Gommert de Kok was in de jaren zestig en zeventig
van de vorige eeuw spraakmakend hoofdredacteur
van de PZC. Eric-Jan Weterings schrijft zijn levensver
haal in het boek Gommert de Kok, journalist.
28 ZEELAND
EP
Hoofdredacteur Gommert de
Kok (1924-1985) kon 'schit
terend' boos worden. Het
maandagse weekberaad op
de PZC-burelen was zijn
podium. Verslaggevers van
destijds herinneren zich
hoe hij in zijn stoel plofte, de kranten die voor
hem op het bureau lagen bekeek en dan na
een hartgrondige krachtterm riep (pagina 46):
„Hier klopt niets van." Dan smeet hij de kran
ten woedend achter zich op de grond, tot daar
een hele verfomfaaide waaier lag. 'Zeg die
vent dat hij stront in zijn hersens heeft', was
een van zijn favoriete uitdrukkingen.
In krantenkringen, en ook enigszins daarbui
ten, wordt de naam Gommert de Kok nog
steeds met ontzag uitgesproken. Hij was een
grote meneer in Zeeland, kind aan huis bij be
stuurders en beleidsmakers. Zijn commenta
ren - Kantlijnen - gaven mede richting aan de
toekomst van de provincie. Zeeland voorop en
Zeeland vooruit, dat was zijn devies. Hij was
belezen, had een enorm goed geheugen, stel
de zich altijd fier op voor behoud van demo
cratie en rechtsstaat, was een spreekbuis voor
Zeeuwse belangen - of wat hij vond dat daar
voor moest doorgaan.
Biograaf Eric-Ian Weterings (Vlissingen, i960)
heeft De Kok niet zelf gekend. Na een studie
geschiedenis in Leiden werkte Weterings als
verslaggever bij het Leids Dagblad, het Haar
lems Dagblad en het persbureau ANP. In 2006
besloot hij zelfstandig verder te gaan en vestig
de zich in Middelburg. Toen hij hoofdredac
teur Arendo Joustra van weekblad Elsevier in
een radioprogramma hoorde zeggen, dat er ei
genlijk een biografie van Gommert de Kok
moest komen, nam hij contact op. Zo is het ge
komen. Na er een ruime zes jaar mee bezig ge
weest te zijn, kan Weterings het levensverhaal
van De Kok morgen in boekvorih presenteren.
De biograaf kreeg veel materiaal tot zijn be
schikking. In de Zeeuwse Bibliotheek worden
tien dozen met het persoonlijke archief van
De Kok bewaard. Weterings las ook enkele
duizenden Kantlijnen en commentaren. En
hij sprak met zoon Janwillem en dochter Mar
lies, met de echtgenote en de inmiddels over
leden schoonmoeder, met in De Koks tijd ac
tieve journalisten, PZC-directeuren, politici,
beleidsmakers en kennissen.
De loopbaan van De Kok valt in twee delen te
splitsen: tot 1978 PZC, daarna tot zijn overlij
den in 1985 Haagse Courant. Bij de PZC wordt
hij in 1947 aangenomen als leerling-verslagge
ver. Met alleen een mulo-diploma op zak be
gint hij onderaan de ladder. In feite heeft hij
op dat moment meer pijlen op zijn boog:
Gommert is muzikaal, hij is een begenadigd
organist die in kleine kring concerten geeft.
Weterings schrijft daarover (pagina 12): „Heel
lang aarzelt De Kok tussen een loopbaan in de
muziek of in de journalistiek. In zijn aanstel-
lingsbrief van de PZC uit 1947 refereert hoofd
redacteur Gerard Ballintijn aan de eerder ge
maakte mondelinge afspraak 'dat U uitslui
tend de journalistiek als Uw beroep zult be
schouwen en geen inkomsten uit de muziek
zult verwerven'. Nog in 1951 doet De Kok -
waarschijnlijk stiekem - succesvol toelatings
examen aan het conservatorium van Gent. Uit
eindelijk blijft het toch de krant, waar hij wel
zo'n dertig jaar lang muziekrecensies voor
blijft schrijven."
In 1955 wordt hij adjunct-hoofdredacteur, hij
houdt zich dan vooral bezig met het Zeeuwse
nieuws en begeleidt jonge journalisten. Vanaf
1961 is hij hoofdredacteur. Dat is het begin
van de periode, dat zijn stem mee gaat tellen
in de Zeeuwse politiek. Weterings signaleert
twee levensbepalende ervaringen. Om te be
ginnen de gedwongen arbeidsinzet in een
Duits werkkamp in de oorlogsjaren. Daar is
hij volgens de biograaf een groot voorvechter
geworden van vrijheid en democratie. De ver
nietigende stormvloed van februari 1953
maakt hij als jong verslaggever mee. Alle ellen
de en ontreddering die hij dan ziet, laten hem
nooit meer los. De Kok groeit uit tot één van
de grootste voorstanders van de afsluiting van
de Oosterschelde. Voor het in de jaren zeven-
De Kok
onderhoudt
nauwe
contacten
met politici,
hij wordt de
zevende
gedepu
teerde
genoemd
tig steeds sterker wordende protest van mi
lieugroeperingen en vissers is hij doof.
Als hoofdredacteur onderhoudt De Kok nau
we contacten met bedrijfsdirecteuren en poli
tici. Hij wordt 'de zevende gedeputeerde' ge
noemd, of'het 48ste statenlid'. Huib Eversdijk
(1933-2012) was in die jaren statenlid voor de
CHU. Hij herinnerde zich (pagina 72): „De
Kok drentelde tijdens de vergaderingen rond,
net als ik. Vaak gingen we even boven zitten
om wat zaken door te praten. Als we dan wat
liepen te smoezen zei hij wel eens: 'Heb je
daar-en-daar aan gedacht?' of'Moet je dit-of-
dat niet eens aan de orde stellen? Vaak waren
dat wel goede suggesties. Er ontstond tussen
ons een hechte, wat eenzijdige relatie. Ik bel
de hem bijna nooit, hij mij heel vaak."
Goede contacten hebben en toch onafhanke
lijk zijn: het gaat ook wel eens mis. De zoge
naamde PZEM-affaire - een directeur laat zijn
huis verbouwen op kosten van zijn werkgever
- is in vrijwel alle media geruchtmakend, be
halve in de PZC. „Ik denk", zegt Weterings,
„dat De Kok die zaak heeft onderschat. Later
heeft hij met veel omhaal van woorden toege
geven dat hij het verkeerd heeft aangepakt."
Na zijn overstap naar de Haagse Courant blijft
De Kok de man die probeert mee te praten en
te sturen met beleidsmakers. Hoewel hij niet
langer - zoals in de Middelburgse abdij - de
enige journalistieke speler is, worden zijn poli
tieke commentaren in het Haagse goed gele
zen. Mogelijk dat zijn gefulmineer tegen politi
ci die al bij de verkiezingen aangeven hun zit
tingsperiode niet vol te willen maken, bijge
dragen heeft aan het terugtreden van CDA-
lijsttrekker Dries van Agt. De Kok zal die ge
dachte met een glimlach gekoesterd hebben.
Gommert de Kok was
een begrip in Zeeland
door Jan van Damme
Eric-Jan Weterings: Gommert de Kok. Journalist -
Uitgeverij Den Boer de Ruiter, 164 pagina's, 16,50
euro. Het boek wordt morgenavond gepresenteerd
in de Kloveniersdoelen Middelburg, met auteur
Eric-Jan Weterings, Elsevier-hoofdredacteur Arendo
Joustra en PZC-hoofdredacteur Peter Jansen. Toe
gang gratis, aanmelden via info@drukkerijpodium.nl
Zfc&ab f
Biograaf Eric-Jan Weterings. foto Lex de Meester
Links: Zeeuwse Prijs voor Kunsten en Wetenschappen, 1978.
Rechts: eerste journalistenpas.
