■'mms
J
BUITEN 3
m
Midden in het (nieuwe) gedeelte van Terneuzen
staat aan de Axelsestraat een boerenhuis uit on
geveer 1900. Een mooi klassiek Zeeuws boeren
huis, typisch in de stijl van eind 19e eeuw - twee ramen,
grote deur, twee ramen, sierelementen en stucwerk zo
als dat ;oen in de mode was. Het staat er alleen wat ver
loren bij tussen de nieuwbouw.
Het huis en de plek maken deel uit van een lange, bewo
gen historie, die teruggaat tot 1583. In dat jaar, midden
in de beginjaren van de donkere periode der Tachtigjari
ge Oorlog, dreigde Terneuzen onder de voet gelopen te
worden door de Spanjaarden. Axel, Hulst en Sas van
Gent waren al gevallen. In die uiterste nood stuurde
Willem van Oranje (niet lang voor zijn dood) zijn zwa
ger Filips von Hohenlohe met 300 man Duitse huurtroe
pen naar Terneuzen. (Die Von Hohenlohe kenden we al
langer in Zeeland; later zou hij op Noord-Beveland ook
weer opduiken).
In de stad Terneuzen aangekomen begon Von Hohenlo
he vrijwel onmiddellijk met het opwerpen van een
schans. Ter verdediging van de stad en z'n mannen en
als uitvalsbasis voor toekomstige uitvallen/raids op de
vijand. De grote schans met wallen en loopgraven werk
te effectief. De Spaanse troepen trokken zich terug en
werden in een aantal gevechten steeds verder terugge
drongen.
Terneuzen was-gered, bleef behouden en kreeg stads
rechten. De schans, door Duitse soldaten dus gebouwd,
kreeg al gauw de naam Moffenschans en bleef die ook
houden tot nu toe. Mof is dus al een oud scheldwoord
blijkbaar. De krijgskansen keerden snel in 1583, en tien
jaar later was de schans niet meer nodig en werd ge
woon verkocht. De burgemeester kocht hem - die zat
dicht bij het vuur - en maakte er een buitenplaats van.
Letterlijk buiten, want de schans lag een kwartier lopen
buiten de oude bebouwing. Johan Serlippens, de burge
meester, was er met z'n echtgenote en verdere aanhang
vaak te vinden.
Al gauw kwam daar nog een speciale gast bij: de nieuwe
jonge dominee, een vrijgezel met literaire begaafdheid
en een grenzeloze kennis van botanie. Petrus de Hond
(die zich Hondius noemde) kwam graag en veel op de
nieuwe buitenplaats van de burgemeester. Hij mocht er
zelfs een tuin aanleggen.
Die lusthof, gedeeltelijk moestuin, proeftuin en bloe
menhof, werd de beroemdste van Zeeland en bekend
door heel Nederland. Zelfs prins Maurits kwam er een
paar maal op bezoek. Hondius, die er later (waarschijn
lijk) permanent woonde, was een wat merkwaardig
man; in zichzelf gekeerd, hooghartig, verbitterd (zijn he
le familie was uit Vlaanderen gevlucht, berooid en ach
tervolgd) en via Duitsland in Zeeland terechtgekomen.
Pa was predikant in Vlissingen en zoon Petrus was met
een beurs van de stad gaan smderen in Leiden. Als do
minee in Terneuzen legde hij zich volledig toe op bota
nische experimenten en literatuur. De eerste aardappel
en maïsplanten in Nederland groeiden op de Moffen
schans. Hondius kreeg enige beroemdheid, maar was en
bleef een beetje een misantroop (mensenhater).
Al snel na zijn dood en die van Lippens veranderde de
buitenplaats in een hoeve. Die kreeg een nieuw huis, zo
als gezegd rond 1900. De stad naderde langzaam en
kocht steeds meer grond.
In 1930 werd de laatste grond onteigend. De boerderij
bleef intact en fungeerde als opslagplaats voor vlas- en
aardappelhandel.
In i960 brandde de schuur af, en daarna bleef het huis
wat verweesd achter te midden van de stedelijke bebou
wing. Moffenhuis bestond alleen nog maar als naam op
een boerenhuis in de stad.
SI
WOENSDAG 23 APRIL 2014
door Gerard Smallegange
Zanddijk vanuit de lucht.
Bovenaan, aan het Veerse
Meer, ligt Veere.
foto Sky Pictures
Ook fietsers weten
Zanddijk te vinden.
foto's Lex de Meester
