20
Wie
Ron Flipse
Wat 1
Directeur Bouwgroep Peters
Wie
Paul Fermont
Wat
Directeur Faase&Fermont
makelaars
Het wordt nooit meer
Ron Flipse, directeur van Bouwgroep Peters.
Wat doet de crisis in de
bouw met uw bedrijf?
Ons bedrijf heeft tot op heden weinig
te lijden gehad van de crisis. De oor
zaak hiervan was een aantal grote re
novatieprojecten (Engelse Wijk,
Nieuw-Middelburg, Edelstenen-
buurt) welke loskwamen ten gevolge
van de 6% BTW-maatregel op ar
beid. Tevens hadden wij het geluk
dat een aantal nieuwbouwprojecten
tot uitvoering kwamen die wij al ja
ren geleden hadden aangenomen. De
prijzen kwamen echter wel onder
druk te staan ten gevolge van de cri
sis. De concurrentie wasdoor het ge
ringe aanbod modrdend. Projecten
'werden met verlies aangenomen. Dit
voorgecalcüleerde verlies moest tij
dens de bouw worden beperkt door
het scherp inkopen van diensten bij
onderaannemers en materialen bij le
veranciers. Met als gevolg dat deze on
deraannemers en leveranciers met een
lagere prijs genoegen moesten nemen
dan eigenlijk voor een gezonde be
drijfsvoering noodzakelijk was.
De verwachting is dat de
bouwmarkt dit jaar haar
absolute dieptepunt bereikt.
Wat betekent dat voor u?
De gevolgen gaan ook wij nu mer
ken. Veel onderhanden werken wor
den eind maart 2014 opgeleverd. Er
zijn onvoldoende nieuwe orders bin
nengehaald ter compensatie. Het ge
volg is dat wij in de periode januari
2014 t/m eind maart 2014 afscheid
hebben of zullen moeten nemen van
ongeveer een 40-tal ingeleende men
sen. Ook het aantal leerlingen is gehal
veerd. De tijdelijke contracten van ei
gen medewerkers, meestal jongeren
die veelal hun opleiding binnen ons
bedrijf hebben genoten, worden niet
verlengd. Deze terugloop qua werkge
legenheid heeft natuurlijk gevolgen
voor onze omzet en rendement. Niet
alleen bij ons bedrijf maar ook bij on
ze (vaste) onderaannemers en leveran
ciers.
In 2015, zijn de voorspellin
gen, gaat het beter. Kunt u dat
al ergens uit opmaken?
Nee. Het aanbod van vooral grotere
werken is minimaal. Een bedrijf als
het onze met een omzet van circa 40
miljoen per jaar is afhankelijk van jaar
lijks een aantal grote projecten 5
miljoen).
Wat moet er allemaal
gebeuren wil de bouwmarkt
er weer bovenop komen?
De particuliere woningmarkt moet
weer op gang komen. De consument
moet weer vertrouwen krijgen, waar
door ze hun opgepotte geld, weer wil
len investeren in een nieuwe woning.
Hierdoor ontstaat weer doorstro
ming. De doorstromers gaan hun
nieuw verworven woning weer ver
bouwen. Starters kunnen weer ge
bruik maken van de huizen die de
doorstromers weer hebben verlaten.
Voorwaarden hiervoor zijn:
a. b inken moeten weer hypotheken
gaan verstrekken en als de banken dit
niet kunnen/willen/mogen, moet
hun plaats worden ingenomen door
de pensioenfondsen. Deze pensioen
fondsen konden voorheen hun geld
beter in het buitenland beleggen dan
te concurreren met de "qlles-was-mo-
gelijk-banken". Deze markt ligt nu
weer open;
b. zekerheid m.b.t. de fiscale aftrek
van rente;
c. het gesloten woonakkoord moet
op de helling. Huurdersheffing moet
omgezet worden in. een verplichting
van woningcorporaties tot het doen
van investeringen in bestaande en
nieuwe woningen. Woningcorpora
ties moeten weer de mogelijkheid
krijgen te investeren in koopwonin
gen, duurdere huurwoningen en
maatschappelijke gebouwen.
Het oude niveau voor 2008 zal niet
meer gehaald worden. Zeker niet in
Zeeland. De bouw van woningen zal
plaats vinden vooral in en rond Am
sterdam. Daarna de grote steden en
wellicht, als de werkgelegenheid in
Zeeland weer toeneemt, volgt de rest
vanzelf. De komst van de marinierska
zerne zou de komende jaren wel eens
de aanjager kunnen zijn voor een op
leving van de bouw in Zeeland. Voor
waarde is dan wel dat de Zeeuwse
Bouw zich verenigt en de bouw van
de marinierskazerne en de spin-off
hiervan gaat realiseren. Wij vrezen
dat de grote bouwbedrijven uit de
top-10 de voorkeur krijgen in Den
Haag.
Komt het allemaal nog
goed met de bouw?
Ja en nee. Nee, in Zeeland wordt de
situatie niet meer vergelijkbaar met
de situatie voor de crisis of pas over 3
of 5 jaar. De Provincie heeft onvol
doende geld en met de gemeenten is
het al niet veel beter gesteld. Woning
corporaties mogen alleen nog wonin
gen bouwen voor de sociale huur
markt. De Zeeuwse kusten staan vol
met recreatiewoningen en de Zeeuw
se bevolking vergrijsd en neemt af.
Ja, want bouwen is en blijft een eerste
levensbehoefte. Maar de consument
stelt steeds hogere eisen. De jonge
(toekomstige) consument heeft een
andere kijk op leven en wonen dan
vorige generaties. De markt en de W
Paul Fermont van Faase&Fermont.
l$V
**Merkt u dat de markt de
laatste maanden aantrekt?
Het aantal verkopen van zowel
nieuwbouw als bestaande woningen
vertoont al enige tijd een stijgende
lijn. Met name in de prijsklasse tot
200.000 euro zagen wij een flink her
stel van de markt. Dit resulteerde
voor ons kantoor in 2013 in een om
zetstijging van 20% t.o.v. 2012. Dat is
echter net bij alle kantoren in onze re
gio het geval. Voor ons kantoor was
de tweede helft van 2013 vergelijk
baar met de tweede helft van 2008.
Dit was het jaar waarin de neerwaart
se trend zich inzetten. Een kantteke
ning is op zijn plaats. Wij spreken van
een voorzichtig, herstel. Er is iets
meer vraag naar woningen maar de
verhouding tussen vraag en aanbod is
nog steeds zoek met als gevolg dat de
prijzen stabiliseren en zeker nog geen
stijgende lijn vertonen.
In de laatste maanden van 2013 en de
eerste twee maanden van 2014 zijn
meer woningen verkocht dan in de
zelfde periode een jaar eerder. Het
lijkt ons echter nog te vroeg om daar
aan nu meteen de conclusie te verbin
den, dat het definitief omslagpunt is
bereikt. Om hiervan te spreken, dient
er sprake te zijn van een langere con
stante periode waarin de verkopen
aantoonbaar een stijgende lijn laten
zien cn dat is dus nog even afwach
ten. De tekenen van herstel zijn naar
onze mening zichtbaar Prijzen stabi
liseren, consumentenvertrouwen
neemt voorzichtig toe en er is sprake
van gewenning aan de nieuwe regel
geving voor het afsluiten van hypothe
ken. Kortom de ingrediënten voor
herstel zijn aanv. ezig, doch er zijn
ook regionaal grote verschillen. Het
vertrouwen in de economie is erg
broos en kan door negatieve bericht
geving (ontslagen, extra bezuinigin
gen, etc.) op korte termijn opnieuw
een negatief effect hebben op de wo
ningmarkt. Vooralsnog zijn er in het
aantal verkopen maandelijks behoorlij
ke verschillen en is er nog geen spra
ke van stabiliteit.
**Wanneer denkt u dat we
weer kunnen spreken over een
gezonde woningbouwmarkt?
Om tot een gezonde woningmarkt te
komen moet eerst het evenwicht tus
sen vraag en aanbod hersteld worden.
Er zijn grote regionale verschillen.
Waar de consument iri sommige ge
bieden in Nederland kan kiezen uit
ca. 10 geschikte woningen, heeft men
in onze regio keus uit ca. 30 wonin
gen. Wij denken dat er sprake is van
een voorzichtig herstel en dat het nog
wel tot 2016 zal duren voordat we
kunnen spreken van een gezonde wo
ningmarkt. Een gezonde marktsitua
tie ontstaat wanneer het aantal aange
boden woningen per woningzoeken
de. In Zeeland ligt het aantal aangebo
den woningen per zoeker nog altijd
hoog, zo rond de 30 woningen, ter
wijl dit aantal in de "betere" gebie
den onder de 10 ligt. Daar ligt het
marktevenwicht tussen vraag en aan
bod dichter bij elkaar en is er sprake
van een gezondere marktsituatie.
De verkooptransacties worden mo
menteel veelal behaald binnen het
prijssegment tot 225.000 euro. De
verkoop van woningen boven dit seg
ment is nog altijd moeizaam. Herstel
hiervan zal nog wel enkele jaren in be
slag nemen, waardoor er tevens weer
een gezonde doorstroming in de
markt zal ontstaan.
**Doet de overheid
voldoende om die markt weer
op peil te krijgen.
In Zeeland is de stimulering zeer lo
kaal georganiseerd. De overall visie is
er niet en vanuit de Provincie ervaart
men, behalve de tijdelijke subsidies
van starten van de bouw een aantal ja
ren geleden, geen bijzondere stimule
rende maatregelen.
Hoe staat het met de leegstand
en wat kunt u daaraan doen?
Voor bedrijfshuisvesting loopt deze te
rug. Vöor de detailhandel loopt dit
wat op. Met name huurprijsdalingen
zullen zorgen voor een nadere invul
ling. Kantoorruimten worden weer
wat meer opgenomen, zij het voor
scherpere prijzen en kortere contrac
ten of meer flexibiliteit. Om pand
sneller in te vullen, is een scherpere
prijs vanuit verhuurder noodzakelijk,
alsmede liquiditeit voor een initiële in
vestering ten behoeve van huurder.
Is er nog ruimte voor
nieuwbouw?
De ruimte voor nieuwbouw is be
perkt, omdat de bestaande objecten
scherp in prijs liggen. Er wordt nog
nieuw gebouwd door eigenaar-ge
bruikers en partijen die een efïicien-
cy-slag willenmaken, doordat het
'oude' pand gedateerd is, te klein, te
groot ofte gedateerd is.
Komt het allemaal
nog goed met de bouw?
De tijd van voor de crisis komt voor
lopig niet meer terug. De huidige
markt vraagt n.iar meer slimme oplos
singen voor bouwen en invulling van
ruimte. Gezien de staat van sommige
bedrijventerreinen, is het ook goed
om te kijken herinvulling hiervan en
niet alleen maar naar uitbreiding te kij
ken. Dat is goed voor de
(nieuw)bouw en zorgt ervoor dat ter
reinen zich revitaliseren. Dit stimu
leert ook anderen tot investering.
