek was en bij
mijn oma in Marokko moest blij-
EP
Gevangen in
eigen kring
door Niki van der Naald
foto's Laurens Aaij/HH
Femke Deinum, teamleider
c c
MMf fcSS
v r--
M
