voelen hoe het is om tachtigplusser te zijn
I
BINNENLAND 9
VOEDSELVOORZIENING
Ons voedsel is op
steeds minder
verschillende
soorten
gewassen terug
te voeren.
WAGENINGEN - Tarwe, maïs en so
ja, palm- en zonnebloemolie, ge
voegd bij vlees en zuivel. Voor
steeds meer wereldburgers wordt
het dagelijkse menu samenge
steld vanuit deze overzichtelijke
rij ingrediënten. Gevaarlijk, zegt
de Wageningse hoogleraar Paul
Struik. „Eén ziekte in een bepaald
gewas kan dramatische gevolgen
hebben, als er te weinig geneti
sche variatie is. Als een oogst ver
loren gaat, kunnen de voedselprij
zen omhoog schieten. Kijk maar
naar wat er gebeurd is in de bana
nenteelt. Dat is voor veel mensen
een sleutelgewas. De Panamaziek
te, veroorzaakt door een schim
mel, zorgde voor mislukte oog
sten en enorme prijsstijgingen,
een gevolg van het het feit dat er
maar weinig bananenrassen wor
den gebruikt."
Een grote diversiteit is volgens
Struik zo belangrijk omdat op die
manier voedselcrises voorkomen
kunnen worden. „Zonder diversi
teit is de landbouw gevoeliger
voor ziektes, insectenplagen of
droogte. De verarming aan gene
tisch materiaal dreigt echter door
te gaan."
Zo investeren veredelaars volgens
de hoogleraar vooral in de grote
gewassen, die wereldwijd op gro
te arealen worden geteeld. Zij in
vesteren hun onderzoeksgeld lie
ver in gewassen waarvan ze we
ten dat er uiteindelijk voldoende
winst uitkomt en niet in de klei
nere, minder courante soorten.
„Het verdienmodel is daar op ge
richt. De marges zijn klein, dus er
moet veel worden verkocht. Ook
dat versterkt de verarming alleen
maar. Zo is er weinig onderzoek
naar biologische rassen, het areaal
is te klein voor onderzoek. De
veredelaars brengen daarom ook
minder variëteiten op de markt."
Samen met promovendus Colin
Khoury deed Struik de afgelopen
jaren onderzoek naar de wereld
wijde veranderingen in de voed-
selconsumptie. Ze verzamelden
Veredelaars investeren in de
grote gewassen waar
wereldwijd grote vraag naar
is. Dat levert geld op
data uit 152 landen. De gegevens
zijn afkomstig van de FAO, de
voedsel- en landbouworganisatie
van de Verenigde Naties.
De afgelopen 50 jaar is het plant-
genetisch onderzoek gericht ge
weest op zo hoog mogelijke op
brengsten, zo veel mogelijk voe
dingswaarde van zo weinig moge
lijk land. Die tendens heeft zich
de afgelopen jaren versterkt. Er
wordt van uitgegaan dat er in
2050 rond 9 miljard mensen de
aarde bevolken, voor een groot
deel in stedelijke gebieden. Die
zoeken vaak gemaksvoedsel.
Daar komt nog eens bij dat de
middenklasse, met name in Azia
tische landen, groeit. Die imiteert
voor een deel het westerse voe
dingspatroon van calorierijk voed
sel. Gevolg: meer obesitas, hart
ziekten en diabetes.
Struik verwacht niet dat de ten
dens een halt toe kan worden ge
roepen, maar hij wil wel de aan
dacht vestigen op wat hij de 'wees
gewassen' noemt. „Dat zijn de ge
wassen waar geen of minder on
derzoek naar plaatsvindt, omdat
ze commercieel niet interessant
genoeg zijn. Het gaat om gewas
sen als de 'valse' banaan, knolge
wassen uit Afrika en Zuid-Ameri
ka en gierst."
Omdat de grote veredelaars hun
private middelen concentreren op
het onderzoek naar de grote ge
wassen, pleit Struik voor een 'ge
coördineerde, mondiale tegenbe-
weging' om de diversiteit in stand
te houden. „Dat moet via interna
tionale samenwerking, onderzoek
op een plek." Aangezien de vere-
delaars dat werk niet doen, zou el-I
ders publiek geld vandaan moe
ten komen. „Dat kan via de Euro
pese Unie, internationale dono
ren of de Global Trust."
De onderzoekers zien wel een te
genbeweging ontstaan, zoals in
Scandinavië waar men juist weer
inzet op diversiteit. Dat geldt ook
voor de terugkeer van spelt in ons
land. „Maar dat is uiteraard onvol
doende om het tij te keren."
4
men. Gert-Jan Hospers, bijzonder
hoogleraar citymarketing aan de
Radboud Universiteit Nijmegen,
laat anderen beseffen hoe het
voelt om oud te zijn. Hij maakt ge
bruik van een Duitse uitvinding,
die ervoor zorgt dat professionals
kunnen ervaren hoe het is om op
hoge leeftijd door het leven te
gaan. Deze Alterssimulationsanzug
is een complete uitrusting, die de
blik op de samenleving troe
bleert. Die de ledematen doet aan
voelen als loden last. Compleet
met troebele bril, geluiddempen
de koptelefoon en strakke banda
ges.
Wie bij het maken van toekomst
visies te weinig rekening houdt
met de grijze golf, ontkent vol
gens hem de realiteit en maakt
straks een groot aantal medemen
sen tot toeschouwers in plaats
van deelnemers aan het sociale le
ven.
Hospers trekt het ouderdomspak
aan en zegt: „Voor even kruip je
in de huid van iemand op leeftijd.
Die simpele verkleedtruc werkt
behoorlijk confronterend. Meteen
heb je begrip voor al die oudjes
die treuzelen op straat, in openba
re gebouwen of bij de kassa.
Voortstrompelend in het ouder
domspak kun je maar één conclu
sie trekken: de toenemende ver
grijzing in ons land vraagt om bar-
rièrevrij bouwen."
Is op dit moment nog één op de
zes Nederlanders ouder dan 65, in
2030 zal dat een kwart zijn. De ge
middelde levensverwachting
neemt elk jaar met zo'n drie
maanden toe.
Hospers: „Het aantal 80-plussers
in de bevolking blijft daardoor
maar stijgen. Van de meisjes die
nu in ons land geboren worden,
wordt de helft waarschijnlijk 100
jaar of ouder. De vergrijzing zorgt
voor grote uitdagingen op het ge
bied van zorg, welzijn, economie
en stadsplanning." Volgens Hos
pers is haast geboden. Hij bepleit
een aanpak die vergelijkbaar is
met die in Duitse steden, waar
zeer bewust rekening wordt ge
houden met het barrièrevrij ma
ken van woningen en de woon
omgeving.
Hospers: „Ouderen ondervinden
tal van belemmeringen. Denk
daarbij aan te smalle of hoge trot
toirs, een moeilijk te nemen in
stap van de bus, een krappe wc of
een steile trap."
Als we willen dat mensen zo lang
mogelijk thuis wonen, stelt hij,
dan moet bij het bouwen van hui
zen een levensloopbestendig ont
werp worden gemaakt. „Dat geldt
ook voor de woonomgeving: het
ratelapparaat bij stoplichten ken
nen we al - naast blinden hebben
ook slechtziende ouderen er baat
bij. Zelfs in het hippe New York
staan de stoplichten in vierhon
derd straten sinds 2010 vier secon
den langer op groen. Oudere voet
gangers wordt zo meer tijd ge
gund om over te steken. We moe
ten de woonomgeving zó inrich
ten dat ze voor iedereen toeganke
lijk is."
Dat bereik je niet door achter de
tekentafel modellen te bedenken.
Hospers: „Alleen door met hoog
bejaarden de straat op te gaan,
kom je erachter waar ze tegenaan
lopen. De gemeente kan bijvoor
beeld mobiliteitspatronen van
oudere wijkbewoners in kaart
brengen of een rollatortocht in de
buurt organiseren. Dat levert ge
heid interessante informatie op."
WOENSDAG 26 MAART 2014
Mono-menu is gevaarlijk
door Wilko Voordouw
Tarwe verdringt veel plaatselijke
gewassen.
foto Flip Franssen/HH
