Hele kruidenrekje in profane bijbel
BOEKEN 27
(ZIEL
LOOS
Gruwelijke details
Vrouwenboek
Emotioneel en geestig
UITGELICHT
Corine
Hartman
Nog meer drank, drugs en seks. Nog meer
geweld, nog meer gruwelijke details, maar
bovenal ook: een steeds beter verhaal en de
verrassende plot. Dat is Zielloos, het derde
deel in de Jessy Haiderreeks van Corine
Hartman. Jessy Haider is een stevige tante.
Er gaat geen dag voorbij of ze slaat wel een
flinke hoeveelheid whisky achterover,
snuift coke en beleeft stomende seks met
een of meer mannen. Dat ze daartussen
door ook nog tijd vindt voor haar werk als
politierechercheur mag haast een wonder
heten. En dan is ook nog, al vóór deel t, haar
puberzoon vermoord door een dolle psycho
paat. Deze Brezinger is vervolgens door Jes
sy zelf een kopje kleiner gemaakt. In dit der
de deel blijkt dat er aan Jessy's ellende voor
lopig nog steeds geen einde komt. Een moor
denaar moordt lukraak om zich heen. (SdJ)
Danielle Steel
De fouten van
de moeder
Luitingh-
Sijthoff,
19,95 euro.
Danielle Steel (1947) hoort niet thuis in de
categorie hoogdravende literatuur. Wel in
de afdeling verkoopkanon. Wereldwijd
kochten, met name vrouwen, 650 miljoen
exemplaren van haar 85 romans.
De fouten van de moeder is ook zo'n typisch
ongecompliceerd vrouwenboek. Ze be
schrijft daarin de geschiedenis van de fami
lie Grayson: 'mater familias' Olivia, vier kin
deren, aanhang en kleinkids. Olivia leidt
met succes een internationale keten van
woonwinkels. Dat vroeg offers van haar als
moeder. Als een alwetende verteller zet
Steel het verhaal als een terugblik uiteen.
Dat doet ze héél uitgebreid waarbij ze soms
in herhaling valt. Net voordat die aanpak ir
ritant wordt, heeft dit boek je ineens bij de
kladden en ben je blij dat Steel niet op het
aantal woorden heeft beknibbeld. (MF)
Ronaldo
Wrobel
Het lijkt erop dat er een kleine hausse aan
puik vertaalde Braziliaanse literatuur is. Een
voorbeeld daarvan is Hannah van Ronaldo
Wrobel (1968). Deze Braziliaanse schrij
ver-advocaat komt uit een Oost-Europese
joodse familie en groeide op met de verha
len over Rusland en Polen van voor de oor
log. En met verhalen over de migratie van
veel joden naar Zuid-Amerika. De emotio
neel geladen maar ook geestige roman Han
nah is geïnspireerd op zo'n verhaal. Het ver
haal speelt zich af te Rio de Janeiro in 1936.
Dictator Getulio Vargas houdt de joodse ge
meenschap in Rio in de gaten. De joodse
schoenmaker Max moet onderschepte jiddi-
sche brieven vertalen voor de geheime poli
tie. Ook brieven van ene Hannah. Over een
tragische liefde. Dan ontmoet Max deze
Hannah... Een roman die je omarmt. (KE)
door Theo Hakkert
Waar taal en lichaam samen
komen, ligt het domein van
Erwin Mortier. Edgard in De
spiegelingen is het eerste per
sonage waarvan hij houdt.
Hij had hem al langer in
de smiezen. Die Edgard
Demont, dat was een in
trigerende man.
In Godenslaap, de grote
roman uit 2008 die Er-
win Mortier ziet als
'het boek Genesis' van de 'profane Bij
bel van België' waar hij aan schrijft,
speelt Edgard Demont een bijrol. Daar
is hij de broer van Hélène, de stokoude
dame die terugkijkt op haar jeugd tij
dens de Eerste Wereldoorlog. Met haar
moeder vluchtte /ij toen naar een oom
elders, terwijl haar broer naar het front
trok. „Edgard was een figuur voor wie
ik een heel grote genegenheid had, van
af het begin. Maar ik kon hem niet la
ten doorgroeien omdat dan de roman
Godenslaap te veel uit het lood zou zijn
getrokken", spreekt Erwin Mortier.
Edgard Demont heeft nu zijn eigen
boek, de wederom - het zou Erwin
Mortier ook niet zijn - uit talig vuur
werk opgetrokken roman De spiegelin
gen. Zijn terugblik op de Eerste Wereld
oorlog, de gang naar het front en hoe
de inslag van een granaat zijn lijf, le
den en leven zou vormgeven. Letter
lijk: Demont is een en al littekens.
Het contrast tussen broer en zus is
enorm. Dat heeft zich vertaald in hun
relatie tot taal.
„Op symbolische wijze probeert Hélè
ne een hiaat in ons nationale literaire,
culturele geheugen in te vullen. An
ders dan in onze buurlanden hebben
wij in België nooit een levendige literai
re verwerking van de Eerste Wereldoor
log gehad. Terwijl in Frankrijk, Duits
land en Engeland tot op de dag van van
daag nog boeken over die oorlog ver
schijnen, is dat bij ons nooit gebeurd.
Daarom liet ik het haar invullen. Ter
wijl mij in Edgard juist trof dat voor
hem niet de taal maar zijn lichaam op
de eerste plaats komt. Met grote zin
tuiglijkheid treedt hij de wereld tege
moet. Hij zoekt fragmentair en moei
zaam naar taal voor zijn sensualiteit.
Erwin Mortier
De
spiegelingen
De Bezige Bij,
18,90 euro.
Hij is letterlijk door de geschiedenis be
schreven. Hij is getroffen door een gra
naat. Zijn lichaam is met de kalligrafie
van de vernietiging betekend."
Erwin Mortier dacht aan een novelle
over Edgard Demont.
„Hélène in al haar taligheid en bravou
re vond ik eigenlijk een klotenwijf. Ter
wijl ik het Edgard gunde om zichzelf te
worden. Hij kwam naar voren met een
grote emotionele rijkdom, schoonheid
en kwetsbaarheid. Ik vond het heel be
langrijk dat hij een fragiel iemand
bleek te zijn die probeert weg te krui
pen voor de grote geschiedenis, wat na
tuurlijk nooit lukt. De grote dynamie-
ken treffen ons allemaal."
Zijn conclusie: „Van alle personages
die ik ooit gecreëerd heb, is hij mis
schien wel het eerste waarvan ik
hield."
Hij vervolgt: „Hélène en hij zijn allebei
een aspect van mijzelf, van mijn schrij-
versziel. Ik denk dat het, vijftien jaar na
mijn debuut, moeilijk valt te ontken
nen dat ik zeer talig kan zijn. Ik heb de
lichamelijke verrukking van Edgard in
mij. Totaal verzadigd kan ik naar een
ontluikende boomkruin tegen een blau
we ochtendhemel staan kijken. De we
reld, die ondertussen al zo oud is, be
gint kennelijk nog altijd met hetzelfde
enthousiasme aan de lente."
Anders dan Godenslaap, eerder in lijn
met het recentere Gestameld liedboek, is
De spiegelingen opgebouwd uit fragmen
ten. „Edgard zegt dat hij pas echt gebo
ren is aan het front toen de granaat
hem trof. Sindsdien zie je dat hij bang
is om zijn leven als een coherent ge
heel te zien. Aan de hand van de lief
desrelaties belicht hij zijn eigen leven."
Met gulle lach: „Hij heeft wat dat be
treft niet met zijn broek dicht geleefd."
Aan Mortier de opdracht van dit brok
kelige levensverhaal een geheel te ma
ken. Want een schrijver brengt, hoe
contre coeur dat ook kan zijn, een orde
ning aan, een tijdlijn. Al lijkt de roman
in het begin amper een verhaal te krij
gen.
Zou het zonder het narratieve kunnen?
Dat is de vraag die in het boek uiteinde
lijk wordt gesteld. „Ik denk dat we ge-
doemd zijn. We zijn narratieve we
zens, hoe dan ook. Verder moet voor
mij een boek een genot zijn. Als Ed
gard vrijt, dan moet de damp eraf
slaan. Dat behoort tot de keuken van
het proza. Al wat in het kruidenrekje
staat, gooi ik erin. De ene keer marjo
lein, de andere keer pili-pili. De roman
is nu eenmaal een promiscue genre,
een kroegmadelief die met de meest be
talende meegaat. Iedere minnaar zegt:
'Je was geweldig'. Maar de roman
denkt er het zijne van."
Het is hem ernst. „Je bent geen zichzelf
ernstig nemende schrijver, met hoe
veel ironie je het verder ook mag om
spelen, als je niet bij elk boek het ge
voel hebt dat het uit je eigen vlees
wordt weggehaald. Als je dat gevoel
niet hebt, heb je ook je best niet ge
noeg gedaan."
Maar ernst: kan alleen serieus zijn als er
ruimte is voor ironie. „Mijn profane bij
bel houdt het midden tussen een kathe
draal en een veel hokjes en schuurtjes."
DINSDAG 22 APRIL 2014
met medewerking van Sonja de Jong, Marloes Flier en Koen Eykhout
S M M
Zielloos
Karakter,
15 euro.
Hannah
De Geus,
19,95 euro,
e-book
14,99 euro.
Erwin Mortier foto Marco Okhuizen
